Ομιλίες Προέδρου Βουλής

Ομιλία

της Προέδρου της Βουλής στα εγκαίνια της έκθεσης με τίτλο: "Η Αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του "22"

Η Μικρασιατική καταστροφή ήταν μια κρίσιμη καμπή στην ιστορία του Έθνους. Προκάλεσε το θάνατο σε χιλιάδες Έλληνες της Μικράς Ασίας, σε μεγάλο αριθμό στρατιωτών μας που πολέμησαν εκεί και επέφερε τον ξεριζωμό όσων επέζησαν της καταστροφής. Με συναίσθηση της ευθύνης για τους ανθρώπους αυτούς και με εντυπωσιακή αποφασιστικότητα ο Ελευθέριος Βενιζέλος τόλμησε να εισηγηθεί και να επιβάλει την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, υπολογίζοντας ότι με το οδυνηρό αυτό μέτρο λύτρωνε τον ελληνικό πληθυσμό της Ανατολής από την εξόντωσή του, την οποία είχε προαναγγείλει η νέα Τουρκική ηγεσία υπό τον Κεμάλ Ατατούρκ. Συγχρόνως ενίσχυε καταλυτικά την ελληνική παρουσία στις βόρειες επαρχίες του ελληνικού κράτους, που μετά την απελευθέρωσή τους, πριν από λίγα μόλις χρόνια, απαιτούσαν μια νέα δημογραφική ισορροπία.
Η ανταλλαγή των πληθυσμών ήταν μια πλήρης ανατροπή των δεδομένων της ζωής τους, έθεσε τους ανθρώπους, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρώες εστίες τους, προ τεραστίων προβλημάτων. Τώρα έπρεπε να επιβιώσουν ως πρόσφυγες. Έτσι βρέθηκαν να ζουν με τον εφιάλτη της έλλειψης στέγης και δουλειάς. Με μόνη παρηγοριά την ελπίδα, που στην αρχή ήταν ζωηρή και καθοριστική, αλλά με τον καιρό ξεθώριασε, δηλαδή την ελπίδα να ξαναγυρίσουν στα σπίτια τους.
Η περίθαλψη των προσφύγων έθετε ένα εξίσου εφιαλτικό ζήτημα στο ελληνικό κράτος, που – λίγα μόνο χρόνια μετά τους αιματηρούς αλλά νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο – βρισκόταν σε βαθύτατη και πολύπλευρη κρίση. Η κρίση ήταν ιδεολογική, αφού είχαν ανατραπεί οι εθνικοί σχεδιασμοί και είχαν ενταφιαστεί οι στόχοι που ονομάζουμε Μεγάλη Ιδέα. Ήταν συγχρόνως κρίση πολιτική, γιατί η ελληνική κοινωνία έπρεπε να διαχειριστεί τις συνέπειες της καταστροφής και τα ψυχικά τραύματα που δημιούργησε, να επισημανθούν και να τιμωρηθούν οι ένοχοι, προκαλώντας αναπόφευκτα πόλωση στα πολιτικά κόμματα. Ήταν τέλος κρίση οικονομική, γιατί η Ελλάδα έπρεπε να βρει τα μέσα για να περιθάλψει και εντάξει στους κόλπους της τις εκατοντάδες χιλιάδες των προσφύγων. Έπρεπε τέλος να διαχειριστεί τις αναπόδραστες κοινωνικές συγκρούσεις που δημιουργούσε καθημερινά η ανάγκη να μοιραστούν οι ντόπιοι με τους πρόσφυγες τα λίγα μέσα, τα λίγα τρόφιμα, τις λίγες σχολικές αίθουσες, τις λίγες ευκαιρίες εργασίας.
Το έθνος επιστράτευσε όλες του τις δυνάμεις και όση βοήθεια μπορούσε να έχει από το εξωτερικό για να αντιμετωπίσει επιτυχώς την οδύσσεια αυτή. Το εγχείρημα ήταν πολύ δύσκολο. Αλλά, όπως έχουν αποφανθεί οι ιστορικοί, Έλληνες και ξένοι, με τα δεδομένα της εποχής εκείνης και το μέγεθος των προβλημάτων το τελικό αποτέλεσμα ήταν ικανοποιητικό. Μέσα σε δέκα περίπου χρόνια οι πρόσφυγες βρήκαν νέα κατοικία, βρέθηκαν δουλειές, και προχώρησε με σημαντική πρόοδο η διαδικασία ενσωμάτωσης των προσφύγων στην πολιτική και την κοινωνική ζωή. Το προσφυγικό στοιχείο ξεπέρασε την ένδεια και, αντί να επιβαρύνει το κράτος με τις ανάγκες του, έγινε πηγή δυναμισμού και εμπλουτισμού της ελληνικής κοινωνίας, της οικονομίας και του πολιτισμού. Ήταν μια εποποιία για την οποία το έθνος δικαιούται να είναι υπερήφανο.
Κύριε Πρόεδρε,
σήμερα οι συνέπειες της περιπέτειας αυτής έχουν ξεπεραστεί τελείως. Είναι όμως εθνική ανάγκη να γνωρίζουμε και να διδασκόμαστε από την ιστορία. Γι’ αυτό το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία αποφάσισε να οργανώσει την έκθεση που θα εγκαινιάσετε σε λίγο. Με την έκθεση αυτή και τον οδηγό-κατάλογο, που ετοιμάστηκε για να συνοδεύει τους επισκέπτες της, φιλοδοξούμε να παρουσιάσουμε την ιστορία της υποδοχής, περίθαλψης και ενσωμάτωσης των προσφύγων.
Ο μικρός αυτός χώρος του εκθετηρίου επέβαλε κάποιους αναγκαστικούς και όχι εύκολους περιορισμούς. Έτσι επικεντρώσαμε το θέμα στην Αττική, παρ’ όλον ότι όλη η Ελλάδα είχε γίνει μια μεγάλη εστία που υποδέχθηκε πρόσφυγες. Επίσης ήταν ανάγκη να αναφερθούμε περισσότερο στην εγκατάσταση προσφύγων σε αστικούς χώρους, ενώ εξίσου σημαντικό και άξιο να αναδειχθεί είναι το αντίστοιχο θέμα που αφορά τις αγροτικές περιοχές. Τέλος περιορίσαμε το θέμα χρονολογικά, καλύπτοντας την περίοδο από το ’22 έως την ίδρυση των προσφυγικών δήμων της Αττικής το 1934, παρ’ όλον ότι το κύμα έλευσης προσφύγων είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα και τα προβλήματα των προσφύγων φυσικά δεν λύθηκαν το 1934.
Τα εκθέματα απαρτίζονται κυρίως από φωτογραφίες, αναρτημένες σε θεματική σειρά, που παρουσιάζουν την έλευση των προσφύγων, τις πρώτες μέρες της ζωής τους στους νέους τόπους, τις πρώτες ανοργάνωτες προσπάθειες παροχής βοήθειας από οργανώσεις, τις πρώτες εγκαταστάσεις σε περιοχές της Αττικής, τα επαγγέλματα, στα οποία στράφηκαν κυρίως οι πρόσφυγες, καθώς επίσης σκηνές της οικογενειακής και κοινωνικής τους ζωής. Την έκθεση κοσμούν επίσης εικόνες, μουσικά όργανα και άλλα αντικείμενα που έφεραν μαζί τους και συντήρησαν ως πολύτιμα κειμήλια, πιστοποιητικά οικογενειακής κατάστασης, απολυτήρια από τα σχολεία, συμβόλαια κ.λπ.. Ένα απολυτήριο εκδόθηκε ένα μήνα πριν την Καταστροφή και φέρει την υπογραφή του εθνομάρτυρα Χρυσοστόμου Σμύρνης.
Η έκθεση οργανώθηκε για να υπηρετήσει όχι αισθητικούς, αλλά εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ήδη προετοιμάζουμε την επίσκεψη ομάδων μαθητών από σχολεία. Ακόμη, μια σειρά από βραδινές εκδηλώσεις προβληματισμού και διαλόγου, που θα γίνονται μέσα σε αυτή την αίθουσα και θα αναμεταδίδονται από το Κανάλι της Βουλής, θα επιτρέψουν στους πολίτες να μάθουν περισσότερα για τους πρόσφυγες και την εγκατάστασή τους, τη μουσική τους, τη λογοτεχνία τους κ.λπ.. Παράλληλα το Κανάλι της Βουλής θα παρουσιάσει ελληνικές και ξένες κινηματογραφικές ταινίες και ντοκιμαντέρ σχετικά με το θέμα της έκθεσης.
Η έκθεση κατέστη δυνατή με την αποφασιστική συμβολή πολλών φορέων, ειδικών επιστημόνων και των συνεργατών του Ιδρύματος. Προς όλους αυτούς θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες και ειδικότερα στον κ. Τάκη Μαυρωτά που επιμελήθηκε την έκθεση.
Κύριε Πρόεδρε,
τη μοίρα της προσφυγιάς δεν την έζησαν μόνον οι Έλληνες. Είναι ένα φαινόμενο που και στις μέρες μας υπάρχει και συγκλονίζει τη διεθνή κοινή γνώμη. Με τη δική τους εμπειρία οι Έλληνες δείχνουν την πρέπουσα ευαισθησία και συμμετέχουν ενεργά στην άμβλυνση του πόνου των προσφύγων στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και όπου αλλού. Συγχρόνως είναι όμως ανάγκη να διδάσκονται και οι άλλοι λαοί από τη δική μας εθνική εμπειρία και από την επιτυχία της πατρίδος να ξεπεράσει τα αδιέξοδα και να προχωρήσει μπροστά. Με αυτό το αίσθημα αισιοδοξίας σας καλούμε να εγκαινιάσετε την έκθεση «Η αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του ’22».




Επιστροφή