Θέμα: «Η Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη και η αντιπροσωπευτική - συμμετοχική δημοκρατία»

«Καλωσορίζω στην Ελλάδα τις αντιπροσωπείες των δεκαοκτώ χωρών που συμμετέχουν στο Συνέδριο. Καλωσορίζω, επίσης, τους Έλληνες συναδέλφους, πρώην Βουλευτές και Ευρωβουλευτές. Εύχομαι καλή διαμονή και επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου σας.

Η Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη ή, συμβολικά, το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα περιείχε πολλές και σημαντικές τομές όχι μόνο όσον αφορά τη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά και την αντιπροσωπευτική συμμετοχική δημοκρατία, στην οποία θα εστιάσω τη σύντομη αυτή ομιλία μου.

Οι τομές αυτές διατηρήθηκαν ευτυχώς από τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, με αποτέλεσμα η θεσμική συμβολή της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης να διατηρείται σχεδόν στο ακέραιο. Αλλά, πριν αναφερθώ στη Συνθήκη της Λισσαβόνας, θα ήθελα να υπομνήσω εν συντομία τις Συνθήκες που οδήγησαν στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, προϊόν ομολογουμένως μιας κορυφαίας συμμετοχικής συνταγματικής διαδικασίας.

Η διαπραγμάτευση της Συνθήκης της Νίκαιας υπήρξε εξαρχής αδιέξοδη, λόγω αιτημάτων και διεκδικήσεων που δεν επέτρεψαν τη γόνιμη συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας. Ταχέως δε οι Αρχηγοί των Κρατών και των Κυβερνήσεων αντιλήφθηκαν ότι η προώθηση της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μέσω της παραδοσιακής διακυβερνητικής διαπραγμάτευσης είχε εγγίσει το τέλος της. Μια νέα διαδικασία έπρεπε να ξεκινήσει, περισσότερο δημοκρατική, διάφανη και συμμετοχική.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που συνήλθε στις 14 και 15 Δεκεμβρίου του 2001 στο Λάκεν, αποφάσισε να βασίσει τη νέα διαδικασία σε μια Συνέλευση συγκροτούμενη από αντιπροσώπους όλων των θεσμικών φορέων νομιμοποίησης της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας. Έτσι, η Συνέλευση απαρτίσθηκε από αντιπροσώπους των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων, των Εθνικών Κοινοβουλίων, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η ‘‘Συνέλευση για το μέλλον της Ευρώπης’’ επιτέλεσε το έργο της δημόσια, συμμετοχικά και διάφανα. Για πρώτη φορά, η διαδικασία αναθεώρησης των Ευρωπαϊκών Συνθηκών διεξήχθη με τη συμμετοχή των Εθνικών Κοινοβουλίων και αντιπροσώπων θεσμών που απηχούσαν τις απόψεις της κοινωνίας των πολιτών (πανεπιστημιακές ενώσεις, νεολαίες, οργανώσεις παραγωγικών φορέων κ.λ.π.).

Μια άνευ προηγουμένου δημοκρατική διαδικασία αναπτύχθηκε, η οποία οδήγησε σε ένα σχέδιο Ευρωπαϊκού Συντάγματος, που έγινε δεκτό, με ελάχιστες αλλαγές, ομόφωνα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η πορεία αυτού του κειμένου είναι γνωστή. Μολονότι, όμως, δεν ευδοκίμησε ως Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, οι λύσεις που πρότεινε για την υπέρβαση της ευρωπαϊκής θεσμικής κρίσης επικράτησαν.

Θα αρκεσθώ στις καινοτόμες λύσεις που περιλάμβανε για την εδραίωση και ανάπτυξη της αντιπροσωπευτικής συμμετοχικής δημοκρατίας. Λύσεις οι οποίες, όπως ήδη ανέφερα, διατηρήθηκαν από τη Συνθήκη της Λισσαβόνας.

Κατ’ αρχάς, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αναγορεύεται σε θεμέλιο της Ένωσης. Ωστόσο, λόγω της θεσμικής ιδιορρυθμίας της Ένωσης, οι πολίτες της εκπροσωπούνται και άμεσα και έμμεσα σε αυτήν. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκπροσωπεί άμεσα τους πολίτες της Ένωσης, ενώ, παράλληλα, οι πολίτες των κρατών μελών εκπροσωπούνται στην Ένωση μέσω των Κυβερνήσεων τους, οι οποίες είναι υπεύθυνες έναντι των Εθνικών τους Κοινοβουλίων.

Υπενθυμίζοντας ότι η Συνθήκη της Λισσαβόνας καθιερώνει την αρχή της ισότητας των πολιτών ενώπιον των οργάνων της Ένωσης, θεωρώ αναγκαίο να εξάρω την αναγνώριση ενός σημαντικότατου θεσμού άμεσης δημοκρατίας, που είναι η διεξαγωγή ‘‘ευρωπαϊκών δημοψηφισμάτων’’.

Πράγματι, η συγκέντρωση τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου πολιτών προερχόμενων από πολλά κράτη μέλη δημιουργεί τη δυνατότητα απαίτησης να υποβάλλονται από την Επιτροπή νέες νομοθετικές προτάσεις υπέρ των συμφερόντων των πολιτών. Εξίσου σημαντικές είναι, εξ άλλου, οι ρυθμίσεις οι οποίες αναφέρονται στο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα Εθνικά Κοινοβούλια υπέρ των συμφερόντων των πολιτών. Ρυθμίσεις οι οποίες οφείλονται στο ότι τόσο η Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη όσο και η Συνθήκη της Λισσαβόνας αναγνώρισαν, απονέμοντάς τους σημαντικό ευρωπαϊκό ρόλο, τη γόνιμη συμβολή των Εθνικών Κοινοβουλίων στην αποτελεσματική πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με συνέπεια, τα Εθνικά Κοινοβούλια να μπορούν πλέον, εκπροσωπώντας άμεσα τους πολίτες των αντίστοιχων κρατών, να προασπίσουν με τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντά τους στην Ένωση, συμβάλλοντας, κατ’ αυτό τον τρόπο, στην ενίσχυση της νομιμοποίησης των πολιτικών αποφάσεων της Ένωσης.

Υπ’ αυτό το θεσμικό πλέγμα, τα Εθνικά Κοινοβούλια μπορούν να συμμετέχουν στους μηχανισμούς αξιολόγησης ως προς την εκτέλεση των πολιτικών αποφάσεων που αφορούν τα πεδία ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, να συμπράττουν στη διαδικασία αναθεώρησης των Ευρωπαϊκών Συνθηκών και, το σημαντικότερο, να μεριμνούν ώστε να τηρείται η μεγάλης πολιτικής και συνταγματικής σημασίας αρχή της επικουρικότητας.

Με την αρχή αυτή τα εθνικά κοινοβούλια εκφράζουν τις θέσεις τους για την αναγκαιότητα θέσπισης νέων ευρωπαϊκών πράξεων, ενόψει κοινής και αποτελεσματικής αντιμετώπισης των κρίσιμων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.

Η Ελληνική Βουλή, της οποίας έχω την τιμή να προεδρεύω, κινείται δραστήρια και αποτελεσματικά προς την κατεύθυνση που χάραξε το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Συναισθανόμενη το ιστορικό της χρέος έναντι των Ελλήνων πολιτών, και σε στενή συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανέλαβε έγκαιρα τις ευθύνες της.

Ήδη, το σύνολο των Επιτροπών της εργάζεται λαμβάνοντας υπόψη την ευρωπαϊκή διάσταση των προς επίλυση θεμάτων. Ειδικότερα, η Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων έχει να επιδείξει σημαντικό έργο όσον αφορά την εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας. Μόνο το τελευταίο διάστημα, έχουν υιοθετηθεί πέντε Γνώμες για θέματα ιδιαίτερης σημασίας σχετικά με τα δικαιώματα των πολιτών, όπως η θεραπεία των ασθενών και σε άλλες χώρες, η επέκταση της ίσης μεταχείρισης εκτός χώρου εργασίας, ο έλεγχος των συνόρων. Αποτελεί αδιαμφισβήτητη διαπίστωση ότι το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα εγκαινίασε μια νέα εποχή συμμετοχικής δημοκρατίας για μια Ευρώπη των πολιτών με γερά θεμέλια: ισότητα,

συμμετοχή, άμεση έκφραση γνώμης, αρχές που η Συνθήκη της Λισσαβόνας διατήρησε και πρέπει να διέπουν τη λειτουργία του ευρωπαϊκού δημοκρατικού βίου.

Η Βουλή των Ελλήνων, χωρίς να περιμένει την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισσαβόνας, υιοθέτησε το πνεύμα και τις προτάσεις της και, τηρώντας την αρχή της αντιπροσωπευτικής συμμετοχικής δημοκρατίας, εργάζεται δραστήρια και αποτελεσματικά για την προάσπιση των συμφερόντων των Ελλήνων πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Κηρύσσω την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου σας εκ μέρους όλων των Βουλευτών του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Καλή επιτυχία.»