Ομιλίες Προέδρου Βουλής

ΟΜΙΛΙΑ

ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΥ Α.Π.Θ. προς τιμή του καθηγητή κ. Ι. ΜΑΝΩΛΕΔΑΚΗ με θέμα: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ-ΑΣΦΑΛΕΙΑ (Αίθουσα Τελετών Α.Π.Θ. - 13 Μαΐου 2004)

Αποδέχθηκα με πολλή χαρά την πρόσκληση να παρευρεθώ έστω και για λίγο στο Συνέδριό σας, που αρχίζει σήμερα. Στους λόγους που με οδήγησαν σε αυτό κατατάσσω τελευταία τη σημερινή μου ιδιότητα. Πιο πολύ θέλησα να εκμεταλλευθώ την ευκαιρία για να τιμήσω δύο σημαντικούς παράγοντες-πόλους της σύγχρονης ποινικής σκέψης στον τόπο μας. Τον συνάδελφο Ιωάννη Μανωλεδάκη από τη μία πλευρά –τον οποίο τιμά και ολόκληρο το Συνέδριο- και το δημιούργημά του από την άλλη: το σύνολο των συναδέλφων της Θεσσαλονίκης, που κατόρθωσαν μέσα από πολλές δυσχέρειες να συγκροτήσουν έναν ξεχωριστό πόλο καλλιέργειας των ποινικών επιστημών. Που κατόρθωσαν τελικά να σχηματίσουν ένα συγκροτημένο επιστημονικό σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά, ενδεχομένως όχι κατ’ ανάγκην επιστημονικά ή ιδεολογικά όσο κοινά χαρακτηριστικά στον τρόπο εργασίας και προβολής.
Ανήκω στο λεγόμενο περιβάλλον των Αθηνών, δηλ. σε εκείνους που δοκίμασαν έκπληξη, όταν εμφανίσθηκε ένας «μοναχικός καβαλάρης» από τη Θεσσαλονίκη, που άρχισε να ταράζει τα νερά με κατ’ αρχήν μοναδικό όπλο την επιστημονική και θεωρητική του σκέψη. Ένα επίμονο και ανυποχώρητο άτομο που, σε πείσμα των καθιερωμένων προτύπων κατά κανόνα γερμανικής προέλευσης, ήθελε να διατυπώσει αποκλίνουσες από την πεπατημένη αντιλήψεις για έννοιες-ταμπού του Ποινικού Δικαίου: το έννομο αγαθό, την τυποποίηση του εγκλήματος, τη λειτουργία της ποινής. Και όλα αυτά τοποθετημένα στο πλαίσιο ενός θεωρητικού οικοδομήματος εμπνεόμενου μεν από προ-νομικές αρχές, μεταξύ των οποίων κυρίαρχη η ελευθερία του ατόμου, πλην όμως στηριζόμενου αποκλειστικά στον κόσμο των αισθήσεων ή εν πάση περιπτώσει στον κόσμο των υλικών αντικειμένων. Αυτές οι αντιλήψεις προκάλεσαν συν τω χρόνων μια ταραχή που δεν άργησε να εκδηλωθεί και στον δημόσιο επιστημονικό διάλογο.
Στο σημείο αυτό οφείλω να καταθέσω την εμπειρία μου από τη θέση του υπεύθυνου διευθυντή των Ποινικών Χρονικών, όπου αποτυπώθηκαν «με πάθος» οι εκατέρωθεν ενστάσεις, καθώς και τις δυσκολίες, που δοκίμασα για την τήρηση των απαραίτητων ισορροπιών. Ένα συμπέρασμα, το οποίο πάντως από τότε επικράτησε, είναι η σταθερότητα, η ανθεκτικότητα και προ παντός αξιοπρεπής εμμονή του Γιάννη Μανωλεδάκη στο θεωρητικό οικοδόμημα, που είχε αρχίσει να κατασκευάζει με όπλο την σκέψη του. Ήδη η κατασκευή για το έννομο αγαθό ξεπέρασε την θεωρητική σύλληψη και έγινε και ερμηνευτικό εργαλείο στην πρακτική εφαρμογή.
Στο πλαίσιο ενός χαιρετισμού δεν είναι φυσικά δυνατόν να γίνει η εκτίμηση του έργου του Γιάννη Μανωλεδάκη. Έτσι για λίγο μόνο θα ήθελα να περάσω σε μια άλλη «εμμονή» του, που αποτυπώνεται στο θέμα του Συνεδρίου και η οποία παρουσιάζει δυστυχώς δραματική επικαιρότητα: στο προβάδισμα της ελευθερίας του ατόμου έναντι της ασφάλειας.
Για το θέμα θα μιλήσουν οι συνάδελφοι και ιδίως ο ίδιος ο τιμώμενος. Εγώ θα ήθελα μόνο να καταθέσω την αίσθηση και ανησυχία μου, μήπως και περνάμε πια σε μια άλλη ιδεολογική περίοδο, όπου η στάθμιση των αγαθών με την οποία εμείς οι Ποινικολόγοι γαλουχηθήκαμε, και ιδίως ο έσχατος φραγμός αυτής της στάθμισης, που είναι η απόλυτη αξία της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας, κλονίζονται πια από τα θεμέλιά τους. Ήδη γίνεται συζήτηση όχι μόνο σε πολιτικά αλλά και σε επιστημονικά fora, που περιστρέφεται γύρω από μια ζυγαριά, όπου σταθμίζεται η ζωή και η αξιοπρέπεια με κριτήριο τον αριθμό: πόσοι διακινδυνεύουν από τη μια μεριά (οι λίγοι και πάντως αριθμητικά περιορισμένοι στυγνοί εγκληματίες-τρομοκράτες) και πόσοι από την άλλη, δηλαδή ο απροσδιόριστος αριθμός των αθώων θυμάτων. Είναι μια αδιέξοδη στάθμιση που εμφανίζει το κλασικό μας παράδειγμα της σανίδας του Καρνεάδη ως καρικατούρα. Έπειτα μάλιστα και από τις τελευταίες αποκαλύψεις βασανιστηρίων, διαβάζω με οδυνηρή έκπληξη, ότι συζητείται σοβαρά και η ενδεχόμενη «νομιμοποίηση» των βασανιστηρίων για την απόσπαση αποδείξεων με σκοπό την πρόληψη μαζικών τρομοκρατικών ενεργειών.
Το χειρότερο πάντως είναι ότι η πιο αποτελεσματική ασπίδα προάσπισης έναντι αυτών των εξελίξεων, που δεν μπορεί να είναι άλλη από τη λειτουργία της δημοκρατικής αρχής, φαίνεται και αυτή να αποδυναμώνεται καθώς η λαϊκή κυριαρχία ολοένα διευρύνεται και ως εκ τούτου εξασθενίζει με τη μεταφορά εξουσιών από τα εθνικά όργανα στους υπερεθνικούς οργανισμούς. Οι εξουσίες των εθνικών Κοινοβουλίων περιορίζονται, καθώς συνεχώς πρέπει να υπακούουν σε υπερεθνικές ντιρεκτίβες που προς το παρόν φαίνεται ακόμη να συναποφασίζουν οι Κυβερνήσεις.
Όλοι αυτοί οι προβληματισμοί θα παρελάσουν, όπως βλέπω, στο συνέδριο και εύχομαι να οδηγήσουν σε απτά και αξιοποιήσιμα συμπεράσματα. Συμπεράσματα χρήσιμα και για εμάς –αναφέρομαι τώρα στην τελευταία μου ιδιότητα- καθώς θα κληθούμε και στη Βουλή να αντιμετωπίσουμε ανάλογο προβληματισμό. Δεν αμφιβάλω ότι θα υπάρξει ζωηρή συζήτηση στο συνέδριο και γόνιμες σκέψεις. Θα συμβάλλουν αποφασιστικά όλοι οι σύνεδροι και ιδίως οι οργανωτές, δηλαδή οι συνάδελφοι της Θεσσαλονίκης.
Με αφορμή μάλιστα αυτό το συνέδριο θα ήθελα να κλείσω με μια άλλη παρατήρηση. Την μοναδική συμβολή του Γιάννη Μανωλεδάκη στη δημιουργία ενός δραστήριου επιστημονικού πυρήνα. Ο Γιάννης Μανωλεδάκης υπήρξε και είναι κατεξοχήν ακαδημαϊκός δάσκαλος, που δημιούργησε μαθητές, που διατήρησε και διατηρεί γύρω του μια εργατική κυψέλη. Αυτοί δίνουν τον τόνο αλλά και την εγγύηση της συνέχειας.




Επιστροφή