Η συμμετοχή εξασφάλιζε τη γνώση και την εκπαίδευση. Όταν κανείς έχει αυτά τα δύο είναι εύκολο να αποκτά και την ευθύνη. Αυτό ήταν το μυστικό της επιτυχίας των αρχόντων που εκλέγονταν με κλήρωση. Πολλοί αναλυτές βεβαιώνουν ότι ήταν οι καλύτεροι των αρχόντων. Διότι στερούνταν του δυνητικά επικίνδυνου στις δημοκρατίες στοιχείου της φιλοδοξίας, όταν είναι σε υπερβολικό βαθμό. Αυτή η άμεση συμμετοχική δημοκρατία της Αθήνας αναδείκνυε από τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής τις ανάγκες για ατομική ελευθερία, κοινωνική αρμονία και συλλογική πορεία. Κάθε πολίτης μετείχε στο δημιουργικό αγώνα της ζωής. Πολίτευμα που εγγυόταν ανάπτυξη χωρίς καταναγκασμό και έδινε σε όλους τους πολίτες την ευχέρεια να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους, τις ιδέες τους, τη ζωή τους. Η δημοκρατία είχε μια μακρά, εξελικτική πορεία από τις μέρες της Αρχαίας Αθήνας ως την εποχή μας. Φτάσαμε σε ένα σημείο που υπάρχει ανάγκη για παγκόσμια δημοκρατία. Η γενιά μας, όπως και οι αμέσως επόμενες έχουμε να παλέψουμε με τεράστια, πρωτόγνωρα προβλήματα. Κλιματικά, επισιτιστικά, ενεργειακά, υγείας, υδάτινων πόρων, περιβαλλοντικά, πληθυσμιακά, μεταναστευτικά. Η πολυπλοκότητα των προβλημάτων και των κοινωνιών όπως και η συνθετότητα των παγκόσμιων δομών και σχέσεων επιβάλουν μόνο λύσεις δημοκρατικές, παγκόσμιας εμβέλειας. Η ταχύτατη ανάπτυξη και διάχυση της ανθρώπινης γνώσης όπως και ο πολλαπλασιασμός των κέντρων δύναμης και αποφάσεων οδηγούν επίσης σε λύσεις δημοκρατικές από το τοπικό ως το παγκόσμιο επίπεδο. Η σύγχρονη και η αυριανή τεχνολογία κάνουν εφικτή τη μαζική γνώση, διαβούλευση και απόφαση σε αληθινό χρόνο, σε πραγματικό χρόνο. Είναι βέβαιο ότι στις επόμενες δεκαετίες η αντιπροσωπευτική δημοκρατία θα δίνει όλο και περισσότερο τη θέση της σε θεσμούς και λειτουργίες άμεσης δημοκρατίας. Ας προετοιμαζόμαστε γι’ αυτό. Απόψε ας ευχαριστήσουμε τη μοίρα διότι είμαστε απόγονοι των εφευρετών της άμεσης δημοκρατίας και στεκόμαστε στον ίδιο τόπο που τη γέννησαν και την ασκούσαν. Και ας ευχαριστήσουμε τη μοίρα διότι η δική μας γενιά η γενιά των παιδιών μας θα την ξαναφέρει και θα την λειτουργήσει σε όλο τον κόσμο. Η άμεση δημοκρατία, σε όλο τον κόσμο, είναι καθ’ οδόν!