Ομιλίες Προέδρου Βουλής

ΟΜΙΛΙΑ

Στα εγκαίνια της Έκθεσης:"Παναγιώτης Κανελλόπουλος: ο πολιτικός και ο διανοούμενος" (Περιστύλιο Βουλής, 23.9.2003)

Η Βουλή των Ελλήνων τιμά σήμερα ένα από τους σπουδαιότερους έλληνες του 20ού αιώνα. Τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Τον πολιτικό, το διανοούμενο, τον επιστήμονα, το μαχητή, τον άνθρωπο που πρωταγωνίστησε στην πολιτική και πνευματική ζωή του τόπου μας.
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υπήρξε τέκνο μιας μεγαλειώδους, αλλά και τραγικής εποχής. Έζησε την εξόρμηση του ελληνισμού προς την ολοκλήρωση της "Μεγάλης Ιδέας" και την τραγική διάψευσή της που σήμανε το κλείσιμο του ιστορικού κύκλου, ο οποίος ξεκίνησε με την απελευθέρωση του γένους από τον οθωμανικό ζυγό. Βίωσε το δράμα του εθνικού διχασμού και την εκτέλεση του αγαπημένου του θείου, πρωθυπουργού, Δημητρίου Γούναρη.
Όμως αυτό το γεγονός, δεν τον οδήγησε στο φανατισμό και το μίσος.
Με την αποστασιοποίηση του αληθινού πατριώτη και διανοούμενου, την ώρα της δικής του οικογενειακής τραγωδίας, ο Κανελλόπουλος καταδίκαζε την ακρότητα απ' όποια πλευρά κι αν προερχόταν. Εξίσου τον συνέτριβαν οι διαδοχικές απόπειρες δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου. Και, όπως ο ίδιος εξομολογείτο, εκείνη ακριβώς την περίοδο που ο διχασμός βρισκόταν στην κορύφωσή του, ο Κανελλόπουλος εγκατέλειπε συνειδητά το αντιβενιζελικό στρατόπεδο και στη συνείδησή του διαμορφωνόταν η πεποίθηση πως η Ελλάδα είχε ανάγκη από τη γρήγορη επούλωση των πληγών της περιόδου εκείνης και από νέο ξεκίνημα.
Από τις αρχές της πολιτικής του σταδιοδρομίας, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος έθεσε ως υπέρτατο σκοπό του την υπηρέτηση της ενότητας του ελληνικού λαού. Σχεδόν μέχρι το τέλος της, αναγκάστηκε να ζήσει τη διάψευση αυτού του σκοπού. Δεν είναι τυχαίο, -αποτελεί, αντιθέτως, επιβεβαίωση αυτού του γεγονότος-, ότι οι δύο ολιγοήμερες περίοδοι κατά τις οποίες διετέλεσε πρωθυπουργός, αποτέλεσαν ουσιαστικά το κύκνειο άσμα των προσπαθειών του για αποφυγή του εμφυλίου πολέμου (1945) και της δικτατορίας του 1967.
Όμως, μέσα από αυτές τις προσπάθειες, αναδείχθηκε το ηθικό μεγαλείο και η πολιτική γενναιότητα του Παναγιώτη Κανελλόπουλου.
Είτε όταν αναζητούσε, συνομιλώντας με τους ηγέτες του ΕΑΜ και τους εκπροσώπους του υπόλοιπου αστικού πολιτικού κόσμου, διέξοδο από την επερχόμενη εμφύλια σύρραξη, είτε όταν συμφωνούσε με τον Γεώργιο Παπανδρέου, ύστερα από την περίοδο του ανένδοτου αγώνα, στην ομαλή διεξαγωγή των εκλογών του Μαΐου του 1967 -οι οποίες, βεβαίως, δεν έγιναν ποτέ-ο Κανελλόπουλος, δεχόμενος συχνά με βιαιότητα πυρά και από την ίδια την παράταξή του, αναδεικνυόταν σε κήρυκα της συμφιλίωσης και της ενότητας.
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του με ρυθμούς ιλιγγιώδεις: Εικοσιενός ετών ήταν ήδη διδάκτωρ του κορυφαίου Πανεπιστημίου της Χαϊδεμβέργης. Εικοσιεπτά ετών ήταν Υφηγητής και τριάντα ετών Καθηγητής της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών συγκεντρώνοντας το πολυπληθέστερο ποσοτικά και το υψηλότερο ποιοτικά ακροατήριο.
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος είναι αναμφισβήτητα μια από τις πιο φωτεινές μορφές του πνεύματος που γέννησε αυτός ο τόπος. Και το έργο του αποτελεί διαχρονική παρακαταθήκη ανεκτίμητης αξίας για το νεότερο ελληνισμό. ¶λλοι, αρμοδιότεροι ίσως από εμένα, θα μπορούσαν να μιλήσουν εκτενέστερα για αυτή τη διάσταση της προσωπικότητας του Παναγιώτη Κανελλόπουλου.
Αμείλικτος εχθρός κάθε αυταρχισμού, εναντιώθηκε στη δικτατορία Μεταξά και έμεινε εξόριστος τέσσερα χρόνια. Για να σπεύσει να καταταχθεί εθελοντής, ως απλός στρατιώτης αμέσως μόλις κηρύχθηκε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος, αν και είχε κλείσει τα σαράντα. Όταν κατέρρευσε το μέτωπο αρνήθηκε να φύγει μαζί με την Κυβέρνηση. Έμεινε για να αντισταθεί: Για να ιδρύσει τη "Στρατιά των σκλαβωμένων νικητών" - μια από τις πρώτες οργανώσεις, που εξελίχθηκε στην ένδοξη ΠΕΑΝ. Για να καταδικαστεί, ερήμην, σε θάνατο από ιταλικό στρατοδικείο. Και για να διαφύγει, μόνον τότε, στη Μέση Ανατολή για να συνεχίσει από εκεί τον αγώνα.
'Ισως, όμως, η κορυφαία του προσφορά στον Τόπο και τη Δημοκρατία να ήταν στα χρόνια στης τελευταίας επτάχρονης τυραννίας. Τον ζήσαμε όλοι μας να σπέρνει το μήνυμα της πανεθνικής αντιδικτατορικής ενότητας και να κηρύττει τον λόγο της Ελευθερίας, μέσα και έξω από την Ελλάδα.
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος δεν φοβήθηκε ποτέ. Έλεγε ότι οι διωγμοί ωριμάζουν τους χαρακτήρες και ότι τη μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση τη δοκίμασε όσες φορές φυλακίστηκε και εξορίστηκε για τις πεποιθήσεις του.
Η γενναιότητά του, όταν το επέβαλαν οι αρχές του, τον έφερε αντιμέτωπο και με τον ίδιο τον εαυτό του, φαινόμενο όχι συνηθισμένο. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος είχε το ήθος της αναθεώρησης και της αυτοκριτικής και το σπάνιο σθένος να αίρεται πάνω και από την ίδια την ιστορία του. Ήταν από τους πρώτους που εγκατέλειψε την ορολογία του "συμμοριτοπολέμου" και αναγνώριζε και της δικής του πλευράς τις ευθύνες στα λάθη και τις συνέπειες του δεύτερου εθνικού διχασμού. Τερμάτισε όπως ξεκίνησε: Ενωτικός.
Για τους ανθρώπους της δικής μου γενιάς ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υπήρξε ένας δάσκαλος. Ένας δάσκαλος με ανοιχτό πνεύμα και με ακόμα πιο ανοιχτή καρδιά που η καλλιέργεια, η μετριοπάθεια, η ευγένεια, οι αρχές και η αγωνιστικότητά του είχαν κερδίσει το σεβασμό όλων μας - είτε ανήκαμε στο ίδιο, είτε σε αντίπαλο πολιτικό στρατόπεδο.
Για το σημερινό πολιτικό και πνευματικό μας κόσμο ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος μπορεί ν' αποτελέσει υπόδειγμα ως πολιτικός και πνευματικός άνθρωπος.
Έζησε λιτά, απέριττα και ασκητικά, μακριά από κάθε κοσμικότητα και κάθε ματαιοδοξία. Όλο το χρόνο που δεν του απορροφούσε η πολιτική, που την εβίωνε ως χρέος, τον αφιέρωνε στην πνευματική του εργασία.
Αλλά και για τους σημερινούς νέους που διψούν για πρότυπα και ιδανικά ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος μπορεί να είναι, για μια ακόμη φορά, χρήσιμος -ως σηματωρός και κήρυκας. ¶λλωστε, όπως και ο μεγάλος, επίσης Αχαιός, φίλος και πολιτικός του αντίπαλος Γεώργιος Παπανδρέου, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος πίστευε πολύ στους νέους. Την ανανέωση δεν τη θεωρούσε μόνο βιολογική ανάγκη, αλλά και ηθική επιταγή. Και καλούσε τους νέους να μη δένονται σε άρματα, να μην επιτρέπουν στο μυαλό τους να πήξει πρόωρα, να μην αφήνουν την καρδιά τους να στεγνώσει. Σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις της ζωής του τον ερώτησαν τι συμβουλεύει τους νέους. Και αυτός απάντησε : "Να ανησυχούν. Αυτή είναι η συμβουλή μου".

Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τους συγγενείς και συνεργάτες του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, (την κα Αμαλία Μεγαπάνου, την κα Εύη Μελά, την οικογένεια Διονύση Λιβανού και τη στενή του συνεργάτιδα κα Γιούλα Ζώνα), καθώς και το Ελληνικό Λαϊκό και Ιστορικό Αρχείο, το Ίδρυμα Κωνσταντίνου Καραμανλή, και, βεβαίως, την Εταιρεία Φίλων του Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Χωρίς την πολύτιμη συνδρομή τους η έκθεσή μας θα ήταν πολύ φτωχή. Θέλω, επίσης, να ευχαριστήσω τη Διευθύντρια και το προσωπικό της Βιβλιοθήκης της Βουλής, καθώς και όλους τους συνεργάτες μας στη Βουλή που με ζήλο εργάστηκαν για την οργάνωση της Έκθεσης.
Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας σας καλώ, με ιδιαίτερη συγκίνηση και τιμή, να εγκαινιάσετε την έκθεση της Βουλής των Ελλήνων "Παναγιώτης Κανελλόπουλος: ο πολιτικός και ο διανοούμενος"






Επιστροφή