Ομιλίες Προέδρου Βουλής

Κόρινθος, 1 Οκτωβρίου 2022

ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΒΟΥΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΑΣΟΥΛΑ ΣΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΟΜΗΣ ΤΟΥ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ

Κύριε υπουργέ, κύριε Ταγαρά, κύριε Περιφερειάρχα, κύριε Παναγιώτη Νίκα, κύριε Ψυχογιέ, κύριε Κόλλια, κυρία Σούκουλη, κυρία Κόρκα, Αντιπεριφερειάρχη, εδώ της Κορίνθου, κύριοι Δήμαρχοι Λουτρακίου και Κορίνθου, Σεβασμιότατε, κύριε στρατιωτικέ Διοικητά, κύριοι εκπρόσωποι της περιφέρειας και της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, σεβαστοί πατέρες της εκκλησίας. Βρισκόμαστε σήμερα εδώ για να τιμήσουμε τη μνήμη ενός σπουδαίου πολιτικού. Του σπουδαιότερου πολιτικού του 19^ου αιώνος, του Χαριλάου Τρικούπη. Και είναι πράγματι αξιέπαινη και αξιοσημείωτη η πρωτοβουλία της Περιφέρειας Πελοποννήσου, κύριε Νίκα, σε αυτόν τον αναπλασμένο, όμορφο χώρο, που είναι το κατώφλι της εισόδου μας στην Πελοπόννησο, μας προϊδεάζετε για τις αρχαιολογικές, τις διατροφικές, τις ιστορικές, τις χωρικές ομορφιές του Μοριά. Και από σήμερα και πέρα ο πρόλογος στην είσοδο μας προς την Πελοπόννησο θα στολίζεται και θα μας καθηλώνει από την εμβληματική όψη του Χαριλάου Τρικούπη, ενός από τους σημαντικότερους πολιτικούς της Ελλάδας, τη μνήμη του οποίου σήμερα εδώ όλοι με σεβασμό τιμούμε.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης γεννήθηκε κυριολεκτικά μέσα στην ιστορία. Ο πατέρας του ήταν ο Σπυρίδων Τρικούπης αυτός που έγραψε την ιστορία της επαναστάσεως του 21. Η μητέρα του ήταν η αδερφή του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου από επιφανή οικογένεια του Φαναρίου και της Χίου εν συνεχεία. Μεγάλοι δραγουμάνοι οι πρόγονοι αυτής της οικογενείας. Τεράστια η συμβολή του Μαυροκορδάτου και του Σπυρίδωνος Τρικούπη και στην επανάσταση αλλά και στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Γυμνασιάρχη είχε τον Γεώργιο Γεννάδιο, διδάσκαλο του Γένους, από τα Δολιανά Ιωαννίνων, μια διακεκριμένη μορφή της παιδείας η οποία γαλβάνισε τη δεύτερη γενιά Ελλήνων μετά την επανάσταση και της έδωσε τα νάματα τα οποία την βοήθησαν να αρχίζει να χτίζει τη νεότερη Ελλάδα.

Αυτός ο άνθρωπος, εισβάλλει στη ζωή όντας ήδη κυριολεκτικά, μέσα στην ιστορία. Γεννήθηκε και πέθανε αγκαλιασμένος με την ιστορία και το χρέος και αξίζει σήμερα αυτή η τιμή γιατί ο Χαρίλαος Τρικούπης δεν τιμήθηκε, όπως όλοι θα ήθελαν και θα νόμιζαν στη ζωή του την πολιτική όσο άξιζε το έργο του γιατί πέρασε και αποτυχίες πέρασε και αποδοκιμασίες. Η κατοικία του πετροβολήθηκε, ο ίδιος αποδοκιμάστηκε σφοδρότατα σε προεκλογικές περιοδείες. Τέσσερις φορές απέτυχε να εκλεγεί Βουλευτής, αλλά όλο αυτό το πείσμα όλη αυτή η δημιουργικότητα τελικώς δεν πτοήθηκαν από τη συγκυρία η οποία είχε τις κακουχίες, που σας περιέγραψα, αλλά ατένιζαν την ιστορία η οποία τελικώς δικαιώνει αυτές τις προσωπικότητες.

Τα πιο μεγάλα έργα μας, έλεγε ένας άλλος σπουδαίος πολιτικός, είναι αυτά που κάνουμε ξέροντας ότι δεν θα τα δούμε όσο ζούμε αλλά θα τα χαρούν οι γενιές που έρχονται. Δεν θα τα χαρούμε ζωντανοί, αλλά θα τα χαρούν οι επόμενες γενιές. Εμάς απλώς αυτά τα έργα θα επεκτείνουν τη ζωή μας μέσα στο χρόνο και θα την κάνουν να έχει νόημα και αναγνώριση, όπως νόημα και αναγνώριση έχει σήμερα εδώ στον Ισθμό της  Κορίνθου, από εσάς τους εκπροσώπους της Περιφέρειας Πελοποννήσου, η ιστορική καταξίωση αυτού του σπουδαίου πολιτικού ο οποίος υπήρξε Πρωθυπουργός το 1875, για τέσσερις μήνες, το 1878,  το ΄80, το ΄82 με ΄85, το ΄86 με ΄90, το ΄92 με ΄93 και το 93΄με ΄95. Έντεκα χρόνια προσπάθειας, έντεκα χρόνια ανασυγκρότησης μέσα στα οποία ο Χαρίλαος Τρικούπης, χωρίς όπως πολύ σωστά ελέχθη από τον κύριο Νίκα να έχει τα μέσα της σημερινής εποχής, μεταμόρφωσε την Ελλάδα.

Ποια ήταν η Ελλάδα το 1875 όταν έγινε Πρωθυπουργός ο Τρικούπης; Ήταν η Ελλάδα που για να πας από την Αθήνα στο Μαραθώνα με τα τότε συγκοινωνιακά μέσα, ήθελες τέσσερις ώρες, για να πας κύριε Νίκα από την Αθήνα στην Καλαμάτα ήθελες 50 ώρες, για να πας από την Αθήνα στην Άρτα ήθελες 80 ώρες, για να πας στη Χαλκίδα ήθελες 20 ώρες και στο Μεσολόγγι 54 ώρες!

Ο Τρικούπης μεταμόρφωσε όλη αυτή την υπόθεση, μεταμόρφωσε όλη αυτή την δυστοκία όλη αυτή την κακουχία όλη αυτή την απίστευτη αποξένωση που υπήρχε στην Ελλάδα με τα έργα τα οποία άφησε.

Ένα τρίπτυχο ήταν εκείνο το οποίο κυριάρχησε στην πολιτική του σταδιοδρομία, ένα τρίπτυχο το οποίο δάμασε, το επέλεξε, το υπηρέτησα και το πέτυχε. Το τρίπτυχο πρώτον, της πολιτειακής ανάπλασης της χώρας με την αναζωογόνηση, την έντονη, του κοινοβουλευτισμού, του σταθερού και καρποφόρου εξωτερικού προσανατολισμού της χώρας προς τη Δύση, δεύτερον, και ειδικότερα προς τη Μεγάλη Βρετανία και τρίτον της εσωτερικής ανασυγκρότησης μέσω της ανασυγκρότησης των συγκοινωνιών, των δημοσίων έργων και κυρίως του στρατεύματος.

Αυτό το τρίπτυχο Δημοκρατία, εξωτερική πολιτική και εσωτερική

ανασυγκρότηση ήταν το τρίπτυχο το οποίο όρθωσε την Ελλάδα, η οποία για πρώτη φορά την εποχή του Τρικούπη, έβλεπε να γίνονται έργα από το κράτος και για πρώτη φορά έβλεπε τον κρατικό προϋπολογισμό να έχει προβλέψεις και κωδικούς όχι μόνο για τη μισθοδοσία και την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους αλλά και για δημόσιες επενδύσεις  οι οποίες απέδωσαν και τις οποίες τις χάρηκαν μετά από αυτόν, όπως είπα προηγουμένως, οι επόμενες γενιές.

Στις 29 Μαρτίου του 1889 ο Χαρίλαος Τρικούπης, μιλώντας στη Βουλή λέει το εξής προφητικό: «ἡ γραμμή τοῦ Ἀντιρρίου, εἰς ἤν, πάντως θέλομεν καταλήξει, καί ἄν ἤδη μέχρι Κρυονερίου προεκταθη ἡ γραμμή, ἔχει ὑπερτάτην στρατηγικήν σημασίαν καί ἐμπορικήν, διότι ἡ συγκοινωνίᾳ Πελοποννήσου καί Στερεᾶς δια Ρίου καί Ἀντιρρίου, σχεδόν δυνάμεθα εἰπεῖν, ὅτι δέν εἶναι θαλασσία· ὑπάρχουσι μάλιστα καί οἱ προτείναντες ὅπως γεφυρωθῆ τό στενόν, ὅπως, οὐχί ἐν συγγράμματι ἀσημάντῳ, ἀλλ' ἐν τῇ «Ἐπιθεωρήσει τῶν Δύο Κόσμων», ὁ διάσημος φιλόλογος Βουρνούφ. Ἀλλά καί ἄν μή γεφυρωθη τό στενόν, ἡ στρατιωτική αὐτοῦ σημασία εἶναι πρόδηλος, διότι κλειομένου τοῦ στενοῦ ἡ συγκοινωνία τῆς Πελοποννήσου μετά τῆς Στερεᾶς εἶναι ἀσφαλής».

Αυτή η πρόβλεψη του 1889, αυτή η διορατικότητα, 107 χρόνια μετά, τον Ιανουάριο του 1996 όταν υπεγράφη η σύμβαση μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και της εταιρείας Γέφυρα και τέλη του Απριλίου του 1996 όταν κυρώθηκε αυτή η συμφωνία από την Ελληνική Βουλή τιμήθηκε και την ξαναθυμηθήκαμε και πολύ σωστά, στο όνομά του, σήμερα ονομάζουμε αυτή τη γέφυρα η οποία δείχνει ότι ο Τρικούπης έβλεπε πολλές δεκαετίες μπροστά.

Η Διώρυγα της Κορίνθου, η διάνοιξη του πορθμού του Ευρίπου, η αποξήρανση της Κωπαΐδας, τα 900 χιλιόμετρα σιδηροδρομικού δικτύου σε μια χώρα που πριν είχε σιδηροδρομικό δίκτυο μόλις 8,5 χιλιόμετρα, το τεράστιο οδικό δίκτυο το οποίο διόρθωσε όλη την προηγούμενη κακουχία την οποία σας περιέγραψα οι φάροι, ναι οι φάροι, έκανε 26 καινούργιους φάρους και δρομολόγησε άλλους 70, γιατί έβλεπε ότι τα ιστιοφόρα πλοία παραμερίζονται και έρχονται τα ατμοκίνητα και συνεπώς η ναυτιλία στην οποία επένδυε πολλά για την ανάπτυξη της χώρας ήθελε καινούργιους φάρους, τα 19 καινούργια τορπιλοβόλα, τρία θωρηκτά, που ναυπηγήθηκαν στο Χερβούργο της Γερμανίας, αναδιοργανώθηκε η Σχολή Ευελπίδων και δημιουργήθηκε η σχολή εφέδρων αξιωματικών, η σχολή ναυτικών δοκίμων, γαλλική στρατιωτική αποστολή ήρθε στην Ελλάδα και αναμόρφωσε τις ένοπλες δυνάμεις.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης έβλεπε μπροστά. Δεν υπολόγιζε αυτό που σήμερα είναι φόβος και τρόμος, το λεγόμενο πολιτικό κόστος και είναι αυτός ο οποίος μετά τα πρώτα ρομαντικά μετεπαναστατικά χρόνια, έβαλε τις βάσεις για τη σύγχρονη Ελλάδα, οι όποιες βάσεις άρχισαν να φαίνονται ακόμη και μετά το 1909. Από το 1882 έως το 1895, γράφει η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, «ἐκδηλώθηκε ἡ ἀνορθωτικὴ προσπάθεια τοῦ Χαρίλαου Τρικούπη, μὲ κύριους στόχους : τὸν ἐκσυγχρονισμὸ καὶ τὴν ἰσχυροποίηση τοῦ κράτους· τὴν ἀναδιοργάνωση καὶ σοβαρὴ ἐνίσχυση τοῦ στρατοῦ καὶ τοῦ στόλου· τὴν ταχύρρυθμη ἀνάπτυξη τῆς οἰκονομίας τῆς χώρας, ἰδίως τῆς βιομηχανίας καὶ τῶν συγκοινωνιῶν. Ἡ μεγαλεπήβολη αὐτὴ πολιτικὴ ὑπαγορεύθηκε ἀπὸ τὴν ἐπιδίωξη νὰ ἀποκτήσει ἡ ῾Ελλὰς ἔγκαιρα τὴν ἀπαιτούμενη ἰσχύ, ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ ἐπιτύχει τὴν ἱκανοποίηση τῶν ἐθνικῶν δικαίων. Ὁ τρόπος ὅμως ἐφαρμογῆς τῆς πολιτικῆς αὐτῆς, ὑπαγορευμένος ἀπὸ τὸ σύντονο ρυθμό της, περιεῖχε στοιχεῖα ὑπονομευτικὰ τῆς ἐπιτυχίας της. Ἡ χρηματοδότησή της ἔγινε μὲ ὑπερδανεισμὸ καὶ μὲ ὑπερφορολόγηση, ποὺ μάλιστα ἔπληξε τὶς οἰκονομικὰ ἀσθενέστερες τάξεις. Ἡ ὑπερφορολόγηση αὐτὴ καὶ ἀκόμη ἄλλα ἐπαχθὴ γιὰ τὸ λαὸ οἰκονομικὰ μέτρα προκάλεσαν ἔντονη λαϊκὴ δυσφορία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἡττηθεῖ ὁ Τρικούπης ἐπανειλημμένα στὶς βουλευτικὲς ἐκλογὲς καὶ νὰ διακόπτεται ἡ ἐφαρμογὴ τῆς πολιτικῆς του. Ὁ ὑπερδανεισμός, ἐξάλλου, γιὰ τὴν κάλυψη μάλιστα δαπανῶν μὴ παραγωγικῶν εἴτε μὴ ἄμεσα παραγωγικῶν, ἀλλὰ καὶ οἱ μεγάλες ἔκτακτες δαπάνες γιὰ τὴν ἐπιστράτευσή τοῦ 1885 | 1886, δημιούργησαν ὀξεῖα δημοσιονομικὴ καὶ γενικότερη οἰκονομικὴ κρίση, ἰδίως ἀπὸ τὸ 1890. ῾H ῾Ελλὰς ὁδηγήθηκε τελικὰ στὴν πτώχευση τοῦ 1893, πλῆγμα βαρύτατο γιὰ τὴ χώρα, μὲ συνέπειες πολλαπλὰ ἐπιζήμιες. Ὡστόσο, ἡ ἀνορθωτικὴ προσπάθεια τοῦ Τρικούπη ἄφησε σπουδαῖα ἐπιτεύγματα, ὅπως προπάντων ἡ διώρυγα τῆς Κορίνθου, οἱ σιδηρόδρομοι, οἱ νέοι δρόμοι, ἐγγειοβελτιωτικὰ καὶ ἄλλα τεχνικὰ ἔργα, ἡ ἀνάπτυξη τῆς βιομηχανίας, ἂν καὶ σὲ βαθμὸ μικρότερο ἀπὸ ὅσο ἀναμενόταν· ὅπως ἐπίσης, ἡ ἐνίσχυση τῶν ἐνόπλων δυνάμεων τῆς χώρας μὲ τὴ λήψη πολλῶν θετικῶν μέτρων».

Όλα αυτά τα έργα του Τρικούπη φάνηκαν αρκετά αργότερα και συνέδραμαν την ανορθωτική προσπάθεια της χώρας που ξεκίνησε ένας άλλος σπουδαίος πολιτικός από το 1910 και μετά ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Τι κοινό είχε η πολιτική του Τρικούπη με την πολιτική του Βενιζέλου αλλά και τι κοινό είχε αυτή η πολιτική με τη Διακήρυξη της Επιδαύρου, 70 χρόνια πριν τον Τρικούπη, αν πάμε στην 1η Ιανουαρίου του 1822, στην Επίδαυρο; Κυρίες και κύριοι η μεγάλη Ιδέα ήταν σαφώς και ευλόγως επεκτατική, ήταν εδαφική, είχε το στοιχείο ενός δικαιωμένου αλυτρωτισμού και η οποία έφτασε στα ύπατα όρια του το καλοκαίρι του 1921 λίγα αδιαπόρευτα χιλιόμετρα πριν την Άγκυρα. Αυτή η μεγάλη Ιδέα δεν ήταν επίνοια των πολιτικών οι οποίοι την υπηρέτησαν. Η μεγάλη Ιδέα γεννήθηκε πολύ πριν. Γεννήθηκε στη Βιθυνία. Γεννήθηκε στη Νίκαια από την αυτοκρατορία της Νίκαιας μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους. Ο τότε αυτοκράτορας της Νίκαιας Θεόδωρος Λάσκαρης το 1208, εκφωνώντας το λόγο του θρόνου, είπε: «καί τῶν πατρίδων αὖθις λαβώμεθα ὧν ἁμαρτόντες ἀπεσφαιρίσθημεν» και τις πατρίδες θα ξαναπάρουμε τις όποιες κάνοντας λάθη χάσαμε!

Αυτή η μεγάλη Ιδέα γαλούχησε το γένος για 400 χρόνια. Αυτή η μεγάλη Ιδέα υπηρετήθηκε από τον πρώτο κοινοβουλευτικό Πρωθυπουργό, τον Ιωάννη Κωλέττη, ο οποίος και την εκφώνησε τον Ιανουάριο του 1844 στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Αλλά παράλληλα από αυτή τη μεγάλη Ιδέα με τον ρομαντικό και ιστορικό αλυτρωτισμό της, που έφτασε επαναλαμβάνω στα όριά της πριν εκατό χρόνια, υπήρχε και μια άλλη μεγάλη Ιδέα, πιο γήινη, πιο χειροπιαστή, πιο πρακτική. Η μεγάλη ιδέα της ανόρθωσης της πατρίδος, της προκοπής, της ευημερίας, του νοικοκυρέματος της χώρας.

Τι λέει η Διακήρυξη της Επιδαύρου για στόχο, μεταξύ άλλων, της Επαναστάσεως: «Ἡ ἀνάκτησις τῶν δικαίων τῆς προσωπικῆς ἡμῶν ἐλευθερίας, τῆς ἰδιοκτησίας καὶ τῆς τιμῆς, τὰ ὁποία, τὴν σήμερον ὅλοι οἱ εὐνομούμενοι καὶ γειτονικοὶ λαοὶ τῆς Εὐρώπης τὰ χαίρουσιν…».

Ο Χαρίλαος Τρικούπης σε μια περίφημη ομιλία που έκανε στη Βουλή των Ελλήνων και η οποία θεωρείται ουσιαστικά η πρώτη εκφώνηση προγραμματικών δηλώσεων με την έννοια που έχουν οι

προγραμματικές δηλώσεις και σήμερα, ο Χαρίλαος Τρικούπης, λοιπόν σε εκείνη την ομιλία, τον Μάρτιο του 1882 είπε: «Ἐν τῇ εἰρηνικῇ ταύτῃ πολιτικῇ θὰ εὕρωμεν τὴν εὐκαιρίαν, ὅπως συντάξωμεν τὰς δυνάμεις ἡμῶν κατὰ ξηρὰν καὶ κατὰ θάλασσαν, ἐπαυξήσωμεν δὲ κατὰ τὸ ἐφικτὸν καὶ τὰς ἐσωτερικὰς τῆς χώρας δυνάμεις, φέροντες αὐτὴν ὅσον ἔνεστι εἰς τὸ ὕψος τοῦ σημερινοῦ τῆς Εὐρώπης πολιτισμοῦ, δίδοντες ὤθησιν εἰς τὰ τῆς συγκοινωνίας καὶ εἰς πάντα τὰ ἀφορῶντα εἰς τὴν ὑλικὴν πρόοδον, ἥτις ἀποτελεῖ τὰ νεῦρα τῆς ἐθνικῆς ἐνεργείας».

Το 1882 ο Τρικούπης, λέει τα ίδια με την Επίδαυρο το 1822, «νά μοιάσουμε μέ τίς εὐνομούμενες εὐρωπαϊκές χῶρες δίδοντες ὤθησιν εἰς τάς  συγκοινωνίας καί εἰς πάντα τά ἀφορῶντα  εἰς τήν ὑλικήν πρόοδον ἠτις ἀποτελεῖ τά νεῦρα τῆς ἐθνικῆς ἐνεργείας». Και λίγα χρόνια μετά από την αβάσταχτη μικρασιατική καταστροφή, λίγα χρόνια μετά ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το καλοκαίρι του 1928, επανατοποθετεί αυτή τη μεγάλη Ιδέα που ακούστηκε από τον Τρικούπη και στην Επίδαυρο. Λέει στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο του 1928: «Καλούμεθα νά συγκροτήσουμε ἕνα συγχρονισμένο κράτος τό ὁποῖο εἰς μέν τό ἐσωτερικό ἀποστολή ἔχει νά ὑψώσει κάθ΄ημέραν τό ἠθικόν, τό πνευματικόν καί τό ὑλικόν ἐπίπεδον τοῦ λαοῦ εἰς δέ τό ἐξωτερικό νά εἶναι στοιχεῖο, εἰρήνης καί ἁρμονίας τῶν ἐθνῶν».

Αυτή την καινούργια μεγάλη Ιδέα, τα προανακρούσματα της οποίας ακούστηκαν στην Επίδαυρο όταν κυριαρχούσε η αλυτρωτική μεγάλη Ιδέα και δικαίως,  τα προανακρούσματα της οποίας και τις βάσεις της οποίας έθεσε ο Χαρίλαος Τρικούπης με τα έργα τα οποία είχα την τύχη να σας περιγράψω, αυτή τη μεγάλη ιδέα καλούμεθα σήμερα να προστατέψουμε και να ολοκληρώσουμε. Και αυτή τη μεγάλη Ιδέα της προκοπής και της εσωτερικής ενδυνάμωσης, υπηρέτησε πρώτος ο Χαρίλαος Τρικούπης, καλλιεργώντας αυτό το τρίπτυχο που σας περιέγραψα με αιχμή, τη σταθερή εξωτερική πολιτική, το σταθερό εξωτερικό προσανατολισμό προς τη σωστή πλευρά της ιστορίας, γιατί προσέξτε την εποχή εκείνη η Μεγάλη Βρετανία είχε στρέψει το ενδιαφέρον της προς την πρόσω Ανατολή.

Είχε κατασκευαστεί το Σουέζ, είχε εξαγοράσει την Κύπρο. Το ενδιαφέρον της για την ανατολική Μεσόγειο ήταν τεράστιο. Η Ρωσία σιγά σιγά εγκατέλειπε το νήμα της θρησκείας και διάλεγε το νήμα της φυλής μέσω του πανσλαβισμού για να ασκήσει την πολιτική της στην περιοχή. Άρα με την Ελλάδα θα ήταν σε σύγκρουση, θα προτιμούσε τη Βουλγαρία. Η Μακεδονία ήταν ο στοχος, η Αυστρία είχε επιλέξει τη Σερβία. Η Γαλλία είχε στραφεί στην Αφρική και στην Άπω Ανατολή, οπότε ο Τρικούπης, πολύ σωστά, προσανατόλισε τη χώρα προς τη θαλασσοκράτειρα Μεγάλη Βρετανία. Προσανατόλισε τη χώρα προς το δικομματισμό, προς τον κοινοβουλευτισμό, προς την αρχή της δεδηλωμένης και κατήργησε την πολιτική αστάθεια, κατήργησε την περιφρόνηση της λαϊκής εντολής, εδραίωσε το πολίτευμα με την αρχή της δεδηλωμένης, η οποία σήμερα υπάρχει στο Σύνταγμά μας, στο άρθρο 84 και λέει ότι η κυβέρνηση οφείλει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Αυτό πρωτακούστηκε τον Αύγουστο του 1875 στο λόγο του θρόνου, από τον Γεώργιο Α΄, λόγο τον οποίο έγραψε ο ίδιος ο Τρικούπης και ο οποίος, Γεώργιος, επέβαλε, ως Συνθήκη του πολιτεύματος και όχι ως συνταγματικό κείμενο την επιλογή από τον ανώτατο άρχοντα εκείνου του Πρωθυπουργού του οποίου η κυβέρνηση θα είχε την εμπιστοσύνη της Βουλής. Και όταν έδωσε εντολή στον Τρικούπη, χωρίς να είναι καν βουλευτής ο Τρικούπης, το 1875, ο Τρικούπης δεν άσκησε αυτή την εντολή αλλά κατέφυγε σε εκλογές και έτσι μπόρεσε μέσω της κοινοβουλευτικής διαδικασίας να ασκήσει την πρώτη του πρωθυπουργία. Και τέλος αυτού του τρίπτυχου, επαναλαμβάνω, ήταν η ανασυγκρότηση της χώρας η ανασυγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων ώστε με μία χώρα όρθια και με στρατό όρθιο να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να φέρουμε σε πέρας και τις εθνικές μας επιδιώξεις.

Τι νόημα έχει σήμερα να τιμούμε τη μνήμη του Χαρίλαου Τρικούπη, τι νόημα έχει σήμερα να θυμόμαστε αυτόν τον επιφανή πολιτικό παρά μόνο για το παράδειγμά του το υψηλό, παρά μόνο για το παράδειγμα ενός ανθρώπου ο οποίος υπηρέτησε την πολιτική με αίσθηση ιστορίας και όχι συγκυρίας. Υπηρέτησε την πολιτική ως τέχνη και όχι ως τεχνολογία. Σήμερα η πολιτική, παγκοσμίως, μετατρέπεται από τέχνη σε τεχνολογία, υποκείμεθα κατά τρόπο αφόρητο στο λεγόμενο πολιτικό μάρκετινγκ. Η εικόνα κυριαρχεί, η εντύπωση κυριαρχεί. Το έργο πάει πίσω, η πράξη πάει πίσω και μέσα σε αυτό τον κατακλυσμό της εικόνας, η πολιτική παύει να έχει διάρκεια. Έχει μόνο φευγαλέες αναλαμπές, φευγαλέες εξελίξεις, οι οποίες υπηρετούν και υποκύπτουν στην εικόνα, εις βάρος ενός έργου το οποίο αλλάζει τη μοίρα ενός τόπου ενός έργου όπως αυτό δίπλα μας το οποίο έκανε ο Χαρίλαος Τρικούπης, ένα έργο το οποίο άλλαξε τη μοίρα της Ελλάδος και το οποίο σήμερα ακόμη όλοι το εκτιμούμε και πάρα πολλοί επωφελούνται από αυτό.

Η πολιτική είναι πράξη και είναι πράξη ιστορική και ένας πολιτικός ηγέτης χρειάζεται διάρκεια για να αποδώσει.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης τιμήθηκε από τον ελληνικό λαό, παρά τα διαλείμματα και τις αποτυχίες του, με μία διάρκεια 11 χρόνων, όχι συνεχόμενα, αλλά διακοπτόμενα. Μέσα σε αυτά τα 11 χρόνια άλλαξε τη μοίρα του τόπου. Την άλλαξε σε τέτοιο σημείο που να γράφουν οι Τάιμς του Λονδίνου το 1885, στις 29 Μαΐου. Ήταν η πρώτη φορά που η Ελλάδα είχε κυβέρνηση που κράτησε τρία χρόνια. «Ἡ πρωτοφανής διά τήν Ἑλλάδα μακροβιότης τῆς κυβερνησεως τοῦ κ. Τρικούπη παρέσχεν εἰς τοὺς ἀγαπῶντας τὴν χώραν ταύτην ἀφορμήν νά ἐλπίσωσιν, ὅτι παρῆλθε πλέον καὶ ἐκεῖ ἡ ἐποχή της παιδωριώδους πολιτικῆς, οἱ δέ Ἕλληνες βουλευταί ἐνόησαν τέλος παντῶν ὅτι κύριος προορισμός τοῦ κοινοβουλευτικοῦ πολιτεύματος δὲν εἶναι νὰ χορηγῆ αὐτοῖς ὑπουργικά χαρτοφυλάκια ἐπί τινας ἑβδομάδας καί θέσεις εἰς τοὺς φίλους τόν ἐπὶ ὅσον χρόνον. Ὁ πεπολιτισμένος κόσμος εἶχε καταντήσει νὰ θεωρη ὡς κωμικά τά καθήκοντα ὑπουργῶν, οἵτινες ἀνήρχοντο καὶ κατήρχοντο τῆς ἐξουσίας μετὰ τῆς ταχύτητος τῶν ἀθλητων ἐκείνων, τῶν ἐχόντων ἔργον νά εἰσπηδῶσιν εἰς ἅρμα καὶ νὰ κατέρχωνται αὐτοῦ, χωρίς οὐδ' ἐπὶ στιγμήν νὰ διακοπή ἡ περιστροφὴ τῶν τροχῶν. Οἱ ἐν Ἑλλάδι πολιτευόμενοι ἐθεωροῦντο παρὰ πάντων ὡς ἀωτον τῆς ἀνθρωπίνης ἀστασίας καὶ ἐπιπολαιότητος, ὅτι ἡ ἐλευσις εἰς τὰ πράγματα τοῦ κ. Τρικούπη καὶ ὁ πάρ΄ αὐτοῦ σχηματισμός κυβερνήσεως, ἠτις διήρκησεν ἔτη ἀντὶ ἡμερῶν, ἐξέπληξε τήν Εὐρώπην καὶ ἔδωσε τὴν εὐχερειαν εἰς τοὺς φιλέλληνας νὰ ὁμιλῶσι περι του ἑλληνικου μέλλοντος ἀνευ προκλήσεως μειδιάματος εἰρωνικοῦ. Ἡ προκάτοχος κυβέρνησις ἔζησε τρία ὅλα ἔτη, ἐνῶ ὁ συνήθης μέσος ὅρος κυβερνητικοῦ βίου εἶναι ἐν Ἑλλάδι ἡ τριμηνία».

Βεβαίως είναι αυστηρό αυτό το δημοσίευμα για τους προκατόχους αλλά η σημασία της διάρκειας, η σημασία της τέχνης της πολιτικής, η σημασία της πράξεως, η σημασία της αντίληψης της ιστορίας, η σημασία του να βαδίζουμε στη σωστή πλευρά της ιστορίας, η σημασία του να τιμάμε τον κοινοβουλευτισμό, να στήνουμε όρθια και να νοικοκυρεύουμε τη χώρα και να έχουμε τους σωστούς εξωτερικούς προσανατολισμούς, είναι το μέγιστο και έσχατο μάθημα της πολιτικής του Τρικούπη του ανθρώπου που σε λίγα λεπτά θα αποκαλύψουμε την προτομή. Του ανθρώπου ο οποίος όπως σας είπα παρέλαβε μια Ελλάδα όπου για να πας στον Μαραθώνα ήθελες τέσσερις ώρες, για να πας στην Άρτα ήθελες 80, για να πας στην Καλαμάτα ήθελες 50, για να πας στη Χαλκίδα ήθελες 20 και τη γέμισε σιδηροδρομικό δίκτυο, τη  γέμισε οδικό δίκτυο, την όπλισε, την στερέωσε πάνω σε σωστούς εξωτερικούς προσανατολισμούς και όταν σε ένα παραθαλάσσιο ξενοδοχείο των Καννών, τη μέρα που ο Σπύρος Λούης κέρδιζε τον μαραθώνιο, άφηνε την τελευταία του πνοή, βεβαρημένος στην υγεία του από αρθρίτιδα και άλλες νόσους, μόλις 64 ετών, αυτός ο άνθρωπος ελπίζω να σκέφτηκε μιας και ήταν γεννημένος μέσα στην ιστορία ότι ακόμη κι αν η συγκυρία τον είχε πικράνει ότι η ιστορία θα του επεφύλασσε την υπέρτατη τιμή την οποία ο ίδιος ο Περικλής στον επιτάφιο είχε ζητήσει από τους πολίτες: «Ανδρών αγαθών έργω γενομένων, έργω και δηλούσθαι τας τιμάς».

Είμαι βέβαιος ότι ο Χαρίλαος Τρικούπης εκεί στις Κάννες θα αναλογίστηκε την ιστορική του προσφορά. Θα πέθανε ευχαριστημένος από την προσφορά του στην πατρίδα και κάπου μέσα στο μυαλό του μπορεί να σκεφτόταν ότι κάποτε μετά από πάρα πολλά χρόνια εδώ στον Ισθμό της Κορίνθου, κάποιοι μεταγενέστεροι, κάποιοι εκπρόσωποι του λαού, εκπρόσωποι του στρατού, εκπρόσωποι της εκκλησίας, θα έκαναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του και θα υποκλίνονταν στην ιστορική του προσφορά, στο σπουδαίο του χαρακτήρα και στο τεράστιό του παράδειγμα.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

 

Επιστροφή