Ομιλίες Προέδρου Βουλής
Αθήνα, 28 Ιουνίου 2021
Ομιλία του Προέδρου της Βουλής κ. Κωνσταντίνου Τασούλα στην εκδήλωση του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία για την παρουσίαση των εκδόσεων Σημειώσεις εις το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος του Αδαμαντίου Κοραή καιο Ιερεμίας Μπένθαμ και η Ελληνική Επανάσταση
Κύριε Πρόεδρε, κύριε Απόστολε Κακλαμάνη,
Κυρία Πρόεδρε, κυρία Άννα Ψαρούδα Μπενάκη,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Πράγματι κινδυνεύαμε να ξεχάσουμε την ομορφιά και τη γοητεία της σύναξης, της συναντήσεως, της διαπροσωπικής επαφής και της αδιαμεσολάβητης εικόνας μας, της αδιαμεσολάβητης φωνής μας. Ακούγαμε όλοι τη φωνή μας μέσα από τις παρανοήσεις της τεχνολογίας -τις ηχητικές παρανοήσεις, όχι τις νοηματικές, ελπίζω- και τις εικονικές παρανοήσεις και τις διακοπές της εξ αποστάσεως απόπειρας να μιμηθούμε την πραγματική ζωή ατέχνως. Τα καταφέραμε ωστόσο, φαίνεται ότι ξεπεράσαμε αυτό το πρόβλημα, αλλά τώρα τη σειρά την έχει η πραγματική επαφή, την οποία σήμερα απολαμβάνουμε εδώ, σε αυτή την ωραία αυλή, σε αυτόν τον ωραίο κήπο.
Και μιας και είπατε για γέροντες, εγώ θα σας εκμυστηρευτώ τι σκεφτόμουν όσο θαύμαζα και καμάρωνα τα όσα ενδιαφέροντα είπατε, αλλά δεν με παρέπεμπαν αυτά σε γέροντες, με παρέπεμπαν στους “Νέους της Σιδώνος” του Καβάφη, ένα καταπληκτικό ποίημα που μιλάει για κάποια πνευματική σύναξη σε έναν κήπο, όπως εδώ, και λέει ότι διαβάστηκαν επιγράμματα εκλεκτά, ενώ εδώ ακούστηκαν για εκλεκτά βιβλία σημαντικές απόψεις. «Η αίθουσα άνοιγε στον κήπο επάνω», λέει, «κι είχε μιάν ελαφρά ευωδία ανθέων που ενώνονταν με τα μυρωδικά των πέντε αρωματισμένων Σιδωνίων νέων». Και «διαβάστηκαν Μελέαγρος και Κριναγόρας και Ριανός». Έτσι και σήμερα, διαβάστηκαν Μπένθαμ και Κοραής και το απολαύσαμε και σας ευχαριστώ πάρα πολύ που επανερχόμεθα ποιοτικά και δυναμικά στην πρότερη ζωή μας με τέτοιας αξίας ομιλίες και παρουσιάσεις που το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, κ. Κακλαμάνη, ένα από τα λαμπρά δημιουργήματα της γόνιμης θητείας σας στη Βουλή, μπορεί να μας χαρίσει.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 δεν ήταν μόνο ένας ατσαλένιος αγώνας που κράτησε ευτυχώς πολλά χρόνια ώστε να αναγκάσει τις μεγάλες δυνάμεις να την αντιληφθούν και να τη χειριστούν ως ένα σοβαρό διπλωματικό ζήτημα που είχε ανάγκη επιλύσεως. Ήταν κι ένα πρωτοποριακό εργαστήριο ιδεών όπου σοφοί άνθρωποι, Έλληνες και ξένοι, ενεπνεύσθησαν κι ενέπνευσαν και αυτό το βλέπουμε ακριβώς σε αυτά τα δύο πολύ αξιόλογα βιβλία, σε αυτές τις δύο πολύ αξιόλογες εκδόσεις του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, όπου, με αφορμή το Σύνταγμα της 1ης Ιανουαρίου του 1822, διακεκριμένοι στοχαστές διεθνούς βεληνεκούς, και ο Κοραής και ο Μπένθαμ, αναμειγνύονται σε αυτό. Ο μεν Κοραής όλα τα άρθρα του τα κριτικάρει, τα σχολιάζει, και ο Μπένθαμ είναι εκείνος ο οποίος, εμπνευσμένος από την Ελλάδα, σαν ένας νέος Πλάτων που πάει στις Συρακούσες, ο Μπένθαμ λοιπόν πάει όπου ήλπιζε ότι μπορούσε να εισακουστεί κι ευτυχώς δεν είχε την τύχη που παραλίγο να είχε στις Συρακούσες στο δεύτερο ταξίδι ο Πλάτων, όπου κακήν κακώς φεύγει κινδυνεύοντας να χάσει τη ζωή του. Κι έτσι ο Μπένθαμ, εμπνεόμενος από αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα, όπως κι εμπνεόμενος από αυτά που συνέβαιναν στη Λατινική Αμερική, μεταγγίζει τις σκέψεις του για το πολίτευμα, για την πολιτειολογία, για την ωφελιμιστική αντιμετώπιση της θεσμικής ζωής. Και πολύ σωστά είπατε ότι ωφελιμιστής δεν σημαίνει συμφεροντολόγος, σημαίνει κάποιος ο οποίος δίνει μια πρωταρχία στο κριτήριο της ωφέλειας για το κοινό.
Έτσι έχουμε αυτές τις καταπληκτικές εργασίες που τις αναδεικνύουμε, κι έχουν τελικά και τα βιβλία τη μοίρα τους, “habent sua fata libelli”, έχουν και τα βιβλία τη μοίρα τους, και μας είπατε αυτή την ωραία ιστορία για τη μοίρα αυτής της εκδόσεως που παραλίγο να καταστραφεί αλλά επεβίωσε τελικά και της υγρασίας και των πολιτειακών αλλαγών κι έτσι έφτασε χάρη στο Ίδρυμα της Βουλής, κ. Χατζηβασιλείου, και μπράβο, έφτασε σήμερα στα χέρια μας για να δούμε ακριβώς αυτό, ότι ήταν ένα ενδιαφέρον εργαστήρι και πολιτειολογίας και συνταγματισμού και φιλελευθερισμού η Ελληνική Επανάσταση, κι αυτό αποτυπώθηκε και στα προσωρινά Συντάγματα και κυρίως στο Σύνταγμα της Επιδαύρου, που μπορεί να μην είχε διάρκεια, μπορεί να μην είχε εφαρμογή, αλλά ήταν ένα πρωτοποριακό Σύνταγμα που το έγραψαν άνθρωποι που, πρέπει να το πούμε αυτό, αν δεν κάνω λάθος ήταν όλοι σχεδόν κάτω από 25-30 χρονών, και ο Νέγρης και ο Ιταλός Γκαλλίνα και ο Μαυροκορδάτος δεν ήταν σοφοί γέροντες, ήταν άνθρωποι μορφωμένοι μεν, αλλά κάτω των 30 ετών όλοι τους, όταν μετείχαν στη σύνταξη αυτού του πρώτου Συντάγματος.
Και εδώ βλέπει κανείς αυτό που είπε ο κύριος Αλιβιζάτος στο ξεκίνημα, πόσο ενδιαφέρουσα είναι η επαφή του λογίου, η επαφή του πεπαιδευμένου, η επαφή του φιλοσόφου με την αμείλικτη πραγματικότητα, η οποία είναι πολύ γοητευτική για τις περιπτώσεις Κοραή, Γκαλλίνα και Μπένθαμ, γιατί ακριβώς δεν έχει το στοιχείο της εντελώς άμεσης ανάμειξης, που συνήθως απογοητεύει ή συνήθως μετατρέπει τον διανοούμενο σε θεράποντα πολλές φορές σκοπιμοτήτων που υπονομεύουν το γόητρό του.
Εδώ έχουμε μια ελεύθερη διακίνηση ιδεών που υιοθετούνται, που μπορεί να μην εφαρμόζονται άμεσα, αλλά που οδηγούν τον ελληνικό συνταγματισμό σε μια εξέλιξη που η πνοή της φτάνει μέχρι σήμερα. Και είμαι βέβαιος ότι αυτή είναι η σωστή σχέση του διανοούμενου με την πολιτική πράξη και όχι, ας πούμε, κύριε Κιτρομηλίδη, για τη σχέση που έχει ένας μεταγενέστερος συμπατριώτης του Μπένθαμ με την πολιτική, ας πούμε ο υποκόμης Κύριλλος Ράντκλιφ, ο οποίος και αυτός είχε την τάση να δίνει συμβουλές για συντάγματα άλλων χωρών και εις μεν την Ινδία, όταν σχεδίασε το Σύνταγμα της Ινδίας το 1947 και χώρισε την Ινδία από το Πακιστάν, άφησε 14 εκατομμύρια ανθρώπους σε λάθος γεωγραφικό μέρος και μέχρι αυτοί να πάνε στο σωστό, έχασαν τη ζωή τους εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι και τραυματίστηκαν εκατομμύρια άνθρωποι, και αναγκάστηκε να επιστρέψει τις 40.000 ρουπίες, κύριε Αλιβιζάτο, που είχε πάρει από το ινδικό κράτος για το Σύνταγμα που έφτιαξε. Και το 1956 στην Κύπρο το ίδιο, ήρθε μαζί με τον Χάρτινγκ και παρουσίασε, ο συνταγματολόγος αυτός, για να δείτε τη διαφορά του σωστού διανοούμενου από τον διανοούμενο και τον συνταγματολόγο οποίος υποτάσσεται σε σκοπιμότητες, και τα λέω αυτά όχι για να μυκτηρίσω τον Ράντκλιφ, αλλά για να εξυψώσω τον Μπένθαμ, όταν παρουσίασε, λοιπόν, το Σύνταγμα Ράντκλιφ, το 1956 στην Κύπρο, ήρθε μετά ο Υπουργός Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, όχι της σημερινής Μεγάλης Βρετανίας, αλλά της Μεγάλης Βρετανίας του 1956, όταν δεν έδυε ο ήλιος σε αυτή την αυτοκρατορία, ήρθε στην Ελλάδα ο Λένοξ Μπόυντ το 1956 να παρουσιάσει αυτό το Σύνταγμα σε μία νέα κυβέρνηση Καραμανλή με Υπουργό Εξωτερικών τον Αβέρωφ και τους είπε σε 36 ώρες θα μου απαντήσετε και ασφαλώς του είπαν, αυτοί που κατηγορούνται από κάποιους ως υποτελείς δήθεν, ότι δεν πρόκειται να δεχτούμε αυτό το Σύνταγμα και φυσικά απερρίφθη αυτή η πρόταση και ευλόγως απερρίφθη, αλλά το λέω αυτό για να αναδείξω τη γοητεία της ανεξαρτησίας του πνεύματος ανθρώπων όπως ο Κοραής και ο Μπένθαμ, σε σχέση με άλλους ανθρώπους πνευματικούς, οι οποίοι οι ίδιοι υπονομεύουν την ανεξαρτησία τους.
Είναι, συνεπώς, μία εξαιρετική δουλειά του Ιδρύματος, για την οποία οφείλετε να είστε υπερήφανοι, και παρόμοιες εκδηλώσεις, σε κήπους και σε άλλα μέρη, θα πρέπει να επαναλαμβάνονται, ώστε κυρίως οι νέοι της Ελλάδος να μάθουν τα προανακρούσματα του συνταγματισμού μας, τα προανακρούσματα της πολιτειολογίας μας, τα οποία είναι τόσο γοητευτικά, ενέπνευσαν τόσο σημαντικούς ανθρώπους, παγκοσμίου κύρους, όπως Μπένθαμ και ο Κοραής, και που το πνεύμα τους και η πνοή τους, μέσα από τα διαδοχικά κείμενα των Συνταγμάτων, φτάνει ίσα με τις μέρες μας.
Σας ευχαριστώ και σας συγχαίρω.
Επιστροφή