Αθήνα, 22 Μαΐου 2008

Ομίλιες Προέδρου της Βουλής κ. Σιούφα και πρώην Προέδρων κ.κ. Μπενάκη, Κακλαμάνη στην παρουσίαση των "Συνταγματικών κειμένων των Ιονίων Νήσων"

Ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Δημήτρης Σιούφας, καθώς και οι πρώην Πρόεδροι της Βουλής κ.κ. ¶ννα Μπενάκη-Ψαρούδα και Απόστολος Κακλαμάνης ήταν οι κεντρικοί ομιλητές στην παρουσίαση της έκδοσης του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία «Συνταγματικά κείμενα των Ιονίων Νήσων», που έγινε στο κτήριο της Ιονίου Βουλής στην Κέρκυρα.
Στην εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του εορτασμού της 144ης επετείου της Ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα, παρευρέθησαν ο Αντιπρόεδρος της Βουλής κ. Αναστάσιος Νεράντζης, οι βουλευτές Κερκύρας κ.κ. Νίκος Δένδιας (Ν.Δ.), Αγγελική Γκερέκου (ΠΑ.ΣΟ.Κ.), Χαράλαμπος Χαραλάμπους (Κ.Κ.Ε.), οι πρώην Υπουργοί κ.κ. Αριστοτέλης Παυλίδης (Ν.Δ.) και Τηλέμαχος Χυτήρης (ΠΑ.ΣΟ.Κ.), ο ιστορικός ηγέτης της Αριστεράς κ. Λεωνίδας Κύρκος και ο Γενικός Γραμματέας της Βουλής κ. Νίκος Στεφάνου.
Το βιβλίο παρουσίασαν οι κ.κ. Κώστας Μαυριάς, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής, Αντώνης Μανιτάκης, Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και Αλίκη Νικηφόρου, Επίκουρος Καθηγήτρια Ιονίου Πανεπιστημίου και επιμελήτρια της έκδοσης. Χαιρετισμό, επίσης, απηύθυναν ο Γενικός Γραμματέας της Περιφερείας Ιονίων Νήσων κ. Σωτήρης Βόσδου, ο Νομάρχης Κερκύρας κ. Στέφανος Πουλημένος και ο Δήμαρχος Κερκυραίων κ. Σωτήρης Μικάλεφ. Το συντονισμό της εκδήλωσης είχε ο Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ευάγγελος Χρυσός.

Στις ομιλίες τους, ο κ. Δημήτρης Σιούφας, η κ. ¶ννα Μπενάκη-Ψαρούδα και ο κ. Απόστολος Κακλαμάνης ανέφεραν τα ακόλουθα:


Ομιλία του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων
κ. Δημήτρη Σιούφα

«Με ιδιαίτερη ικανοποίηση χαιρετίζω, ως Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων και του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, την παρουσίαση μιας εξαιρετικής επιστημονικής έκδοσης του Ιδρύματος, η οποία συγκεντρώνει σε ένα ογκώδη τόμο, με πλήρη ιστορική τεκμηρίωση, το σύνολο των δυσπρόσιτων ή και απρόσιτων συνταγματικών κειμένων από την πολυκύμαντη ιστορία των Ιονίων Νήσων, με χρήση της έντυπης και της χειρόγραφης παράδοσης, στην πρωτότυπη μορφή τους και σε ελληνική, για τα ξενόγλωσσα κείμενα, μετάφραση, μαζί με όλο το άλλο συναφές υλικό (διεθνείς συνθήκες, αλληλογραφία, άρθρα).

Το έργο οφείλεται στην ενθάρρυνση του μεγάλου πολιτικού τέκνου της Κέρκυρας, Γεωργίου Ράλλη, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα της συγκέντρωσης και έκδοσης των συνταγματικών αυτών κειμένων. Αλλά και στην απόφαση της τέως Προέδρου της Βουλής, κας ¶ννας Μπενάκη-Ψαρούδα, η οποία ανέθεσε την πραγμάτωση της έκδοσης στο Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.

Συγχαίρω την πανεπιστημιακή καθηγήτρια στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο κα Αλίκη Νικηφόρου, που είχε την πρωτοβουλία και τη γενική επιμέλεια της έκδοσης του τόμου, με την εξαιρετική γνώση της ιστορίας και των αρχείων της Επτανήσου, και κατεξοχήν της Κερκύρας.

Οφείλω να εξάρω τη γνώση και τον κάματο όλων όσοι σχεδίασαν την έκδοση, συνέλεξαν τα κείμενα που συνιστούν το ιστορικό υπόβαθρο των συνταγματικών κειμένων των Ιονίων Νήσων, συνέγραψαν τα κείμενα που τα συνοδεύουν και συνέβαλαν στην παρουσίαση και κατανόησή τους: αναφέρομαι στην κα Αλίκη Νικηφόρου, ψυχή αυτής της προσπάθειας, τους κ.κ. Σπύρο Ασδραχά, Αντώνη Μανιτάκη, Σαράντη Ορφανουδάκη, των οποίων η συμβολή αποδίδει με πληρότητα και ακρίβεια το ιστορικό πλαίσιο και τον πολιτειακό χαρακτήρα των συνταγματικών κειμένων των Ιονίων Νήσων, τον Γραμματέα του Ιδρύματος της Βουλής, κ. Ευάγγελο Χρυσό, για τον συντονισμό της όλης έκδοσης.
Σε επιστημονικά αρμόδιους έχει ανατεθεί η παρουσίαση της έκδοσης: τον Πρόεδρο του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής, Καθηγητή κ. Κώστα Μαυριά, και δύο από τους συντελεστές της, τον Καθηγητή κ. Αντώνη Μανιτάκη και την Επίκουρη Καθηγήτρια κα Αλίκη Νικηφόρου.

Η σημασία της όχι μόνο για την ιστορία των Ιονίων, αλλά γενικότερα για την ελληνική ιστορία και την εθνική μας αυτογνωσία, είναι περιττό να εξαρθεί ‒ γιατί είναι αυτονόητη. Έχω γράψει δύο λόγια για το θέμα αυτό στο προλογικό μου σημείωμα στον τόμο. Με ιδιαίτερη συγκίνηση σημειώνω ότι ο τόμος είναι αφιερωμένος στη μνήμη ενός επιφανούς Κερκυραίου πολιτικού ανδρός που δεν μπόρεσε να τον δει, του Γεωργίου Ράλλη, πρωθυπουργού της Ελλάδος, του ‘‘ευπατρίδη πολιτικού’’, όπως εύστοχα τονίζεται στον τόμο, που δίδαξε πολιτικό ήθος, δημοκρατικό φρόνημα και ευπρέπεια στην ελληνική πολιτική ζωή.

Τα συνταγματικά κείμενα του τόμου δεν είναι προϊόν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, ελεύθερων κοινοβουλευτικών διαδικασιών για την άσκηση της συντακτικής ή αναθεωρητικής λειτουργίας ‒ προέκυψαν από τις ιστορικές περιπέτειες των Ιονίων νήσων και από την εναλλαγή κυριάρχων ή προστατών και εκφράζουν τις ταραγμένες συνθήκες της εποχής τους. Αποτέλεσαν όμως το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε ο Ιόνιος πολιτικός βίος, πρώτη μορφή συντεταγμένης πολιτικής ζωής στον ελληνικό χώρο, και λειτούργησε, ως σχολείο και άσκηση ελευθερίας, μέσα στους περιορισμούς και με τις ‘‘δουλείες’’ της εποχής, το αντιπροσωπευτικό σύστημα: η Ιόνιος Βουλή, η Ιόνιος Γερουσία. Είναι ευτυχής η συγκυρία ότι η αποψινή εκδήλωση γίνεται στον ίδιο χώρο του βουλευτηρίου, τον οποίο το Ίδρυμα της Βουλής και σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς ενδιαφέρεται να αναδείξει.

Θα ήθελα, έτσι, να επισημάνω, ότι η ιστορία γνωρίζει πολλούς τρόπους να υπερβαίνει τις θεσμικές αγκυλώσεις που οφείλονται στις προθέσεις των επικυριάρχων των λαών. Σε αυτό δε ακριβώς συνέβαλαν τα συνταγματικά κείμενα των Ιονίων Νήσων, μολονότι, ως πολιτειακά κείμενα, παραχωρούσαν περιορισμένη αυτοδιοίκηση και αναφέρονταν σε τοπικές κοινωνίες με ποικίλλουσα οικονομική ευρωστία και ανισομέρεια σε πλείονες άλλους τομείς. Η καθιέρωση της ελληνικής γλώσσας ως επίσημης κοινής γλώσσας και η διεύρυνση του σώματος των πολιτών αποτέλεσαν, μαζί με άλλα στοιχεία, όπως η παιδεία και ο πολιτισμός,
τις θεσμικές αλλά και ουσιαστικές προϋποθέσεις για την ενίσχυση της εθνικής συνείδησης στο πλαίσιο της εθνικής παλιγγενεσίας.

Υπ’ αυτή την έννοια, η ιστορική σημασία των συνταγματικών κειμένων των Ιονίων Νήσων υπήρξε καθοριστική στην πορεία του λαού της Επτανήσου Πολιτείας και, εν τέλει, του συνόλου ελληνικού έθνους προς την ελευθερία, την ανεξαρτησία και την εμπέδωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Από αυτή την προπαιδεία προέκυψε η λαμπρή μετέπειτα ιστορία των αντιπροσώπων της Επτανήσου στο ελεύθερο ελληνικό Κοινοβούλιο. Ως Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων οφείλω να εξάρω αυτό που προσέφεραν, από την πρώτη στιγμή της υποδοχής των πληρεξουσίων της Επτανήσου στην ελληνική Εθνοσυνέλευση -μετά την Ένωση- οι επτανήσιοι αντιπρόσωποι στην ελληνική Βουλή: Φορείς μιας ξεχωριστής παράδοσης μέσα στον ενιαίο εθνικό κορμό, η οποία είχε διαμορφωθεί στις ιδιαίτερες συνθήκες της ιστορίας των Ιονίων, εκόμισαν στο ελληνικό Κοινοβούλιο αγωνιστικό πνεύμα και εθνική έξαρση, που είχαν σμιλευθεί στις ιστορικές εκείνες συνθήκες, ξεχωριστές ευαισθησίες και υψηλό ήθος, ένα ιδιαίτερο φιλελεύθερο φρόνημα ‒ και επίσης αυτό το χαρακτηριστικό ύφος των Επτανήσιων στον κοινοβουλευτικό λόγο όπου συνδυαζόταν η ρητορική ικανότητα με μια ποιητική διάθεση, ένα χαρίεν ύφος, που δεν απέκλειε καθόλου την αυστηρότητα ή και τη σκληρότητα ενίοτε της κριτικής, ακόμη και την ιδιότυπη επτανησιακή ειρωνεία. Σε όλες τις συλλογές νεοελληνικής ρητορικής (αναφέρομαι π.χ. στον τόμο Νεοελληνική Ρητορεία, που επιμελήθηκε ο διαπρεπής κοινοβουλευτικός άνδρας, σπουδαίος ακαδημαϊκός διδάσκαλος και στοχαστής, Κωνσταντίνος Τσάτσος, πρώτος τακτικός πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας) οι κοινοβουλευτικοί λόγοι επτανησίων βουλευτών κατέχουν επιφανή θέση ‒ και αντίστροφα σε όλες τις συλλογές έργων επτανησίων συγγραφέων έχουν σημαντική θέση οι κοινοβουλευτικοί λόγοι τους, όχι μόνο των επιφανών, αλλά και αυτών που τους θυμόμαστε λιγότερο σήμερα (όπως του Γεωργίου Τυπάλδου Ιακωβάτου ή του Γεράσιμου Ζουχιού). Γιατί ‒και αυτό είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό της επτανησιακής παρουσίας στην Ελληνική Βουλή‒ στην επτανησιακή παράδοση η πολιτική δεν υπήρξε ξένη προς την πνευματική δημιουργία, γινόταν δεκτή και βιωνόταν ως τμήμα της.

Ας θυμηθούμε ονόματα βουλευτών στην Ιόνιο Βουλή: ο φιλόσοφος Πέτρος Βράιλας Αρμένης, πρόεδρος της Ιονίου Βουλής, γραμματέας της Ιονίου Γερουσίας,
ή ο ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, μετέπειτα πληρεξούσιος στην πρώτη συμμετοχή των Επτανησίων πληρεξουσίων στην ελληνική Εθνοσυνέλευση (1864).

Στην Βουλή των Ελλήνων έχουν μετάσχει και άλλα κορυφαία ονόματα της Επτανησιακής διανόησης: ο Ιάκωβος Πολυλάς, ο Γεώργιος Τερτσέτης ‒ συνδεόμενος με τη Βουλή και ως διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Βουλής επί 30 χρόνια και μέχρι του θανάτου του, ο Παύλος Καλλιγάς, ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης, ήρως και μάρτυς των εθνοαπελευθερωτικών πολέμων, στον οποίο ο ελληνικός κοινοβουλευτικός λόγος οφείλει την κλασική ομιλία του για τη γλώσσα (‘‘Χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει, υπάρχουσι χυδαίοι άνθρωποι’’) ‒ όπως παλιότερα ο Γεώργιος Τερτσέτης, στην πρώτη εκείνη αποστολή πληρεξουσίων της Επτανήσου στην Εθνοσυνέλευση, είχε πει «πληρεξούσιος του λαού, λαλώ την γλώσσαν του».

Αυτό το πνεύμα, λόγιο και πολιτικό μαζί, φιλελεύθερο και αγωνιστικό, σφυρηλατήθηκε μέσα από τις δύσκολες, ενίοτε σκληρές, συνθήκες της ιστορίας των Ιονίων πριν από την Ένωση. Είναι αυτές που αντικατοπτρίζονται στα συνταγματικά κείμενά τους.

Κλείνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ και πάλι θερμά όλους τους συντελεστές της και να βεβαιώσω ότι το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, το οποίο οφείλει την ίδρυση και έναρξη της λειτουργίας του στην πρωτοβουλία του τέως Προέδρου της Βουλής και εκλεκτού τέκνου των Ιονίων Νήσων, κ. Αποστόλου Κακλαμάνη, και την εξίσου επιτυχή συνέχιση των δραστηριοτήτων του στην τέως Πρόεδρο της Βουλής, κυρία ¶ννα Μπενάκη-Ψαρούδα, θα συνεχίσει, και υπό τη δική μου προεδρία, το έργο του, συμβάλλοντας και, κατά το δυνατόν, εντείνοντας τη συμμετοχή του, στα πολιτιστικά δρώμενα της Χώρας μας».


Ομιλία της πρώην Προέδρου της Βουλής
κ. ¶ννας Μπενάκη-Ψαρούδα

«Η επιβλητική έκδοση του Ιδρύματος για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία της Βουλής των Ελλήνων, που παρουσιάζεται απόψε, είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με τον αείμνηστο, μεγάλο πολιτικό τέκνο της Κέρκυρας, Γεώργιο Ράλλη. Στη μνήμη μου μένει ανεξίτηλος ο διακαής πόθος του, τον οποίο μου εμπιστεύθηκε ευθύς ως ανέλαβα την Προεδρία της Βουλής, να πραγματοποιηθεί από τη Βουλή η παρούσα έκδοση, για την οποία είχε ήδη γίνει σοβαρή προεργασία από την κυρία Νικηφόρου. Ήταν φανερή η επιθυμία του να παραδοθεί στην επιστήμη και στην ιστορία με τρόπο αυθεντικό και επιστημονικά άρτιο μια πτυχή της ιστορίας των Ιονίων νήσων σχετικά ανεπεξέργαστη και πάντως ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για τη συνταγματική ιστορία της Ελλάδος. Ήταν εξάλλου μια ακόμη συνεισφορά του προς τα Ιόνια νησιά και ιδιαιτέρως την Κέρκυρα, τόπο που διεκδικούσε πάντα προτεραιότητα στη σκέψη και στην ψυχή του.

Όταν, στις 2 Φεβρουαρίου 2006, υπεγράφη στο γραφείο μου, παρουσία του Γεωργίου Ράλλη, η σύμβαση για την ανάληψη της έκδοσης από το Ίδρυμα της Βουλής, αισθάνθηκα, όπως και όλοι οι παριστάμενοι, τη βαθιά του συγκίνηση και την ανυπομονησία του να δει ολοκληρωμένο το έργο αυτό. Ο θάνατος τον πρόλαβε καθ’ οδόν.
Η επιθυμία ωστόσο του Γεωργίου Ράλλη, που λόγω των πολιτικών δεσμών μαζί του ήταν για εμένα και ηθική επιταγή, συνέπιπτε τόσο κατ’ ουσίαν όσο και χρονικά με την πρώτη και κύρια συναφή πρωτοβουλία μου ευθύς ως ανέλαβα την Προεδρία της Βουλής των Ελλήνων: Πιστεύοντας ειδικότερα, ότι πρώτιστο ενδιαφέρον της Βουλής, εκτός των κοινοβουλευτικών εργασιών, πρέπει να είναι η έρευνα, η μελέτη και η εμβάθυνση στους πολιτειακούς θεσμούς, σκέφθηκα ότι η Βουλή όφειλε να τιμήσει τη Συνταγματική Ιστορία της Ελλάδος, εορτάζοντας τα 30 χρόνια από την ψήφιση του μακροβιότερου και πλέον δημοκρατικού Συντάγματος, που είχε ποτέ η χώρα, του Συντάγματος του 1975.

Για τον εορτασμό αυτό πραγματοποιήθηκε έτσι η μεγάλη έκθεση με τίτλο ‘‘Τριάντα χρόνια από το Σύνταγμα του 1975. Τα ελληνικά Συντάγματα από το Ρήγα έως σήμερα’’ που εγκαινιάσθηκε στις 21.12.2004, διήρκεσε σχεδόν δύο χρόνια και την επισκέφθηκαν χιλιάδες μαθητές και πολίτες. Στην έκθεση αυτή, που επιμελήθηκε η Βιβλιοθήκη της Βουλής στην αίθουσα Ελευθερίου Βενιζέλου και στον εκτεταμένο επιστημονικό Κατάλογο που τη συνόδευσε, παρουσιάσθηκαν με αυθεντικά κείμενα και αντικείμενα τα Ελληνικά Συντάγματα με τον ιστορικό τους περίγυρο, από το Σύνταγμα του Ρήγα έως το Σύνταγμα του 1975 και τις αναθεωρήσεις του, ενώ τιμήθηκαν τα πρόσωπα που σημάδεψαν τη συνταγματική μας ιστορία: Ρήγας Φεραίος, Χαρίλαος Τρικούπης, Ελευθέριος Βενιζέλος, Αλέξανδρος Παπαναστασίου, Κωνσταντίνος Καραμανλής. Μια ειδική προθήκη εκάλυπτε τα λεγόμενα Συντάγματα των Ιονίων νήσων, κείμενα με δική τους ιδιόμορφη φυσιογνωμία. Η πρόταση του Γεωργίου Ράλλη έδωσε συνέχεια στην έκθεση, ενώ τώρα η εξαιρετική έκδοση του Ιδρύματος συμπληρώνει με τον καλύτερο τρόπο τη συμβολή της Βουλής στην ειδική αποστολή της.

Η έκδοση των Συνταγματικών κειμένων των Ιονίων νήσων έχει ιδιαίτερη αξία, διότι αποκαλύπτει μια πλευρά της συνταγματικής ιστορίας της Ελλάδος, πραγματικά διαφορετική από αυτή του βασικού κορμού της. Τα ‘‘Συντάγματα’’ των Ιονίων νήσων, για τα οποία θα μιλήσουν άλλοι πιο ειδικοί, δεν προέρχονται -όπως έχει επισημανθεί- από λαϊκή εξέγερση ή επανάσταση ούτε απέβλεπαν στην πολιτική ανεξαρτησία ενός έθνους- όπως τα μετεπαναστατικά Συντάγματα της Ελλάδος. Εν τούτοις τα κείμενα αυτά εμπλούτισαν σοβαρά την ιστορία μας, καθώς αποτελούν την πρώτη απόπειρα εισαγωγής ενός οιονεί συνταγματικού πολιτεύματος σε ελληνικό έδαφος κατά τους νέους χρόνους. Γι’ αυτό και, παρά τον ολιγαρχικό και εν μέρει ταξικό χαρακτήρα τους, που πάντως απηχούσε την πολιτική και κοινωνική διαστρωμάτωση των Ιονίων νήσων κάτω από τις κατά καιρούς ξένες επικυριαρχίες, χαιρετίστηκαν από την πρώτη στιγμή ως συμβολική διείσδυση της συνταγματικής σκέψης σε ελληνικό χώρο. Είναι χαρακτηριστικό π.χ. ότι ο πρύτανις του Διαφωτισμού, μεγάλος Κερκυραίος Ευγένιος Βούλγαρης εξαίρει το γεγονός του πρώτου Συνταγματικού κειμένου (1800), αφιερώνοντας το έργο του ‘‘Αι καθ’ Όμηρον αρχαιότητες’’ με τη φράση ‘‘τη Επτανήσω Πολιτοκρατία’’, ενώ το 1802 ο Αδαμάντιος Κοραής αφιέρωσε την ελληνική μετάφραση του κλασσικού έργου του Βeccaria ‘‘Περί αδικημάτων και ποινών’’ με τη φράση ‘‘τη νεοσυντάκτω τη Επτά Νήσων Ελληνική Πολιτεία διά τας χρηστάς ελπίδας’’!

Και πράγματι, τουλάχιστον ως προπομπός ελπίδων, τα Συντάγματα των Ιονίων νήσων λειτούργησαν αποτελεσματικά. Πέρα δηλ. από τη διαρρύθμιση των σχέσεων αυτονομίας και αυτοδιοίκησης έναντι των κατά καιρούς επικυριάρχων των Ιονίων νήσων -σχέσεων που αποτελούν κάτι πρωτόγνωρο για την υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς αναπαράγουν την οργάνωση τάξεων και συντεχνιών κατά το πρότυπο των δυτικών μεσαιωνικών πόλεων- τα Συντάγματα αυτά προετοίμασαν το έδαφος για την ένωση των Ιονίων νήσων με τον ελληνικό κορμό.

Δύο κυρίως στοιχεία από τα κείμενα αυτά ξεχωρίζουν ως σημαντικά για την προετοιμασία των Ιονίων νήσων προς την Ένωση. Το ένα είναι η αναγνώριση από το 1803 ως επίσημης και κοινής γλώσσας της Ελληνικής, πράγμα που συνέβαλε στην τόνωση της πάντοτε ζωντανής ελληνικής εθνικής συνείδησης των Επτανησίων. Το δεύτερο είναι η διά του Βρετανικής εμπνεύσεως Συντάγματος του 1817 συλλογική αντιπροσώπευση του πληθυσμού όλων των Ιονίων νήσων μέσω ενός κοινού αντιπροσωπευτικού οργάνου, του Κοινοβουλίου της Κέρκυρας, στους χώρους του οποίου βρισκόμαστε. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τη βαθμιαία προσέγγιση προς το συνταγματικό καθεστώς που εγκαθιδρύουν τα Συντάγματα της εποχής, προς τα οποία ήταν ήδη προσανατολισμένη, παρά τον τουρκικό ζυγό, η υπόλοιπη Ελλάδα.

Φυσικά, τον δρόμο προς την Ένωση επέσπευσε όχι τόσο το Συνταγματικό κείμενο του 1817, όσο οι απογοητεύσεις, που προκάλεσε η εφαρμογή του από τη βρετανική Αρμοστεία, οι οποίες οδήγησαν στο κίνημα των Ριζοσπαστών και τελικά στην Ένωση με το Βασίλειο της Ελλάδας το 1864.

Η έκδοση των Συνταγματικών κειμένων των Ιονίων νήσων δίνει σε όλους μας τη βαθιά ικανοποίηση ότι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της συνταγματικής μας ιστορίας γίνεται κτήμα των πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας με μια έκδοση του Ιδρύματος, επιμελημένη, καλαίσθητη και τεχνικά άρτια που οφείλεται σε όσους εργάσθηκαν γι’ αυτήν. Στο σημείο αυτό πρέπει να εξαρθεί ιδιαιτέρως η αφοσίωση και η πολύτιμη επιστημονική συνεισφορά της κυρίας Αλίκης Νικηφόρου καθ’ όλη τη διάρκεια των πολύμοχθων εργασιών, ώστε να έλθει σε πέρας αυτό το έργο. Ακόμη χαιρόμαστε, γιατί είναι μία προσφορά στον επτανησιακό λαό, αντάξια της ιδιαίτερης συμβολής του στη διαμόρφωση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Τέλος πραγματοποιείται μία παρακαταθήκη του Γεωργίου Ράλλη, προσφορά όπως τόσες άλλες στον αγαπημένο τόπο καταγωγής του».


Ομιλία του πρώην Προέδρου της Βουλής
κ. Απόστολου Κακλαμάνη

«Είναι μεγάλη η χαρά και η συγκίνηση που με διακατέχουν απόψε για την ευκαιρία που μου δίνεται να συμμετάσχω στην παρουσίαση της εξαιρετικής επιστημονικής δουλειάς που αποτυπώνεται στο βιβλίο ‘‘Συνταγματικά κείμενα των Ιονίων Νήσων’’. Και οφείλεται σε τρεις λόγους.
Ο πρώτος είναι ότι βρισκόμαστε απόψε σ’ αυτό το χώρο όπου χτύπησε η καρδιά του πρώτου υβριδιακού, έστω, μορφώματος ελληνικού κράτους, ύστερα από την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Αναφέρομαι στη ‘‘Δημοκρατία των Ηνωμένων Επτά Νήσων’’.
Εδώ, αναδείχθηκαν οι ηγετικές μορφές που οδήγησαν το πατριωτικό και φιλελεύθερο πνεύμα του επτανησιακού λαού σε δυναμικούς αγώνες, με στόχο πάντοτε την απελευθέρωση, όχι μόνο των Επτανήσων, αλλά ολόκληρου του ελληνικού χώρου, από τους ξένους κατακτητές.
Αγώνες που οδήγησαν τελικά στην ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, με την υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου στις 27 Μαρτίου του 1864.
Η ενσωμάτωση της Επτανήσου στο ελληνικό κράτος, 34 χρόνια μετά την ίδρυσή του, δεν υπήρξε προϊόν επιτυχούς πολεμικής αναμέτρησης αλλά αποτέλεσμα πολιτικής προσπάθειας δεκαετιών, όλων των εθνικών και τοπικών ηγεσιών, οι οποίες αξιοποίησαν τους αγώνες και τις θυσίες του λαού των νησιών μας και εκμεταλλεύτηκαν με τον καλύτερο τρόπο συγκυρίες, συσχετισμούς δυνάμεων και συγκρούσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ των ισχυρών δυνάμεων εκείνης της εποχής.
Πρόκειται, δηλαδή, για μια, κυρίως, πολιτική και διπλωματική νίκη, η οποία ασφαλώς είχε ως βάση δύο παράγοντες. Το διαχρονικό και ακατάλυτο πατριωτικό αίσθημα του λαού των Επτανήσων αφενός, και αφετέρου το γεγονός ότι ο αγώνας για την Ένωση ευτύχησε να σχεδιαστεί και να στηριχτεί από πολιτικές ηγεσίες που έδειξαν διορατικότητα και πολιτική ευελιξία, αυτοπεποίθηση και σταθερή εμμονή στον εθνικό στόχο. Ο δεύτερος αυτός παράγοντας, που συνέτρεξε και στην υπόθεση της Κρήτης, απουσίασε, δυστυχώς, στη διαχείριση της άλλης εθνικής μας υπόθεσης, της Κύπρου.
Στη σημερινή μας συνάντηση, ας περιοριστούμε στη μνημόνευση μόνο δύο ηγετών, που καθόρισαν τη μοίρα όχι μόνο των Επτανήσων, αλλά και ολόκληρου του νεότερου ελληνισμού.
Στον πρώτο Κυβερνήτη, τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος, ήδη ως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, συνέβαλε καθοριστικά στην ίδρυση της Ιονίου Πολιτείας το 1800. Και στον Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος, ως διπλωματικός εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Λονδίνο, ηγήθηκε 64 χρόνια αργότερα της διαπραγματευτικής προσπάθειας, που οδήγησε στην παραχώρηση των Ιονίων νήσων από τη Βρετανική Αυτοκρατορία στην Ελλάδα, και στην ενσωμάτωσή τους στις 21 Μαΐου 1864.
Πρέπει, εδώ, να γίνει μια αναφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Επτανήσων, που εξηγούν τη διαφορετική ιστορική, πολιτειακή, πολιτιστική και κοινωνική τους εξέλιξη σε σύγκριση με τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο.
Τα Ιόνια νησιά δεν ακολούθησαν τη μοίρα της ηπειρωτικής και της άλλης νησιωτικής Ελλάδας, ύστερα από την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αντίθετα, βρέθηκαν κάτω από την επιρροή της Δύσης, πρώτα την ενετική και στη συνέχεια τη γαλλική και τη βρετανική. Το διάστημα της Οθωμανικής κυριαρχίας στα Επτάνησα υπήρξε, ουσιαστικά, μια ασήμαντη χρονικά διπλή ιστορική παρένθεση, η οποία, τη δεύτερη μάλιστα περίοδο, εκδηλώθηκε ως ρωσοτουρκική συγκυριαρχία.
Το γεγονός αυτό είχε το αποτέλεσμα να δεχθούν, κυρίως, δυτική επιρροή και να καταστούν έτσι η πύλη εισόδου όλων των πνευματικών, ιδεολογικών και πολιτιστικών ρευμάτων, που γεννήθηκαν στη Δύση, προς τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Στα Επτάνησα γεννήθηκε, ουσιαστικά, ο ελληνικός πολιτικός φιλελευθερισμός, εδώ δοκιμάστηκαν για πρώτη φορά τα κοινωνικά συστήματα της αριστοκρατίας, της φεουδαρχίας, της αστικής πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης, του κοινοβουλευτισμού. Και εδώ γεννήθηκαν οι πρώτες μεταφεουδαρχικές ιδεολογικές και πολιτικές αντιλήψεις, που αναδεικνύουν την ταξική σύγκρουση ως κυρίαρχη βάση, πάνω στην οποία χτίζεται η πολιτική διαπάλη.
Τα Επτάνησα υπήρξαν χώρος συνάντησης πολιτισμών και άνθησης των τεχνών και των γραμμάτων. Εδώ συναντήθηκαν η παράδοση της ελληνικής φιλοσοφίας και σκέψης με το Διαφωτισμό και γέννησαν ένα φλογερό επαναστατικό πνεύμα, που το εκφράζουν ο Κάλβος, ο Σολωμός, ο Μαβίλης.
Όμως, παρά την αλληλοδιαδοχή των κατακτητών και τη συχνά βίαιη προσπάθεια των τελευταίων από αυτούς να εκριζώσουν το πατριωτικό συναίσθημα από τις ψυχές των Επτανησίων, οι κάτοικοι ποτέ δεν ξέχασαν ότι ο τόπος αυτός είναι τόπος αρχέγονα ελληνικός, είναι η γενέθλια γη μύθων και ηρώων σαν τον Οδυσσέα, ο οποίος δεν έπαψε ποτέ να αγωνίζεται για την επιστροφή στην Ιθάκη. Κι’ αυτή η Ιθάκη, ήταν για τους Επτανησίους η Ελευθερία και η Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.
Αυτή η διαχρονική εμμονή στην ελληνική ταυτότητα, αλλά και η πνευματική δεκτικότητα στην αφομοίωση όλων των θετικών στοιχείων του δυτικού πολιτισμού, χαρακτηρίζουν την κοινωνία των Επτανήσων και αποτυπώνονται και στα Συνταγματικά Κείμενα τα οποία ρύθμισαν τις σχέσεις της με τις ξένες δυνάμεις, μέχρι την οριστική ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό.
Αρμοδιότεροι από μένα οι παρόντες καθηγητές του Συνταγματικού Δικαίου, ο κ. Κ. Μαυριάς και ο Αντ. Μανιατάκης, θα μιλήσουν για τα κείμενα, που συγκεντρώθηκαν στην καλαίσθητη αυτή έκδοση που παρουσιάζουμε σήμερα. Γι’ αυτό από την πλευρά μου, περιορίζομαι στην παρατήρηση ότι τα κείμενα αυτά δεν αποτελούν, βέβαια, Συντάγματα, με την έννοια που αποδίδουμε σήμερα στον όρο. Ουσιαστικά, περιγράφουν κανόνες και διαδικασίες αυτοδιοίκησης, στο πλαίσιο μιας ξένης επικυριαρχίας. Δεν ταυτίζονται, λοιπόν, ούτε μπορούν να προσομοιάσουν προς τα Συντάγματα της Επαναστατικής περιόδου ή του ανεξάρτητου ελληνικού Κράτους. Αποτυπώνουν, όμως, και είναι προς τούτο ιδιαίτερα σημαντικά, την κοινωνική εξέλιξη και τις πολιτικές και ιστορικές μεταβολές, που οδήγησαν στην ενσωμάτωση. Εξηγούν αυτήν την πορεία, αλλά και τις βαθιές επιρροές της στη διαμόρφωση της εθνικής πολιτικής μας συνείδησης.
Αυτή τη συμβολή αναδεικνύει η έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων. Κι αυτός είναι ο δεύτερος λόγος, που εξηγεί τη χαρά και τη συγκίνησή μου.
Γιατί, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, που συνέστησε η Βουλή, κατά τη θητεία μου, ως Πρόεδρος του Σώματος, καταξιώνεται με πρωτοβουλίες, όπως η έκδοση αυτή, στη συνείδηση των πολιτών, σε μια εποχή κατά την οποία διάφορα κέντρα, συνειδητά και συστηματικά, επιχειρούν να ενσταλάξουν στη συνείδηση της κοινωνίας μια αρνητική εικόνα, απαξιωτική για τον πολιτειακό θεσμό, που κατεξοχήν και αυθεντικότερα από οποιοδήποτε άλλο εκφράζει τη λαϊκή κυριαρχία, στην οποία εδράζεται η Δημοκρατία μας
Ένα μεγάλο μπράβο, λοιπόν, αξίζει σε όλους τους συντελεστές αυτής της σπουδαίας έκδοσης. Και πάνω από όλους στους επιστήμονες που κατέθεσαν τη γνώση και το μόχθο τους για να γραφτεί αυτό το βιβλίο.
Ο τρίτος λόγος, στον οποίο θέλω να αναφερθώ και τον οποίο, ασφαλώς, εύκολα αντιλαμβάνεστε, είναι η καταγωγή μου. Η σχέση μου με τη Λευκάδα, και ολόκληρο τον Επτανησιακό χώρο είναι σχέση βιωματική. Αισθάνομαι, υπερήφανος, γιατί γεννήθηκα και μεγάλωσα εδώ. Αισθάνομαι ευγνώμων για όσα μου προσέφεραν οι άνθρωποι και ο τόπος, για όσα έμαθα εδώ. Αισθάνομαι πάντα την αγάπη των Επτανήσιων συμπατριωτών μου και την ανταποδίδω κάθε στιγμή με την ψυχή μου και το μυαλό μου.
Σήμερα, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και ολόκληρος ο πολιτικός κόσμος τιμούν τα Επτάνησα, αυτή τη ζωντανή, δυναμική και πρωτοπόρα συνιστώσα της διαχρονικής πορείας του ελληνισμού στον κόσμο.
Αυτήν την πορεία τη συνεχίζουμε με αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση, ελπίδα και σιγουριά για το μέλλον».




Επιστροφή