Ομιλίες Προέδρου Βουλής

Αθήνα 11 Ιουνίου 2025

Ομιλία του Προέδρου της Βουλής, κ. Νικήτα Κακλαμάνη 50 χρόνια από την ψήφιση του Συντάγματος του 1975 στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών στο Ζάππειο

Εξοχότατε ως προς το πρόσωπό σας κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας,

καλησπερίζω όλες τις κυρίες και τους κυρίους,

είναι μεγάλη η χαρά και η συγκίνησή μου απόψε που γιορτάζουμε μαζί τα 50κοστά “γενέθλια” του μακροβιότερου Συντάγματος από καταβολής νέου ελληνικού κράτους.

Σε αυτόν τον τόνο, νιώθω την ανάγκη να σας απευθύνω δυο λόγια, βασισμένα αφενός στην κοινοβουλευτική μου εμπειρία -που μετρά αρκετές δεκαετίες- και αφετέρου στην ιατρική μου ιδιότητα, που με έμαθε να αντιμετωπίζω την πολιτική και τους θεσμούς σαν ένα ζωντανό οργανισμό με ξεχωριστές ανάγκες, απαιτήσεις και προοπτικές.

Ήταν μια μέρα σαν τη σημερινή, στις 11 Ιουνίου του 1975, όταν ο πατέρας της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας με μια ομάδα κορυφαίων επιστημόνων κατά την Ε’ Αναθεωρητική Βουλή, έφερε στο φως το Σύνταγμα της Ελλάδας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έχοντας αφιερώσει τη ζωή και το έργο του στη θωράκιση ενός σύγχρονου κράτους με σαφή προσανατολισμό προς τα ευρωπαϊκά ιδεώδη, κατόρθωσε να προικίσει την Ελλάδα με μια σπάνια κληρονομιά: ένα Σύνταγμα που κλείνει σήμερα 50 χρόνια ζωής, βασισμένο σε επαναστατικές για την εποχή τομές, οι οποίες πλέον μοιάζουν σε εμάς απολύτως δεδομένες και αυτονόητες...

Παρά την προβληματική που έχει αναπτυχθεί κατά καιρούς αναφορικά με τον επίκαιρο χαρακτήρα του, αλλά και με το περιεχόμενο ή τις προοπτικές των μετέπειτα αναθεωρήσεων, ο κορμός του Συντάγματος του ‘75 αποτελεί τη ραχοκοκαλιά τής Ελληνικής Δημοκρατίας, ακόμα και μισό αιώνα μετά.

Το 1981, σε μια εξαιρετική συνέντευξη, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ανέφερε -δικαίως κατ’εμέ- ότι “το Σύνταγμά μας εξισορροπεί κατά τρόπο ιδανικό τις εξουσίες και επιτρέπει να κινείται το Κράτος με γοργό ρυθμό”.

 

Βέβαια, σε αυτή του την προσπάθεια συνάντησε αμέτρητα εμπόδια και αντιδράσεις, είτε εξαιτίας σκοπιμοτήτων, είτε λόγω αδυναμίας του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων να αντιληφθούν τις δεδομένες πολιτικές συνθήκες και το όραμά του. Εξακολουθεί να φαντάζει πραγματικά παράδοξο πώς το δικό μας μεταδικτατορικό Σύνταγμα ψηφίστηκε μόνο από το κυβερνών κόμμα, σε αντίθεση με άλλα ευρωπαϊκά Συντάγματα, όπως της Ισπανίας, της Ιταλίας και άλλων χωρών τής Ανατολικής Ευρώπης τα οποία πέτυχαν ευρύτερες συναινέσεις, για να επουλώσουν τις πληγές τού παρελθόντος. Στη χώρα μας κανένα από τα κόμματα της αντιπολίτευσης τόσο στο Κέντρο, όσο και στην Αριστερά δε φάνηκε να συναισθάνεται την κρισιμότητα της εγκαθίδρυσης ενός ισχυρού συνταγματικού πλαισίου, που θα έδινε την αναγκαία ώθηση στη Δημοκρατία.

Τελικά όμως, ο καλύτερος κριτής της πολιτικής πρακτικής είναι η Ιστορία: αυτό λοιπόν το δήθεν “αντιδημοκρατικό και αυταρχικό” Σύνταγμα, όπως το χαρακτήρισε αρχικά η αντιπολίτευση, κατόρθωσε να μας ταξιδέψει πολύ μακριά και να μας προστατεύσει από επικίνδυνα μονοπάτια μέσα στις επόμενες 5 δεκαετίες. Αν σκεφτεί κανείς ότι με... ένα και μόνο άρθρο, το 28ο συγκεκριμένα, κατάφερε να μας οδηγήσει με ασφάλεια στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταλαβαίνουμε πλέον την αυταπόδεικτη αξία του.

Και όλα αυτά χάρη στη διορατικότητα, την προνοητικότητα, την επαφή με την πραγματικότητα και με τον Άνθρωπο: αυτή ήταν η «μαγιά» του σύγχρονου ελληνικού Συντάγματος που κατόρθωσε να ξεπεράσει σε μακροβιότητα εκείνο του 1864, το οποίο μέτρησε 47 χρόνια ζωής.

Μέσα στις επόμενες 5 δεκαετίες, το Σύνταγμά μας διήλθε μέσα από ζυμώσεις και αλλαγές, φέρνοντας 4 αναθεωρήσεις, άλλες κομβικές, άλλες θετικές και κάποιες άλλες όχι.

11 χρόνια μετά, ο βασικός στόχος της πρώτης αναθεώρησης του 1986 ήταν ο ξεκάθαρος περιορισμός των εξουσιών τού Προέδρου της Δημοκρατίας. Αν και οι υποστηρικτές της θεώρησαν την κίνηση αυτή ως ένα βήμα προς ένα ακηδεμόνευτο κοινοβουλευτικό σύστημα, οι πολέμιοι της αναθεώρησης του ‘86 υποστήριξαν ότι η πρωτοβουλία ενείχε ένα βαθμό φοβικότητας προς τον θεσμό του Προέδρου, ο οποίος έχανε αυτομάτως τη ρυθμιστική ικανότητα ουσιώδους παρέμβασης σε καίρια ζητήματα εθνικής σημασίας.

 

Το 2001 ήταν μια χρόνια καίριων προσθηκών, που ακολούθησαν τις εξελίξεις του 21ου αιώνα. Με μια σειρά ρυθμίσεων για το κράτος δικαίου, για τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, τη διαφάνεια και το αγαθό της πληροφορίας, αλλά και με την ισχυροποίηση του δεύτερου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης, των κοινοβουλευτικών επιτροπών και την επίλυση ζητημάτων που άπτονται της Δικαιοσύνης, επιχειρήθηκαν τομές που δέχτηκαν τόσο θετικές όσο και αρνητικές αντιδράσεις.

 

Η πιο σύντομη συνταγματική αναθεώρηση ήταν αυτή του 2008, όπου τροποποιήθηκαν 3 μόνο άρθρα, σχετικά με την κατάργηση του ασυμβίβαστου της βουλευτικής ιδιότητας, την παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού και τη λήψη ευνοϊκών μέτρων τόσο σε νησιωτικές, όσο και σε ορεινές περιοχές της χώρας.

 

Η πιο πρόσφατη αναθεώρηση του 2019 ξεχώρισε για το άρθρο 32 όπου ρύθμισε το ζήτημα της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας όπως ανέλυσε προηγουμένως και ο κ. Βενιζέλος. 

Με το βλέμμα στραμμένο στο 2028 και με την πρόθεση μιας «γενναίας συνταγματικής αναθεώρησης», φέτος ξεκινά η διαδικασία για νέες μεταρρυθμίσεις στον καταστατικό χάρτη της χώρας.

Με σαφείς προθέσεις αλλαγών του άρθρου 16 που αφορά στην Ανώτατη Εκπαίδευση, με σημαντικές προβλέψεις για το περιβάλλον, τους φυσικούς πόρους, την χωροταξία και την κλιματική αλλαγή, με εισοδηματικές, φορολογικές και δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις και με ένα θεσμοθετημένο σταθερό εκλογικό περιβάλλον, η επικείμενη αναθεώρηση θα αποτελέσει πρόκληση και ευκαιρία για ένα ακόμα πιο σταθερό κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον.

Πάντα με οδηγό τα οράματα του Συντάγματος που γεννήθηκε πριν από μισό ακριβώς αιώνα, αλλά προικισμένο με την πείρα της πράξης και κυρίως τις ανάγκες των ανθρώπων.

Και αυτό γιατί οφείλουμε να προχωρούμε με τη σοφία της κληρονομιάς μας και με τη διάθεση για αλλαγή, όπως αυτή την υπαγορεύουν οι συνθήκες. Αυτή ακριβώς η αλλαγή είναι ζωτικής σημασίας για την εξέλιξή μας. Γιατί, όπως έγραφε ο Σοπενχάουερ, “η αλλαγή είναι αιώνια, διαρκής και αθάνατη”.

Για όλα αυτά που μοιράστηκα μαζί σας και για όλα όσα αποκομίσαμε από τη σύμπραξή μας αυτή, θέλω να συγχαρώ την πρωτοβουλία του Κύκλου Ιδεών και του Ευάγγελου Βενιζέλου, τον οργανισμό “ΔιαΝΕΟσις” αλλά και το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών για την αξιέπαινη προσπάθειά τους.

Εύχομαι τα πολύτιμα συμπεράσματα και οι νέες ιδέες που μόλις σφραγίστηκαν απόψε στην τελετή λήξης του συνεδρίου να αποτελέσουν κομμάτι της πρώτης ύλης μέσα στα επόμενα χρόνια, για το Σύνταγμα της Ελλάδας και για όλους τους Έλληνες.

Επιστροφή