Ομιλίες Προέδρου Βουλής

Aθήνα, 14 Δεκεμβρίου 2020

Ομιλία του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα στην εκδήλωση για την ανακοίνωση του Πολιτιστικού Προγράμματος Σύγχρονης Τέχνης 2021 στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο – Βιβλιοθήκη και Τυπογραφείο Βουλής των Ελλήνων

Κυρίες και κύριοι,

Σας καλωσορίζω στη Γερουσία όπου θα κάνουμε μια πρώτη παρουσίαση της συνεργασίας μας με τον πρωτοποριακό Οργανισμό Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, προκειμένου να αξιοποιηθεί ο εμβληματικός και πολλά υποσχόμενος για πολιτιστικές δράσεις -και όχι μόνο- χώρος του Καπνεργοστασίου που βρίσκεται στην οδό Λένορμαν και ανήκει στη Βουλή εδώ και μία εικοσαετία.

Το κόμμα των Φιλελευθέρων, στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1932, εξέδωσε έναν ενδιαφέροντα απολογισμό του έργου της τετραετίας 1928-1932. Μέσα στο σημαντικό αυτό έργο εκείνης της ταραχώδους τετραετίας περιλαμβάνεται κι ένα κεφάλαιο για τη μέριμνα που έλαβε η Πολιτεία, τότε, για τον καπνό. Και καμαρώνει το κόμμα των Φιλελευθέρων, ευλόγως, γιατί φρόντισε πολύ τα θέματα του καπνού. Εξαγόρασε 6 εκατομμύρια οκάδες «βεβλαμμένου» καπνού, δηλαδή χαλασμένου καπνού, από τους παραγωγούς, για να αποτρέψει την αξιοποίησή του και την ανάμιξή του με καλό καπνό, που θα υποβάθμιζε την ποιότητα των ελληνικών τσιγάρων, αλλά και για να ενισχύσει επιπλέον το εισόδημα των παραγωγών αγόρασε κι άλλα 5,5 εκατομμύρια οκάδες καπνού εμπορεύσιμου, κι όλα αυτά λόγω του ότι οι κύριες αγορές του εξωτερικού –Αμερική, Αγγλία, Αυστρία–  είχαν μειώσει πάρα πολύ τις παραγγελίες τους. Ιδρύθηκε ένα ινστιτούτο καπνού στη Δράμα και δημιουργήθηκε, κτίστηκε κι ένα τεράστιο καπνεργοστάσιο 19.000 τ.μ. στην περιοχή της Κολοκυνθούς, στην περιοχή του Κολωνού, στην οδό Λένορμαν, εις το οποίο στεγάστηκαν δεκάδες επιχειρήσεων καπνού, και έφτασε αυτή η στέγαση, αυτή η φιλοξενία, μέχρι τις αρχές του 1990. Εκεί υπήρξε Τελωνείο, υπήρξαν και δύο Εφορίες καπνού, εις τρόπον ώστε το κράτος να μπορεί επί τόπου να μην έχει φορολογικές απώλειες από την αξιοποίηση και την εκμετάλλευση αυτού του σημαντικού τότε προϊόντος.

Αυτό το Καπνεργοστάσιο έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού και μετά από διάφορες χρήσεις, εκτός από την αρχική, περιήλθε στην ιδιοκτησία της Βουλής των Ελλήνων, η οποία στεγάζει ήδη εκεί την εντυπωσιακή, και ποσοτικά και ποιοτικά, Βιβλιοθήκη της, τις υπηρεσίες συντηρήσεως των αρχείων της, το Τυπογραφείο της και άλλες δράσεις και κατά καιρούς η Βουλή, ιδίως παλιότερα με το πρόγραμμα Open House, είχε ανοίξει αυτόν το χώρο και τον είχε παρουσιάσει στο αθηναϊκό κοινό σαν ένα δείγμα της ενδιαφέρουσας βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του περασμένου αιώνος.

Ο πολιτιστικός οργανισμός ΝΕΟΝ, που ίδρυσε ο κ. Δασκαλόπουλος, μας έκανε μία πολύ προκλητική πρόταση. Και επειδή ο οργανισμός αυτός έχει εξαιρετική φήμη, εμείς αποδεχθήκαμε αυτή την πρόταση, γιατί συνδυάζει η εκπλήρωσή της δύο καλά. Πρώτον, αξιοποιείται ένας δημόσιος χώρος ως πλαίσιο φιλοξενίας της Τέχνης και, δεύτερον, εξοικειώνεται με αυτόν τον τρόπο το κοινό, το οποίο θα γνωρίσει και το χώρο και το περιεχόμενο, και το περιέχον και το περιεχόμενο, εξοικειώνεται λοιπόν το κοινό με αυτό που αποτελεί και στόχο αυτού του οργανισμού και του κ. Δασκαλόπουλου και των συνεργατών του, αλλά και δικό μας, με αυτό που αποκαλούμε «δημόσια τέχνη» κι όχι η τέχνη που είναι περίκλειστη, η οποία είναι αιχμάλωτη, κλεισμένη, για τα μάτια κάποιων εκλεκτών που η τύχη ή η ευμάρειά τους τους επέτρεψε να την απολαμβάνουν.

Το ισχύον Σύνταγμα της Ελλάδος για πρώτη φορά, στο άρθρο 16, παύει να μιλάει μόνον για την Παιδεία, που μίλαγε το προηγούμενο Σύνταγμα του 1952, και προσθέτει και την Τέχνη. Και μιλάει για την Τέχνη, ότι αποτελεί κύρια αποστολή και υποχρέωση του κράτους η προαγωγή και ανάπτυξή της «εν ελευθερία». Η Βουλή, που είναι η νομοθετούσα Πολιτεία -η μία μορφή της τρισυπόστατης Πολιτείας είναι η νομοθετούσα- πιστή και στη συνταγματική επιταγή, επιδιώκει σε συνεργασία με το ΝΕΟΝ να συμβάλει στην προαγωγή και ανάπτυξη της Τέχνης.

Και είμαστε εδώ, στα πρόθυρα της νέας χρονιάς, που είναι τα 200 χρόνια από τη γένεση του Ελληνικού Κράτους με την έκρηξη της Επαναστάσεως του 1821, είμαστε εδώ, μεταξύ άλλων, για να κάνουμε και μία εκδήλωση μέσα απ’ την οποία θα προσπαθήσουμε να μεταδώσουμε την έμπνευση που προκαλεί η χώρα μας, η προοπτική της, το μέλλον της, ο χώρος του Καπνεργοστασίου, τα πάντα. Να μεταδώσουμε την έμπνευση που προκαλούμε, δηλαδή, σε διεθνείς και εγχώριους σύγχρονους καλλιτέχνες και μέσα απ’ αυτή την έμπνευση, μέσα από συγκεκριμένες κατευθύνσεις και τίτλους που υπηρετεί η έκθεση, να δείξουμε τη δυνατότητα που έχουμε να κάνουμε ως χώρα ένα νέο ξεκίνημα για την εποχή μετά τον «δαίμονα», ο οποίος τους τελευταίους αρκετούς μήνες βασανίζει και την υφήλιο και τη χώρα μας, και ομιλώ για την πανδημία. Όπως το ’21 απετέλεσε ένα σημαντικό νέο ξεκίνημα, το οποίο μας ανάγκασε να επανακαθορίσουμε, πολύ πιο ριζικά βέβαια, τους στόχους και τις προτεραιότητές μας, έτσι και τώρα καταφεύγουμε στην Τέχνη για να μας βοηθήσει εις τον επανακαθορισμό των προτεραιοτήτων μας στη νέα εποχή που ανοίγει μετά την υποχώρηση αυτής της ασφυκτικής κατάστασης, που υπονομεύει την πιο ανθρώπινη ιδιότητα, την πιο βασική ιδιότητά μας, που είναι η κοινωνικότητα.

Η Τέχνη είναι και καταφύγιο και ορμητήριο. Στο Αθανασάκειο Μουσείο του Βόλου υπάρχει ένα πλακίδιο από ασβεστόλιθο, το οποίο βρέθηκε σε μία σπηλιά του Πηλίου και προέρχεται από την παλαιολιθική εποχή, κι απεικονίζει ανθρώπους στοιχειωδώς ζωγραφισμένους, στοιχειωδώς χαραγμένους σ’ αυτό το πλακίδιο, να χορεύουν. Και δίπλα είναι δύο άτεχνα σχεδιασμένες, στο πλακίδιο αυτό, κατοικίες. Μετά από δεκάδες χιλιάδες χρόνια, πάμε στη νεοανακτορική εποχή, στην Κρήτη, 1500 π.Χ. Κι εκεί βρέθηκε ένα άλλο, πιο καλλιτεχνικά δοσμένο, στοιχείο ανθρώπινου χορού, είναι η απεικόνιση που υπάρχει στο Μουσείο του Ηρακλείου και έχει τον τίτλο «Οι θεριστές». Είναι πάνω σε ένα βάζο από στεατίτη, ρυτό λέγεται, και δείχνει θεριστές μετά από τη δουλειά τους, σε ημιχορευτική κίνηση, να επιστρέφουν σπίτι τους προφανώς, με γοργές κινήσεις και χαριτωμένες. Ένας εξ αυτών κραδαίνει και παίζει ένα μουσικό όργανο που λέγεται σείστρο, ένας άλλος γυρίζει το βλέμμα του πίσω και γελάει προς τον προηγούμενό του. Βλέπει κανείς πάλι κι εδώ το καταφύγιο του χορού, το καταφύγιο της απεικόνισης της ζωής, το καταφύγιο της δημιουργίας, μέσω της Τέχνης, το οποίο ο άνθρωπος πάντα το χρησιμοποιούσε, ιδίως αφού κυριάρχησε ή αισθάνθηκε ότι κυριαρχεί στο φυσικό του περιβάλλον.

Αυτό το καταφύγιο και ορμητήριο, που είναι η Τέχνη, έχει πάρα πολύ βοηθήσει τον άνθρωπο να ξεπεράσει τους γονιδιακούς του φόβους μέσα στο άγνωστο σύμπαν, μέσα στο άγνωστο του μέλλοντός του. Αυτή η κοινή αίσθηση της Τέχνης, ως καταφυγίου αλλά και συνάμα ως ορμητηρίου, είναι μια λειτουργία της που τη χρειαζόμαστε και τώρα για να μπορέσουμε να λυτρωθούμε από τις αγωνίες που έχουμε, αλλά και να γεμίσουμε αισιοδοξία ότι αυτές οι αγωνίες μπορούν να ξεπεραστούν, μπορούν να απαντηθούν και μέσα από το διάλογο που προκαλεί η Τέχνη, μέσα από το διάλογο που προκαλούν τα μηνύματά της. Και δεν είναι απαραίτητο το μήνυμα που στέλνεται να είναι το ίδιο με το μήνυμα που εισακούγεται κι αυτή είναι η γοητεία της πολυπλοκότητας, της ποικιλίας που έχει η Τέχνη, μέσα λοιπόν από όλο αυτόν το διάλογο, να μπορέσει ο άνθρωπος να κατανοήσει καλύτερα τη θέση του και να αισθανθεί ότι, ναι, για να χρησιμοποιήσω και την έκφραση που έχει δοθεί ως τίτλος σ’ αυτή τη δημιουργική παρουσίαση που θα κάνουμε, την «Πύλη» δηλαδή, να αισθανθεί ότι υπάρχει μπροστά του μια πύλη, την οποία μπορεί να την διαβεί και μετά από αυτή την διάβαση να κάνει ένα νέο ξεκίνημα, πιο ώριμος, πιο γενναίος και πιο ικανός εις την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων της ζωής του.

«Η τέχνη μου», λέει ο Καβάφης στο ποίημα «Καισαρίων», «δίνει στο πρόσωπό του, μια ονειρώδη συμπαθητική εμορφιά». Η Τέχνη δίνει αυτή την ονειρώδη εμορφιά, δεν την έχει απαραίτητα το πρόσωπο του Καισαρίωνος, και αυτό δείχνει τη δύναμη της Τέχνης.

Κάποιος είχε πει πως η Τέχνη είναι μια δεύτερη πλάση που τη δημιούργησε ο άνθρωπος, δεδομένου ότι την πρώτη πλάση τη δημιούργησε ο Θεός. Ο άνθρωπος λοιπόν μέσω της Τέχνης έχει δημιουργήσει μια νέα κατάσταση, μια νέα φύση και είναι κυρίαρχος και εδώ, γιατί η τέχνη «δίνει στο πρόσωπό του μια ονειρώδη συμπαθητική εμορφιά» και συμπληρώνει σε άλλο ποίημα ο ίδιος ποιητής «την ομορφιά έτσι πολύ ατένισα που πλήρης είναι αυτής η όρασίς μου». Με πλήρη λοιπόν την όρασή μας από την ομορφιά, από τον προβληματισμό προσθέτω εγώ, από τα ερωτήματα και τις απαντήσεις που δημιουργεί η Τέχνη, καλούμαστε ως Βουλή των Ελλήνων, συνεργαζόμενοι με έναν πρωτοποριακό ιδιωτικό οργανισμό όπως είναι το ΝΕΟΝ, να βάλουμε την Τέχνη μέσα στη ζωή μας, να την αξιοποιήσουμε, να εξοικειωθούμε μαζί της και να βοηθηθούμε να δώσουμε απαντήσεις σε αυτά που μας απασχολούν, ιδιαίτερα στους ασφυκτικούς κυριολεκτικά καιρούς που ζούμε και οι οποίοι είναι ανεπανάληπτοι για την ανθρωπότητα τα τελευταία, φοβάμαι, εκατό χρόνια.

Η Βουλή των Ελλήνων νομοθετεί, η Βουλή των Ελλήνων ελέγχει την κυβέρνηση, η Βουλή των Ελλήνων διατηρεί ένα συγκλονιστικό απόθεμα εκδόσεων το οποίο το εμπλουτίζει συνεχώς, η Βουλή των Ελλήνων έχει ένα επίσης συγκλονιστικό απόθεμα κτηριακών εγκαταστάσεων, που τα φροντίζει, τα αναδεικνύει, τα κάνει επισκέψιμα και μέσα από αυτά ψηλαφούμε την νεότερη ιστορία της χώρας μας. Γιατί εδώ μέσα έχει γραφτεί η νεότερη ιστορία της χώρας μας και οι ήχοι αυτής της ιστορίας έχουν ποτίσει τους τοίχους αυτού του κτηρίου. Ταυτόχρονα όμως η Βουλή απαντά και σε σύγχρονες προκλήσεις, συνεργάζεται με αξιόλογους και γόνιμους φορείς του ιδιωτικού τομέα ισάξια, εις τρόπον ώστε από κοινού να προωθήσει στόχους και επιδιώξεις που έχουν να κάνουν με το άρθρο του Συντάγματος που σας ανέφερα πριν, με την ανάπτυξη και την προαγωγή της Τέχνης. Και αν μη τι άλλο, ο οργανισμός ΝΕΟΝ έχει αποδείξει ότι έχει φέρει την Τέχνη πολύ κοντύτερα στο σύγχρονο Έλληνα και έχει κυρίως επανανακαλύψει δημόσιους χώρους, αρχαιολογικούς ή άλλης αξίας, αρχιτεκτονικής ας πούμε, όπως το κτήριό μας. Κι έχοντας ανακαλύψει και πάλι τέτοιους χώρους, μέσα στους οποίους τοποθετεί τα εκθέματά του και τις ιδέες του, κερδίζει το στοίχημα το οποίο έβαλαν με τη δημιουργία του, ο δημιουργός του και οι συνεργάτες του, δηλαδή να κάνουν τον κόσμο πιο φιλότεχνο.

Εμείς είμαστε πολύ ευχαριστημένοι από αυτή τη συνεργασία, η  οποία θα αφήσει πολύ ωφελημένο και το κοινό που θα απολαύσει αυτή την έκθεση σε ένα χώρο περίπου 3.500 τ.μ., που έχει διαμορφωθεί και έχει αφάνταστα βελτιωθεί αναλώμασι του οργανισμού ΝΕΟΝ και οι οποίες βελτιώσεις θα μείνουν υπέρ του κτηρίου και υπέρ των σκοπών του κτηρίου. Εμείς λοιπόν είμαστε πολύ ευχαριστημένοι από αυτή τη συνεργασία και νομίζω πως η συνεργασία αυτή δίνει και το μέτρο, το έναυσμα, το προανάκρουσμα των δραστηριοτήτων, των εκδηλώσεων και των πρωτοβουλιών που θα συνεχιστούν σ’ αυτό το εμβληματικό και πολλά υποσχόμενο κτήριο του παλαιού Καπνεργοστασίου.

Φιλοκαλούμεν λοιπόν μετ’ ευτελείας, είμαστε εραστές του ωραίου και ταυτόχρονα είμαστε απλοί. Αυτή είναι η πατρογονική παραδοχή του τρόπου με τον οποίο οι Έλληνες, οι καλλιεργημένοι Έλληνες ή οι Έλληνες που επιθυμούν να καλλιεργηθούν,  αντικρίζουν την τέχνη. Και μπροστά στην επέτειο των διακοσίων ετών από την Επανάσταση του 1821, μπροστά δηλαδή στην επέτειο του μεγαλύτερου ξεκινήματος του Ελληνισμού, καλούμαστε να κάνουμε και εμείς το δικό μας ξεκίνημα με έναν τρόπο ο οποίος θα είναι αισιόδοξος, με έναν τρόπο ο οποίος θα είναι αισθητικός, με έναν τρόπο ο οποίος θα είναι εμπνευστικός, γιατί θα νοιώσουμε από το υψηλό επίπεδο των καλλιτεχνών που θα παρουσιάσουν τα έργα τους, ότι η Ελλάδα δεν εμπνέει μόνο για το παρελθόν της, εμπνέει για το παρόν και για το μέλλον της.

Ευχαριστώ, συνεπώς, τους συνεργάτες μου στη Βουλή για την όλη τους προσπάθεια, ευχαριστώ τον πολιτιστικό φορέα ΝΕΟΝ, τον κ. Δασκαλόπουλο, την κυρία Κουντούρη και όλους τους συνεργάτες τους γι’ αυτή την πρωτοβουλία, γι’ αυτή τη συνεργασία και γι’ αυτή την εμπνευσμένη έκθεση που θα κάνουμε εκεί, την οποία θα παρουσιάσουμε σε φάσεις στο δημοσιογραφικό κοινό, εις τρόπον ώστε μέχρι τον Ιούνιο του 2021 που θα ανοίξει τις πύλες της η «Πύλη» να έχει ολοκληρωθεί πλήρως και καταλεπτώς αυτή η παρουσίαση. Την ομορφιά λοιπόν έτσι πολύ ας ατενίσουμε ώστε πλήρης να είναι αυτής η όρασίς μας!  

Επιστροφή