Ομιλίες Προέδρου Βουλής

ΟΜΙΛΙΑ

ΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ κυρίας ΑΝΝΑΣ ΜΠΕΝΑΚΗ ΨΑΡΟΥΔΑ ΣΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ «ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ 30 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ» (Αθήνα, 2 Μαΐου 2007)

Στη σειρά των εκθέσεων του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε το «φαινόμενο Μαρία Κάλλας» με την ευκαιρία του Έτους Μαρία Κάλλας. Μιλάμε για «φαινόμενο» γιατί, όπως έχουν αναγνωρίσει όλοι οι μουσικολόγοι του κόσμου, η Ελληνίδα αοιδός εμφανίσθηκε ξαφνικά και απροσδόκητα, επιβλήθηκε καταλυτικά στο χώρο της λυρικής τέχνης και σφράγισε ανεξίτηλα την ιστορία της όπερας.
Ένα από τα εντυπωσιακά στοιχεία που οδήγησαν στο να χαρακτηρίζεται η Μαρία Κάλλας ως «φαινόμενο», είναι οι αποκλίσεις που παρουσίασε η μελοδραματική τέχνη από όλα τα έως τότε δεδομένα. Μπροστά σε αυτή τη διαφορετικότητα και ιδιαιτερότητα οι μελετητές της ζωής και του έργου της Μαρίας Κάλλας καταλαμβάνονται από δέος. Εξάλλου, η δημιουργία μύθου που αναπόδραστα συνδέεται με τα άτομα που επεμβαίνουν και διαμορφώνουν το καλλιτεχνικό στερέωμα, άρχισε σχεδόν ταυτόχρονα με την εμφάνιση της Μαρίας Καλογεροπούλου, για να την ακολουθήσει σε όλη της την πορεία ως Maria Callas, αλλά ακόμη και στη μεταθανάτια διαδρομή της, καθιστώντας την όποια προσπάθεια αναλυτικής περιγραφής του φαινομένου, εγχείρημα σχεδόν ουτοπικό. Μόνο μία, προσεκτική προσέγγιση μπορεί να αντιπαραταχθεί, με οδηγό τη νηφαλιότητα της επιστημονικής θεώρησης του φαινομένου Κάλλας, πράγμα που επιχειρείται με την παρούσα έκθεση.
Το Ίδρυμα της Βουλής υπηρετώντας συνειδητά τον παιδευτικό του στόχο περιορίζεται στην καθαρά ερμηνευτική διάσταση του έργου της Κάλλας, τη σπουδαιότητα της παρουσίας της στην τέχνη και στη σημασία της για την ανάδειξη της Ελλάδας ως μουσικού χώρου. Γι’ αυτό και στην έκθεση αυτή το Ίδρυμα απέφυγε να επιμείνει σε άλλες πτυχές της προσωπικότητάς της, όπως π.χ. στην ιδιωτική της ζωή που κατά καιρούς κυριάρχησε στη διεθνή επικαιρότητα.
Η ανάδειξη της καλλιτεχνικής παρουσίας της Μαρίας Κάλλας επιδιώκεται με την έκθεση φωτογραφιών από παραστάσεις της ελληνικής περιόδου και διεθνώς, ιδίως από την Ιταλία και συγκεκριμένα τη Σκάλα του Μιλάνου. Εκτίθενται επίσης κοστούμια της μεγάλης πρωταγωνίστριας και αντίστοιχα σκίτσα, παρτιτούρες έργων που η ίδια χρησιμοποίησε, βιβλία γι’ αυτήν και δίσκοι.
Σε σχέση με αυτό το τελευταίο αξίζει να σημειωθεί ότι στα μέσα του 20ου αιώνα, η Κάλλας εισφέρει τη σημαντικότερη, ίσως, συμβολή στην εξάπλωση του μελοδράματος μέσα από το δίσκο, που στήνει ένα αόρατο θέατρο μέσα σε κάθε σπίτι και καθιστά την τέχνη της στοιχείο της καθημερινότητας του κάθε ακροατή. Οι ηχητικές αυτές μαρτυρίες αποδεικνύονται πολλαπλώς πολύτιμες, αφού όχι μόνο παρουσιάζουν τη ντίβα σε γοητευτική φωνητική υγεία, αλλά και εκθέτουν το δυσθεώρητο φάσμα των επιδόσεών της, πολύ πριν η οπτική μεταμόρφωση, η σκηνοθετική αξιοποίησή της από το Luchino Visconti ή το Franco Zeffirelli και η προσωπική της ζωή αναπτύξουν τη μυθολογική επικάλυψη του φαινομένου Κάλλας. Η καλλιτέχνιδα εμφανίζεται δεξιοτεχνικά εξοπλισμένη και ερμηνευτικά ώριμη, επιβεβαιώνοντας ότι η ερμηνευτική ισχύς της, όπως σε κάθε πραγματικά σπουδαίο λυρικό ερμηνευτή, δεν συνδέεται κυρίως με την οπτική σκηνική της επάρκεια, αλλά με τις απόλυτα προσωπικές ποιότητες της φωνής της που την καθιστούν δυνάμει συνομιλητή του κάθε ακροατή της.
Η δημιουργία αυτού του εκπληκτικού φωνητικού φαινομένου που έφτασε τις τρεις οκτάβες, ξεκίνησε από τις δασκάλες της Μαρία Τριβέλα και Ελβίρα de Hidalgo. Η de Hidalgo μύησε την Κάλλας στη ξεχασμένη τότε τεχνική του bel canto, επιτυγχάνοντας τη δημιουργία μιας φωνής, που μπορούσε να μεταβληθεί σε δραματική ή λυρική, ανάλογα με τη φύση και τις απαιτήσεις του ρόλου. Η “πολυσυλλεκτική” Μαρία Καλογεροπούλου επωφελήθηκε και από την παρακολούθηση των συναδέλφων της (όπως ο τενόρος Οδυσσέας Λάππας), καθώς και από τους αρχιμουσικούς (όπως οι Δημήτρης Μητρόπουλος και Herbert von Karajan) και τους σκηνοθέτες (όπως οι Luchino Visconti, Franco Zeffirelli και Αλέξης Μινωτής), με τους οποίους συνεργάστηκε.
Όλα αυτά, όμως, δεν θα αρκούσαν για να δημιουργήσουν το «φαινόμενο Μαρία Κάλλας», αν δεν συνδυάζονταν με το “δαιμόνιο” ενός αλάνθαστου ενστίκτου, με την έμφυτη μουσικότητα, την οποία καλλιέργησε με την επιμονή της στα μαθήματα πιάνου και τη μελέτη έργων και ρόλων, με την ταχύτητα αντίληψης, την ευκολία εκμάθησης, την εργατικότητα, τη γλωσσομάθειά της, τη διάθεση για συνεργασία, με το ανήσυχο και ερευνητικό πνεύμα της, την επιμονή της να γνωρίσει καθετί σχετικό με το ρόλο που καλείτο να ερμηνεύσει, με την παροιμιώδη εμμονή στο στόχο και την τελειοθηρία της αλλά και με την τρομακτική θέληση και πειθαρχία, τέλος, με το πνεύμα αυτοκριτικής, που τη διέκρινε. Η ίδια ξεκαθάρισε πως αντιλαμβανόταν την έννοια της prima donna, απορρίπτοντας τους εγωπαθείς βεντετισμούς και δηλώνοντας ότι «η θέση της πριμαντόνας σ’ ένα θίασο δημιουργεί τεράστιες ευθύνες, γιατί απαιτεί, μεταξύ των άλλων, μεγάλη πειθαρχία. η πριμαντόνα πρέπει να αποτελεί πρότυπο πειθαρχίας και ακρίβειας».
Η Μαρία Κάλλας με τη διαδρομή της στη λυρική τέχνη, σφράγισε σε ένα πρόσωπο δύο έννοιες: την τραγωδία και την όπερα, υπηρετώντας πιστά το λόγο και τη μουσική ως ενιαίο και άρρηκτο σύνολο. Αυτή την ολοκληρωμένη προσωπικότητα φιλοδοξούμε να παρουσιάσουμε αποβλέποντας με ιδιαίτερη στοργή στους νέους και τα παιδιά.
Σύμφωνα με την παράδοση που δημιούργησε το Ίδρυμα, όσο διαρκεί η έκθεση, θα οργανωθούν στο χώρο αυτό εκδηλώσεις ανάλυσης του έργου της Κάλλας και προβληματισμού για τα μουσικά πράγματα στον τόπο μας και θα προσκληθούν μαθητές των μουσικών σχολείων και των ωδείων της χώρας μας για να μυηθούν στην τέχνη της.
Ευχαριστίες θερμές απευθύνω στον Επιστημονικό Σύμβουλο της Έκθεσης κ. Απόστολο Κώστιο, τον καλλιτεχνικό επιμελητή Γιάννη Μετζικώφ, τον Αντιπρόεδρο της Λυρικής Σκηνής κ. Φώτη Παπαθανασίου για την πρότασή του από την οποία δρομολογήθηκε η έκθεση και τη βοήθειά του, καθώς επίσης τα ιδρύματα και τους συλλέκτες που παραχώρησαν πολύτιμο υλικό για την έκθεση. Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνω στον Γενικό Γραμματέα του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία Καθηγητή κ. Ευάγγελο Χρυσό και τους συνεργάτες του Ιδρύματος.






Επιστροφή