περιστυλίου! Επί του... ΤΕΥΧΟΣ_095 ΙΟΥΛΙΟΣ 2025 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Υπάρχει ανάγκη αλλαγής του Συντάγματος; Τι ειπώθηκε στο συνέδριο “Πενήντα χρόνια από το Σύνταγμα του 1975”
3 ΙΟΥΛΙΟΣ 2025 Σε προηγούμενο τεύχος(Τ93) παρουσιάσαμε ένα εκτεταμένο αφιέρωμα για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν κατά τη γνώμη ορισμένων πολιτικών και Συνταγματολόγων στο ισχύον Σύνταγμα εν όψει της εξαγγελθείσας από τον πρωθυπουργό αναθεώρησης το προσεχές φθινόπωρο. Στο τρέχον τεύχος, αν και σε κάποιους θα φανεί οξύμωρο λόγω της θεματικής, παρουσιάζουμε την πλήρη συζήτηση που διεξήχθη στις 11 Ιουνίου στο Ζάππειο Μέγαρο υπό τον τίτλο «Υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης του Συντάγματος 1975/1986/2001/2008/2019;» στο πλαίσιο του διήμερου συνεδρίου «Πενήντα χρόνια από το Σύνταγμα του 1975 - Η συνταγματική υπόσχεση της Μεταπολίτευσης και η ποιότητα της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου». Πρόκειται για συνέδριο που διοργάνωσε ο «Κύκλος Ιδεών»του πρ. Αντιπροέδρου της κυβέρνησης και καθηγητή Συνταγματικού δικαίου Ευ. Βενιζέλου, υπό την αιγίδα μαλιστα της Βουλής, και σε συνεργασία με τη διαΝΕΟσις και το Delphi Economic Forum. Στη συγκεκριμένη συζήτηση έλαβαν μέρος η πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο υπουργός Εξωτερικών και καθηγητής Πανεπιστημιου Γ. Γεραπετρίτης, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και επίσης καθηγητής Πανεπιστημίου Γιώργος Κατρούγκαλος και ο Ευ. Βενιζέλος. Όπως θα παρατηρήσουν οι αναγνώστες οι γνώμες των συνομιλητών διχάζονται όχι μόνο για αυτή καθεαυτή την σκοπιμότητα της αναθεώρησης αλλά και για τη φιλοσοφία και το περιεχόμενο της αναθεώρησης επιμέρους διατάξεων.Ακριβώς αυτό το στοιχείο καθώς και η υψηλού επιχειρηματολογικού επιπέδου αντιμαχία μεταξύ των συνομιλητών καθιστά άξια φιλοξενίας και ανάγνωσης αυτήν τη γόνιμη και απολαυστική συζήτηση. * * * Ωστόσο, σε αυτο το σημείωμα θεωρώ χρήσιμο να αναφερθώ σε μια άλλη πτυχή που ανεδείχθη στο ίδιο συνέδριο, η οποία δεν έτυχε ευρύτερης δημοσιότητας.Τη συζήτηση που έγινε εμβόλιμα σε κάποιες θεματικές του συνεδρίου για το αν είναι σκόπιμο και αν υπάγεται στις αναθεωρήσιμες διατάξεις το άρθρο 110 του Συντάγματος και ιδίως αυτή καθεαυτή η διαδικασία της αναθεώρησής του, όπως προβλέπεται και περιγράφεται στις παραγράφους 2, 3 και 4 του άρθρου 110. Γιατί ως γνωστόν για τις προβλεπόμενες στην παράγραφο 1 διατάξεις ορίζεται ρητά από το ίδιο το Σύνταγμα ότι είναι μη αναθεωρήσιμες. Οι γνώμες των Συνταγματολόγων στο σημείο αυτό διΐστανται. Ο Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής καθηγητής Π. Μαυριάς για παράδειγμα εξομολογήθηκε στο Συνέδριο ότι την περίοδο 1985-86 ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης, εν όψει της τότε (πρώτης) αναθεώρησης του Συντάγματος, κάλεσε σε συνάντηση-συζήτηση και τους έξι τακτικούς καθηγητές Συνταγματικού δικαίου Αριστόβουλο Μάνεση, Δημήτρη Τσάτσο, Γιώργο Κασιμάτη, Αθανάσιο Ράϊκο, Γιώργο Παπαδημητρίου και Παναγιώτη Μαυριά. Στη συνάντηση αυτή υπήρξε ομόφωνη η άποψη ότι ολόκληρο το άρθρο 110, όλες του δηλαδή οι διατάξεις είναι μη αναθεωρήσιμες. Στην θεματική του συνεδρίου για τις αναθεωρητικές τομές της μεταπολιτευτικής περιόδου ο Δρ. Νομικής Απόστολος Βλαχογιάννης επισκοπώντας την έννοια της συναίνεσης στην αναθεωρητική διαδικασία συμπέρανε πως η προβληματική αρχιτεκτονική του άρθρου 110 επιβάλλει την απολύτως ελάχιστη συναίνεση η οποία περιορίζεται αρχικά στις αναθεωρητέες διατάξεις, ενώ το σύστημα με τις δύο Βουλές όπως προβλέπεται (προτείνουσα και αναθεωρητική ) είναι δυνατόν να τορπιλίσει κάθε έννοια συναίνεσης.Εφόσον, για παράδειγμα έχει διασφαλιστεί η πλειοψηφία των 180 στην προτείνουσα Βουλή, μια νέα κυβερνητική πλειοψηφία στην αναθεωρητική Βουλή μπορεί να επιβάλλει το περιεχόμενο της αρεσκείας της σε οποιαδήποτε προς αναθεώρηση διάταξη. Σχολιάζοντας αυτό ακριβώς το σημείο ο πρ. Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και καθηγητής Ευάγγελος Βενιζέλος υπενθύμισε ότι η απρονοησία της κυβέρνησης Συριζα-ΑΝΕΛ στην αναθεωρητική διαδικασία του 2019- παρότι προειδοποιήθηκε σχετικά από τον ίδιο- οδήγησε στην αλλαγή του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας εφεξής, ήτοι με σχετική πλειοψηφία που μπορεί να είναι ακόμη και 75 ψήφοι(!), αφού απωλέσθη η παλαιότερη ρήτρα των 180 (και εν τέλει 151) βουλευτών. Αλλά και ο πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας και επίτιμος καθηγητής Προκόπιος Παυλόπουλος παρότι δήλωσε ότι πιστεύει ότι οι διατάξεις του άρθρου 110 Συντ. είναι θεμελιώδεις και δεν είναι αναθεωρήσιμες, βρήκε ενδιαφέρουσες τις απόψεις για μια αναθεώρησή τους επί το αυστηρότερoν λέγοντας ότι δεν είναι δυνατόν να καταργηθεί η ρήτρα των 180, καθώς τότε «θα εξισώναμε το Σύνταγμα με έναν απλό νόμο». * * * Κοντολογίς από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι έτσι όπως είναι δομημένο το άρθρο 110 δεν επιβάλλει στις πολιτικές δυνάμεις την μέγιστη δυνατή συναίνεση κατά την αναθεωρητική διαδικασία. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι: πως θα μπορούσε αυτό να θεραπευθεί; Αν ο κόσμος της πολιτικής και των Συνταγματολόγων συμφωνήσουν ότι είναι επιτρεπτή μια αναθεώρηση επί το αυστηρότερον του άρθρου 110 Συν. υπάρχουν προτάσεις λύσεων που κατατέθηκαν και στο συνέδριο. Η μία από αυτές -ίσως η πλέον καθαρή, αλλά πλέον αυστηρή- θα μπορούσε να είναι να αναθεωρηθούν οι παράγραφοι 2 και 3 του άρθρου 110 ώστε αυτές να προβλέπουν λήψη απόφασης με 180 ψήφους και για την αναθεώρηση μιας διάταξης στην προτείνουσα και για το τελικό περιεχόμενό της στην αναθεωρητική Βουλή. Έτσι η συναίνεση θα καθίσταται μάλλον αναγκαστική ενώ το περιεχόμενο της αναθεώρησης θα αποτελεί προϊόν διαβούλευσης για συναίνεση και στην προτείνουσα και στην αναθεωρητική Βουλή. Η δεύτερη πρόταση σχετίζεται με την συμφωνία του περιεχομένου της αναθεώρησης στο στάδιο της προτείνουσας Βουλής.Κατι τέτοιο προϋποθέτει ότι κάποιες πολιτικές δυνάμεις που θα αθροίζουν 180 βουλευτές θα συμφωνήσουν και το περιεχόμενο όχι μόνο τους τίτλους-άρθρα των αναθεωρητέων διαταξεων. Η πρόταση αυτή έχει το μειονέκτημα ότι η αριθμητική των πολιτικών δυνάμεων μπορεί να ανατραπεί από τις ενδιάμεσες εκλογές και έτσι να μην μπορέσει να ολοκληρωθεί η προσυμφωνηθείσα αναθεώρηση στην αναθεωρητική Βουλή, λόγω αλλαγής των πολιτικών συσχετισμών. Μια τρίτη πρόταση που θα αναιρούσε τα μειονεκτήματα της δεύτερης είναι αυτή που κατέθεσε σε πρόσφατο άρθρο του στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Α. Καραμπατζός. Σύμφωνα με αυτήν προτείνεται κατάργηση του συστήματος με τις δύο Βουλές και των ενδιάμεσων εκλογών και ολοκλήρωση της διαδικασίας εντός μιας Βουλής με επανάληψη δύο διαδοχικών ψηφοφοριών με ικανή χρονική απόσταση μεταξύ τους και όρια τους 200, ή και 180 ψήφους, ώστε να διασφαλίζεται η πολιτική διαβούλευση, ο αναστοχασμός με το ψυχρό βλέμμα της απόστασης του χρόνου και εν τέλει το ζητούμενο, η ευρεία δηλαδή συναίνεση των πολιτικών δυνάμεων. TOY ΘΟΔΩΡΉ ΤΖΑΛΑΒΡΆ Το Σύνταγμα και ο μηχανισμός αναθεώρησής του ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
4 ΤΕΥΧΟΣ_095 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 03 ΤΟ ΣΎΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΌΣ ΑΝΑΘΕΏΡΗΣΉΣ ΤΟΥ Άρθρο της Σύνταξης ΑΦΙΕΡΩΜΑ 06 ΥΠΆΡΧΕΙ ΑΝΆΓΚΗ ΑΝΑΘΕΏΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΆΓΜΑΤΟΣ; Η συζήτηση στο συνέδριο «Πενήντα χρόνια από το Σύνταγμα του 1975» 07 ΚΑΤΕΡΊΝΑ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΎΛΟΥ: Έχουμε ένα πολιτικό σύστημα που διστάζει να αναλάβει το πολιτικό κόστος 08 ΓΙΏΡΓΟΣ ΓΕΡΑΠΕΤΡΊΤΗΣ: Δεν απαιτείται αναθεώρηση, εν τέλει όμως μπορεί να είναι ωφέλιμη 09 ΓΙΏΡΓΟΣ ΚΑΤΡΟΎΓΚΑΛΟΣ: Οποιαδήποτε συζήτηση για αναθεώρηση προϋποθέτει τιμιότητα 11 ΕΥΆΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΈΛΟΣ: Υπάρχει κάποια αδήριτη ανάγκη να αλλάξουμε το Σύνταγμα; 14 Ε πιλογή ηγεσίας της Δικαιοσύνης, ίδρυση Συνταγματικού δικαστηρίου, ποινική ευθύνη υπουργών Ο διάλογος που ακολούθησε 20 ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΤΑΣΟΎΛΑΣ: Το Σύνταγμα του 1975 σφυρηλάτησε και επέβαλε τη δημοκρατική ομαλότητα Η ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας 24 ΝΙΚΉΤΑΣ ΚΑΚΛΑΜΆΝΗΣ: Ώρα για μια γενναία αναθεώρηση ως το 2028 Η ομιλία του Προέδρου της Βουλής ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚO ΕΡΓΟ 26 «ΠΡΟΑΝΑΚΡΙΤΙΚΉ» ΓΙΑ ΤΟΝ Κ.Α. ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΊΑ ΤΩΝ ΤΕΜΠΏΝ Με 154 ψήφους αποφασίστηκε η συγκρότησή της 34 Τ. ΘΕΟΔΩΡΙΚΆΚΟΣ: ΕΝΙΣΧΎΣΕΙΣ 1 ΔΙΣ.€ ΠΡΟΣ ΜΕΤΑΠΟΊΗΣΗ, ΜΕΓΆΛΕΣ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ, ΠΕΡΙΦΈΡΕΙΑ Ψηφίστηκε ο νέος αναπτυξιακός νόμος 38 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΊ ΦΟΡΕΊΣ: ΟΡΘΈΣ ΠΡΟΘΈΣΕΙΣ, ΑΠΑΙΤΕΊΤΑΙ ΤΑΧΕΊΑ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΚΑΙ ΈΓΚΡΙΣΗ Ζήτησαν κατάργηση των εμποδίων 40 Τ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΊΟΥ: ΠΡΟΣΤΑΤΕΎΟΥΜΕ ΕΛΛΆΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΏΠΗ ΑΠΌ ΚΑΚΌΒΟΥΛΟΥΣ ΕΠΕΝΔΥΤΈΣ Τι προβλέπει το νέο πλαίσιο ελέγχου 44 ΣΎΜΦΩΝΟΙ ΟΙ ΦΟΡΕΊΣ ΣΤΟΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΌ ΕΛΈΓΧΟΥ ΞΈΝΩΝ ΕΠΕΝΔΎΣΕΩΝ Αναγκαίο εργαλείο για την προστασία των εθνικών συμφερόντων περιστυλίου! Επί του... ΤΕΥΧΟΣ_095 ΙΟΥΛΙΟΣ 2025 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Υπάρχει ανάγκη αλλαγής του Συντάγματος; Τι ειπώθηκε στο συνέδριο “Πενήντα χρόνια από το Σύνταγμα του 1975” ΤΕΥΧΟΣ_095
5 ΙΟΥΛΙΟΣ 2025 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Θοδωρής Τζαλαβράς ART DIRECTOR Κώστας Δακανάλης ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Θωμάς Τσάτσης Γιάννης Φωτούλας Γιώργος Χρυσικός Σκανάρετε το παρακάτω QR Code για να δείτε τα βίντεο των συνεδριάσεων και την ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού ή επισκεφθείτε την παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση https://www.hellenicparliament.gr/ userfiles/ebooks/periodiko_t095/ index.html ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΤΥΠΗ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ 46 Κ. ΜΗΤΣΟΤΆΚΗΣ: ΤΑ ΜΈΤΡΑ ΤΟΥ ΝΈΟΥ ΚΟΚ ΕΊΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΊΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΟΎΝ ΖΩΈΣ Κριτική από Δ. Νατσιό και Ζ. Κωνσταντοπούλου 48 ΑΛΛΑΓΉ ΟΔΙΚΉΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΆΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΊ Ο ΝΈΟΣ ΚΟΚ Για ανεπαρκή σχεδιασμό έκανε λόγο η αντιπολίτευση 52 ΣΥΜΦΩΝΊΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΥΣΤΗΡΟΠΟΊΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΚ, ΔΙΑΦΩΝΊΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟΛΩΡΊΔΕΣ Φορείς: Τα υψηλά πρόστιμα δεν φέρνουν αποτελέσματα 54 Χ. ΔΉΜΑΣ ΓΙΑ ΒΟΑΚ: ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΟΥΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΌΔΡΟΜΟΙ ΧΩΡΊΣ ΔΙΌΔΙΑ Κριτική από την αντιπολίτευση για την πρόωρη επιβολή τους 58 «ΝΑΙ» ΣΤΟΝ ΒΟΑΚ ΕΊΠΕ ΤΟ ΣΎΝΟΛΟ ΤΩΝ ΦΟΡΈΩΝ Καθολική η αντίθεση στην εγκατάσταση προσωρινών διοδίων 60 Π. ΜΑΡΙΝΆΚΗΣ: ΕΝΙΣΧΎΟΥΜΕ ΤΗΝ ΔΙΑΦΆΝΕΙΑ ΤΟΥ ΤΎΠΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΈΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΆΦΩΝ Τι προβλέπει ο νέος νόμος για τον Τύπο 64 ΔΊΚΑΙΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΑΝΉ ΔΙΑΝΟΜΉ ΣΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΉ ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ ΖΉΤΗΣΑΝ ΟΙ ΦΟΡΕΊΣ Ζήτησαν αυστηροποίηση των ελέγχων 66 Γ. ΚΕΦΑΛΟΓΙΆΝΝΗΣ: ΔΊΝΟΥΜΕ ΈΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΌΛΗΨΗ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΏΝ Υποστελέχωση στην Πυροσβεστική και τα Δασαρχεία κατήγγειλε η αντιπολίτευση 68 Ν. ΠΑΠΑΪΩΆΝΝΟΥ: ΕΝΙΑΊΑ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΆ ΣΥΜΒΟΎΛΙΑ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΑ Αναγκαία η διασύνδεση των Πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας 70 ΔΙΧΟΓΝΩΜΊΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΌΝΩΝ ΑΠΌ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΌ Οι δράσεις του υπουργείου για την προσέλκυση Ελλήνων του εξωτερικού στην ελληνική αγορά 72 ΜΕ ΤΕΧΝΗΤΉ ΝΟΗΜΟΣΎΝΗ ΕΠΙΤΑΧΎΝΕΤΑΙ Ο ΨΗΦΙΑΚΌΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΌΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ Μνημόνιο συνεργασίας υπέγραψε ο Πρόεδρος της Βουλής με τον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης 73 ΔΙΑΛΎΘΗΚΕ Η ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ ΟΜΆΔΑ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΏΝ Παραμένει στο 151 η απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών 74 ΕΚΔΉΛΩΣΗ ΜΝΉΜΗΣ ΓΙΑ ΤΑ 62 ΧΡΌΝΙΑ ΑΠΌ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΊΑ ΤΟΥ ΓΡΗΓΌΡΗ ΛΑΜΠΡΆΚΗ Την μνήμη του τίμησε η Βουλή των Ελλήνων 78 ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΉ ΕΚΔΉΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ ΤΟΥ ΣΤΕ ΣΤΑ ΠΑΛΑΙΆ ΑΝΆΚΤΟΡΑ Αποκαλυπτήρια τιμητικής σήμανσης σε αίθουσα της Βουλής 79 ΕΙΔΙΚΉ ΣΥΝΕΔΡΊΑΣΗ ΤΗΣ ΟΛΟΜΈΛΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΜΈΡΑ ΜΝΉΜΗΣ ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΊΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ ΤΟΥ ΠΌΝΤΟΥ Ημέρα θρήνου για τον ελληνισμό ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ ΔΙΠΛΩΜΑΤΊΑ 80 ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ ΣΥΝΈΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΊΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ Τη σπουδαιότητα του θεσμού ανέδειξε ο Ν. Κακλαμάνης 82 Η ΒΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ ΣΤΗΝ 73η ΔΙΆΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΏΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΏΝ ΥΠΟΘΈΣΕΩΝ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΊΩΝ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΗ ΒΑΡΣΟΒΊΑ Τι είπαν οι Έλληνες βουλευτές 84 ΔΙΆΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΠΡΟΈΔΡΩΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΊΩΝ ΧΩΡΏΝ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΊΑΣ ΑΔΡΙΑΤΙΚΉΣ ΚΑΙ ΙΟΝΊΟΥ Στόχος η ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρώπη 86 Ο ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΊΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑΣ ΤΗΣ ΜΟΛΔΑΒΊΑΣ IGOR GROSU ΣΤΗ ΒΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ Επιβεβαιώθηκε το υψηλό επίπεδο των διμερών σχέσεων ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 90 «ΑΠΌ ΤΙΣ ΆΓΙΕΣ ΕΙΚΌΝΕΣ ΣΤΗ ΘΈΩΣΗ ΚΑΙ ΜΈΘΕΞΗ» Την έκθεση εγκαινίασε Ο Ν. Κακλαμάνης 91 «…”ΑΓΑΠΗΜΈΝΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ ΧΕΙΡΩΝ ΤΟΥΣ”. ΚΕΡΑΜΙΚΆ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΎΓΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΏΝ ΤΗΣ ΦΑΛΗΡΙΚΉΣ ΚΙΟΥΤΆΧΕΙΑΣ» Έκθεση του Ιδρύματος της Βουλής 92 «ΟΙ ΝΈΕΣ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ ΣΤΟ ΔΊΚΑΙΟ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΊΑΣ» Παρουσίαση συλλογικού Τόμου 94 «ΜΙΑ ΝΈΑ ΓΕΝΙΆ ΧΩΡΊΣ ΝΙΚΟΤΊΝΗ» Εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα κατά του καπνίσματος ΠΡΟΣΩΠΟ-ΓΡΑΦΊΕΣ ΕΠΙ-ΛΟΓΟΣ & ΕΙΚΟΝΑ 98 ΣΤΟΝ ΠΡΌΕΔΡΟ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ Η ΈΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΤΕ περιστυλίου! Επί του...
ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ 6 ΤΕΥΧΟΣ_095 Στη συζήτηση έλαβαν μέρος η πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο υπουργός Εξωτερικών και καθηγητής Πανεπιστημίου Γ. Γεραπετρίτης, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και επίσης καθηγητής Πανεπιστημίου Γιώργος Κατρούγκαλος και ο Ευ. Βενιζέλος. Επρόκειτο για την τελευταία και πλέον ενδιαφέρουσα λόγω τόσο της προαναγγελθείσας από την κυβέρνηση επικείμενης αναθεώρησης του Συντάγματος όσο και των συμμετεχόντων στη συζήτηση καθώς οι περισσότεροι από αυτούς έχουν εμπλακεί και παλαιότερα στη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος. Όπως θα παρατηρήσουν οι αναγνώστες οι γνώμες των συνομιλητών διχάζονται όχι μόνο για αυτή καθαυτή τη διαδικασία και την φιλοσοφία της αναθεώρησης όσο και για τη σκοπιμότητα ή το περιεχόμενο της αναθεώρησης επιμέρους διατάξεων. Για παράδειγμα η αναθεώρηση της διάταξης για την μονιμότητα στο δημόσιο συναντά τις μεγαλύτερες αντιρρήσεις, ενώ η διάταξη για την αλλαγή του τρόπου εκλογής της ηγεσίας της δικαιοσύνης ή αυτή της σκοπιμότητας ίδρυσης συνταγματικού δικαστηρίου οράται με πολλές επιμέρους οπτικές. Αξίζει όμως τον κόπο ανάγνωσης αυτή η υψηλού επιχειρηματολογικού επιπέδου αντιμαχία μεταξύ των συνομιλητών. Στο πρώτο μέρος θα βρείτε τις εισηγήσεις των ομιλητών, ενώ στο δεύτερο τον διάλογο που ακολούθησε. Την συζήτηση συντόνισαν ο Σπύρος Φλογαΐτης, Ομότιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής, ΕΚΠΑ, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO) και η Δρ. Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια ερευνών διαΝΕΟοσις. Ακολουθούν οι ομιλίες στο κλείσιμο των εργασιών, του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τασούλα και του Προέδρου της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη. Υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης του Συντάγματος; Μια αποκαλυπτική συζήτηση στο πλαίσιο του συνεδρίου «Πενήντα χρόνια από το Σύνταγμα του 1975» Την πλήρη συζήτηση, που διεξήχθη στις 11 Ιουνίου στο Ζάππειο Μέγαρο, υπό τον τίτλο «Υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης του Συντάγματος 1975/1985/2001/2019;» στο πλαίσιο του διήμερου συνεδρίου «Πενήντα χρόνια από το Σύνταγμα του 1975. Η συνταγματική υπόσχεση της Μεταπολίτευσης και η ποιότητα της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου», φιλοξενεί το αφιέρωμα του τρέχοντος τεύχους του Περιοδικού της Βουλής. Πρόκειται για συνέδριο που διοργάνωσε ο "Κύκλος Ιδεών" του πρ. Αντιπροέδρου της κυβέρνησης και καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Ευ. Βενιζέλου, υπό την αιγίδα της Βουλής, και σε συνεργασία με τη διαΝΕΟσις και το Delphi Economic Forum, με την υποστήριξη των εκδόσεων Σάκκουλα. ΦΩΤΟ: ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ/ΑΛΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ, ΑΠΕ ΜΠΕ / ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΛΑΧΟΣ, ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ / ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ Δείτε τις εργασίες της πρώτης μέρας του Συνεδρίου
7 ΙΟΥΛΙΟΣ 2025 Κατερίνα Σακελλαροπούλου: Έχουμε ένα πολιτικό σύστημα που διστάζει να αναλάβει το πολιτικό κόστος «Χαίρομαι που βρίσκομαι ανάμεσα σε φίλους, παλιούς φίλους, παλιούς συναδέλφους, ομοτέχνους και άλλους, σε μια από αυτές τις επιστημονικές, πολιτικές υπερπαραγωγές που μόνο ο κύριος Βενιζέλος ξέρει να οργανώνει. Πραγματικά είχε πολύ ενδιαφέρον το διήμερο, όσο μπόρεσα να το παρακολουθήσω. Ελπίζω να έχει ενδιαφέρον και η αποψινή μας συνάντηση. Ειπώθηκαν πάρα πολλά, απλώς τα λέμε με τον τρόπο του ο καθένας. Δεν νομίζω ότι έχουμε να εισφέρουμε τρομερά πρωτότυπα πράγματα για το Σύνταγμα του 1975, που σήμερα συμπληρώνονται ακριβώς τα 50 χρόνια από την ψήφισή του. Παραδοσιακά τα Συντάγματα ρυθμίζουν τρεις τομείς: Το πολίτευμα, τις σχέσεις μεταξύ των εξουσιών και τα ατομικά δικαιώματα. Το δικό μας Σύνταγμα, αμέσως μετά τη Χούντα, δεν ξέφυγε από τον κανόνα. Φυσικά, περιέλαβε και μια σειρά από άλλες ρυθμίσεις. Θεωρείται και είναι φιλελεύθερο, δημοκρατικό, όπως συνηθίζουμε να το λέμε, και σωστά τονίστηκε ότι μιλάει για μια κοινωνικά δίκαιη δημοκρατία. Υπήρξε ανθεκτικό στην πορεία και στις κρίσεις που αντιμετώπισε η χώρα, αλλά και στον τρόπο που αναθεωρήθηκε. Όταν ψηφίστηκε, θεωρήθηκε από τα προοδευτικά της εποχής του και μάλιστα το άρθρο 24, για την προστασία του Περιβάλλοντος, εκείνη την εποχή, το 1975, νομίζω προβλεπόταν σε μόνο δύο συντάγματα στην Ευρώπη. Το Σύνταγμα επίσης έδωσε τη δυνατότητα να υποστηριχθεί μια σταθερή επιλογή της μεταπολίτευσης, που είναι η ευρωπαϊκή ταυτότητα της χώρας. Στη συνέχεια, μέσω της ερμηνείας, πέρασε στα χέρια των δικαστών. Ανέφερε το πρωί ένας ομιλητής, σε ένα ενδιαφέρον πάνελ για τη σχέση συντάγματος και νομολογίας, ότι ένας συνάδελφός του από την ΑΝΤΕΡ, του είπε «μα το Σύνταγμα είναι η νομολογία». Υπάρχει και η φράση «το Σύνταγμα είναι αυτό που ο δικαστής θα πει ότι είναι». Αυτό εν μέρει ισχύει, αλλά βέβαια είναι και ένα μεγάλο βάρος για τον δικαστή. Η νομολογία λοιπόν ανέδειξε στην πορεία τις κοινές συνταγματικές μας παραδόσεις και με την ΕΕ και με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Και έτσι φτάνουμε στην εξέλιξη αυτών των 50 χρόνων, με την πολλαπλότητα των εννόμων τάξεων που διαχειρίζεται ο δικαστής, ερμηνεύοντας το Σύνταγμα σε συνδυασμό με αυτές τις έννομες τάξεις, φτάνομαι σε αυτό που ο Βαγγέλης Βενιζέλος έχει αποκαλέσει, «επαυξημένο Σύνταγμα». Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι πια θα μπορούσαμε να πούμε ότι μιλάμε για το «απομειωμένο Σύνταγμα», μιας και πολλά από όσα παραλαμβάνει το Σύνταγμα αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν μπροστά στις άλλες έννομες τάξεις. Αλλά ίσως η πιο θετική προσέγγιση του «επαυξημένου Συντάγματος» μας φέρνει σε καλύτερη θέση , σε αρμονία και με τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωση και με τα άλλα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Για παράδειγμα, τα ζητήματα των δικαιωμάτων ρυθμίζονται από διεθνή κείμενα. Και έρχομαι τώρα σε αυτό το θέμα που αφορά την αναθεώρηση. Το Σύνταγμά μας, με όλα αυτά τα θετικά χαρακτηριστικά, έχει επίσης χαρακτηριστεί και φλύαρο. Γιατί υπάρχουν πολλές ρυθμίσεις που είχαν λόγο ύπαρξης όταν θεσπίστηκαν, σιγά-σιγά ή έγιναν εξαιρετικά αυτονόητες, ενδεχομένως παρωχημένες, ή δεν έχουν πια λόγο ύπαρξης. Υπάρχουν επίσης μια σειρά από ρυθμίσεις που θεσπίστηκαν, για παράδειγμα, αφορούν διάφορα επαγγέλματα ή ομάδες που προσπάθησαν να κατοχυρωθούν μέσα από το Σύνταγμα, που θα μπορούσαν κάλλιστα να αφεθούν στον κοινό νομοθέτη. Θα ήταν ενδιαφέρουσα μια αναθεώρηση που θα ελαφρύνει το Σύνταγμα Μια σκέψη, λοιπόν, που θα έβρισκα ενδιαφέρουσα θα ήταν μια αναθεώρηση που θα ελαφρύνει το ισχύον Σύνταγμα. Δεν βρισκόμαστε πια στο 1975. Η Χούντα τελείωσε, η δημοκρατία είναι αποδείχτηκε και ανθεκτική. Οι δυσπιστίες στον κοινό νομοθέτη δεν δικαιολογούνται τόσο. Τα 120 άρθρα του Συντάγματος ίσως είναι πολλά. Θα ήταν καλύτερα να είναι λίγα, αλλά να τηρούνται. Όσο για το ίδιο το άρθρο 120, το γνωστό 114, που στους παλιότερους από εμάς είναι και ως 114 σύνθημα σε διαδηλώσεις πολύ γνωστό, αφορά την εκτροπή του πολιτεύματος. Δεν μπήκε στο Σύνταγμα για να μην πληρώνουν κάποιοι τα διόδια. Και αυτό γιατί το λέω. Γιατί η καταχρηστική επίκληση δικαιωμάτων και εγγυήσεων καμιά φορά οδηγεί στην αποδυνάμωσή τους. Χρειάζεται η εφαρμογή του ισχύοντος Συντάγματος. Και για να θυμίσω τον μόνο ίσως που λείπει από αυτό το πολύ ενδιαφέρον διήμερο, τον Σταύρο Τσακυράκη, θα πω και πάλι τη φράση του: «Το Σύνταγμα είναι εκεί και μας περιμένει να το διαβάσουμε σωστά». Και πράγματι, σε τι μας εμποδίζει το Σύνταγμα να λάβουμε υπόψη μας την διαγενεακή αλληλεγγύη όταν ρυθμίζουμε το ασφαλιστικό; Σε τι εμποδίζει το Σύνταγμα όταν αποφασίζονται και ρυθμίζονται οικονομικές παροχές να λαμβάνονται υπόψη οι διαθέσιμοι πόροι του κράτους; Σε τι εμποδίζει να διαβάσουμε το άρθρο 24 σε συνδυασμό με το άρθρο 106 για την βιώσιμη ανάπτυξη ή για την προστασία του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με την αναπτυξιακή πολιτική της εκάστοτε Κυβέρνησης; Ή να συνδυάσουμε το άρθρο 3 με το άρθρο 13, ώστε να μην υπάρχουν εμπόδια και να μην παραγνωρίζεται η θρησκευτική ελευθερία; Δεν είναι λοιπόν, νομίζω κι εγώ, μαζί με άλλους πιστεύω αρκετούς, το Σύνταγμα το πρόβλημα αυτής της χώρας. Είναι αδράνεια του νομοθέτη, ο δι-
ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ 8 ΤΕΥΧΟΣ_095 σταγμός του, η αποσπασματική νομοθέτηση, ακόμα και όταν πρόκειται να εκτελέσει, να υλοποιήσει μια ρύθμιση του ίδιου του Συντάγματος. Είναι μια με δομικές ελλείψεις διοίκηση, η οποία δεν δέχεται εύκολα τη λογοδοσία και την αξιολόγηση. Είναι το πελατειακό κράτος, ένα πολιτικό σύστημα που διστάζει να αναλάβει το πολιτικό κόστος και κάνει μικροδιαχείριση των συμφερόντων και παροχή μικροπρονομίων, όπως έχει γραφτεί. Όλα αυτά, και για να μην αφήσω απ’ έξω τη δικαιοσύνη, υπάρχει ένα πολύ αναλυτικό κεφάλαιο που αφορά τη δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη είναι ίσως αυτή που έχει τις μεγαλύτερες εγγυήσεις στην Ευρώπη ως οργανωμένο σύστημα και όμως έχει πολλά προβλήματα και το ξέρουμε και το δεχόμαστε όλοι. Απ’ την άλλη βέβαια μεριά, ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ο σεβασμός στις δικαστικές αποφάσεις, που και αυτό το προβλέπει το Σύνταγμα και δεν το βλέπουμε συχνά. Η δικαιοσύνη, όπως κάθε θεσμός, είναι σημαντική για τη χώρα, για τη δημοκρατία, πρέπει να προστατεύεται και από τους ίδιους λειτουργούς της αλλά και από όλους εμάς τους γύρω. Δεν μπορεί να είναι άλλοτε αρεστή και άλλοτε να την βλέπουμε απαξιωτικά επειδή κάποιες συγκεκριμένες αποφάσεις αρέσουν ή δεν αρέσουν. Ή σεβόμαστε ή δεν μπορούμε να προχωρήσουμε». Γιώργος Γεραπετρίτης: Δεν απαιτείται αναθεώρηση, εν τέλει όμως μπορεί να είναι ωφέλιμη «Θέλω να πω πόσο σημαντική είναι η συζήτηση περί αναθεώρησης να γίνεται σε ουδέτερο χρόνο και να γίνεται με νηφαλιότητα και πέρα από τις σκοπιμότητες που φέρει η συγκυρία. Δυστυχώς η πολιτική συγκυρία στην Ελλάδα λειτουργεί όχι με τρόπο ωφέλιμο και παραγωγικό, αλλά δυστυχώς με ένα διχαστικό τρόπο και αυτό νομίζω είναι μια βαθύτατη παθολογία την οποία το Σύνταγμα του 1975, όπως έχει αναθεωρηθεί, δεν έχει καταφέρει να τροποποιήσει. Είναι το μόνο το οποίο είναι πολιτικά μη αναθεωρητέο. Πάντα θα θεωρούμε τους πολιτικούς μας αντιπάλους ως εχθρούς. Διάβαζα ένα εξαιρετικό άρθρο χθες στους New York Times του Λόρδου Σάμψιον, πολύ διακεκριμένου δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος είπε ακριβώς αυτό, ότι η δημοκρατία καταρρέει πρωτίστως διότι εκείνοι οι οποίοι φέρουν πολιτικά αξιώματα ή ασκούν πολιτική αντιλαμβάνονται τον διπλανό τους όχι ως φέροντα διαφορετικές πολιτικές ιδέες, αλλά ως δομικό εχθρό. Όσο λοιπόν αυτού του τύπου η εχθροπάθεια και η μισαλλοδοξία δεν θεραπεύεται, δεν έχουμε κουλτούρα πολιτικών συναινέσεων η οποία θα είναι ωφέλιμη για τη χώρα, η συναίνεση φέρει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα και μας το απέδειξε και η αναθεώρηση του 2001, όσο λοιπόν δεν καλλιεργούμε αυτά τα βασικά, το Σύνταγμα δεν μπορεί να είναι πανάκεια. Και γι’ αυτό το λόγο στο ερώτημα το οποίο τίθεται επί της αρχής, εάν είναι αναγκαία η αναθεώρηση, η απάντηση νομίζω είναι σαφής: Δεν απαιτείται αναθεώρηση, βεβαίως μπορεί να είναι ωφέλιμη εν τέλει η αναθεώρηση. Δεν είναι αναγκαία η αναθεώρηση για να αντιμετωπίσουμε την πολιτική εχθροπάθεια, δεν είναι αναγκαία η αναθεώρηση για να αντιμετωπίσουμε εκείνο το οποίο είναι πραγματική πληγή, δηλαδή η δευτερογενής νομοθεσία η οποία είτε δεν εισάγεται είτε δεν συνάδει με την νομοθεσία. Δεν είναι αναγκαία η αναθεώρηση για να εισφέρουμε στον πολιτικό διάλογο ένα ψύχραιμο βλέμμα. Όταν είσαι ψύχραιμος στην πολιτική, μόνο να υποφέρεις έχεις και ποτέ δεν έχεις οφέλη. Εκείνοι οι οποίοι συνήθως ωφελούνται είναι εκείνοι οι οποίοι κραυγάζουν. Θεωρώ ότι αυτή η νηφαλιότητα δεν είναι επ’ ωφελεία όταν ασκείς πολιτική. Τουλάχιστον δεν είναι επ’ ωφελεία για τον εαυτό σου. Να απαντήσω λοιπόν στο ζήτημα του «Αν απαιτείται αναθεώρηση». Η αίσθηση που έχω είναι ότι το Σύνταγμα φέρει στην Ελλάδα ένα πάρα πολύ βαρύ σημασιολογικό φορτίο, πέρα από εκείνο που ιστορικά του αναλογεί. Είτε επειδή υπάρχει το ιστορικό αίτημα το οποίο καταγράφεται προϊόντος του πολιτικού χρόνου, το αίτημα του 1843, είτε για το πλάσμα δικαίου συνέχειας του Συντάγματος του 1975, το οποίο χαρακτηρίστηκε όπως γνωρίζετε αναθεώρηση το εγχείρημα του 1975, θεωρείται ότι υπάρχει μια υπερδραματοποίηση του Συντάγματος. Αντιλαμβανόμαστε ότι μέσω του Συντάγματος μπορούμε να λύσουμε τα δομικά μας προβλήματα. Δεν θα λυθούν μέσω του Συντάγματος. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν θέματα τα οποία μπορούν να λυθούν. Υπάρχουν θέματα για λύση, αλλά να τα δούμε χωρίς κομματικές σκοπιμότητες Θεωρώ παραδείγματος χάρη πάρα πολύ σημαντική την παρέμβαση στην αναθεώρηση του 2019, που είχε άμεσο πολιτικό αποτύπωμα, που ήταν η δυνατότητα της αντιπολίτευσης να προτείνει και να συστήνει εκ των ενόντων Εξεταστικές Επιτροπές. Ένα πολύ θεμελιώδες δικαίωμα της κοινοβουλευτικής μειοψηφίας, το οποίο αποτελεί και δείκτη ποιοτικής δημοκρατίας. Το πώς χρησιμοποιήθηκε αυτό, πώς λειτούργησε στην πράξη, είναι ένα θέμα το οποίο μπορούμε να συζητήσουμε. Από μόνο του όμως το εγχείρημα να αποδοθούν δικαιώματα στην αντιπολίτευση είναι ένα ζήτημα ισορροπίας. Σεβόμενος και τον καθηγητή μου, τον κύριο Φλογαϊτη να πω ότι εγώ αισθάνομαι ότι μπορεί σε ορισμένες
9 ΙΟΥΛΙΟΣ 2025 περιπτώσεις να λείπουν οι αμοιβαίοι αλληλοέλεγχοι, αλλά ούτε αυτό είναι το πρόβλημα στην Ελλάδα. Δεν είναι οι αμοιβαίοι αλληλοέλεγχοι. Νομίζω τα περισσότερα ευρωπαϊκά συστήματα με κάποιο τρόπο καταφέρνουν να λειτουργήσουν εν τοις πράγμασι μέσα σε αυτό το περιβάλλον. Σήμερα η μεγάλη πλειονότητα των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν συμμαχικές κυβερνήσεις. Αλήθεια, πόσο εύκολο είναι να λειτουργήσει μια συμμαχική κυβέρνηση στην Ελλάδα είναι κάτι το οποίο οφείλουμε να συζητήσουμε. Και αυτό δεν είναι θέμα συντάγματος. Αντιλαμβανόμαστε όλοι πόσο δύσκολο θα ήταν στην Ελλάδα να υπάρχει μια σύμπλευση πάνω στη βάση ενός προγραμματικού σχεδίου πολιτικών κομμάτων και όχι μόνο συγκυριακών πολιτικών ωφελημάτων. Άρα αυτή τη στιγμή νομίζω ότι υπάρχουν συνθήκες και μολονότι θα διαφωνήσει ο επίσης σεβαστός δάσκαλος Βαγγέλης Βενιζέλος, εγώ θεωρώ ότι οι πολιτικές προϋποθέσεις υπάρχουν για να υπάρξουν αυτές οι τομές. Ήδη νομίζω έχουν τεθεί στο δημόσιο διάλογο θέματα τα οποία θα μπορούσαν να τύχουν επεξεργασίας προς αναθεώρηση όπως είναι το άρθρο 16 για την ανώτατη παιδεία, το άρθρο 24 για το περιβάλλον, διατηρώντας πάντοτε το ισοζύγιο υπέρ του περιβάλλοντος και το άρθρο 86 για την ποινική ευθύνη των Υπουργών. Θέλω να σας πω και βγάζοντας τον δικό μου πόνο, ότι πλέον δεν είμαι σίγουρος ότι μιλούμε για ασυλία των πολιτικών προσώπων αλλά μιλούμε για την απόλυτη χειραγώγηση του θεσμού της ευθύνης Υπουργών και γι’ αυτό το λόγο η διάταξη του άρθρου 86 έχει αποτύχει αλλά για τον ανάποδο λόγο από αυτόν τον οποίο θεωρούμε, διότι δεν έχει παραγάγει ασυλία των Υπουργών αλλά έχει παραγάγει ευτελισμό του θεσμού που χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο για μικροκομματικές σκοπιμότητες. Επίσης το άρθρο 90 για την εκλογή των ανωτάτων δικαστών έτσι ώστε να πάψει η λογική της μείξης, της ώσμωσης της πολιτικής με την δικαστική εξουσία και βέβαια το άρθρο 103 το οποίο αφορά τη δημόσια διοίκηση, η οποία θα πρέπει να εξορθολογιστεί και να υπάρξει μια γνήσια διοικητική λογοδοσία όπως συμβαίνει σε όλα τα κράτη του κόσμου. Και τέλος για να κλείσω με αυτό, αισθάνομαι ότι έχει πλέον φτάσει το πλήρωμα του χρόνου έτσι ώστε να ξαναδούμε με βάση και τα όσα έχουμε ζήσει τις τελευταίες δεκαετίες στο ζήτημα του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων. Είναι αδιανόητο σε ένα ευνομούμενο κράτος το οποίο προάγει τα δικαιώματα των πολιτών, θέλει να καθιερώνει περισσότερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, σωστά είπατε ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στους θεσμούς, αλλά τι εμπιστοσύνη να υπάρχει όταν έχουμε στην πραγματικότητα αδρανοποίηση νομοθετικών διατάξεων 20 και 30 χρόνια μετά την ενεργοποίησή τους και ενώ έχουν παραχθεί αυτά δικαιώματα; Άρα υπάρχουν ζητήματα τα οποία πρέπει να διαχειριστούμε πρέπει όμως να τα δούμε γενναία, να τα δούμε αποκομμένα από πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες και να τα δούμε πάνω απ’ όλα με μια νηφαλιότητα την οποία δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις δεν κατέχουμε. Θέλω να πω ότι σήμερα εκφράζω τον εαυτό μου, όπως καταλαβαίνετε δεν είναι η θέση της κυβέρνησης. Δικαιούμαι να επικαλούμαι το «καπέλο» του Ακαδημαϊκού. Ξέρω ότι αύριο θα θεωρηθούν ότι αυτές θα είναι οι κυβερνητικές προτάσεις την επικείμενη αναθεώρηση, αλλά για να είμαι on record να σας πω ότι είναι οι δικές μου προτάσεις. Άλλωστε είναι από μακρύ χρόνο γνωστές οι δικές μου προτάσεις». Γιώργος Κατρούγκαλος: Οποιαδήποτε συζήτηση για αναθεώρηση προϋποθέτει τιμιότητα «Νομίζω ότι για να απαντήσει κανείς το ερώτημα που αποτελεί το αντικείμενο της συνεδρίασης αυτής είναι πρώτα να δούμε ποια είναι τα θεσμικά προβλήματα, ποια είναι η ακτινογραφία της κατάστασης στη χώρα. Οι προηγούμενοι ομιλητές παραδέχτηκαν ότι έχουμε ένα πρόβλημα αξιοπιστίας των θεσμών. Στην έρευνα της ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ όλοι οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί είναι κάτω απ’ τη βάση, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κάτω απ’ τη βάση. Ο τελευταίος θεσμός περιέργως, αυτός που έχει τη λιγότερη εμπιστοσύνη των πολιτών είναι οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Ακριβώς γιατί το έλλειμμα εμπιστοσύνης δεν είναι μόνο για τους θεσμούς, αλλά είναι και κοινωνικό. Ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι η κρίση της εμπιστοσύνης δεν είναι επιδεινούμενη. Θα περιμένετε κανείς ότι κατά την περίοδο της κρίσης θα ήταν χειρότερα τα πράγματα. Επίσης, οι συντηρητικοί θεσμοί είναι κυρίως αυτοί που έχουν την εμπιστοσύνη των πολιτών, με μία εξαίρεση, δεν την περιλαμβάνει η έρευνα της ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ, γιατί δεν το είχε ως ερώτημα, αλλά έχω μεταγενέστερες έρευνες, τα πανεπιστήμια, τα δημόσια πανεπιστήμια. Και το αναφέρω ακριβώς γιατί αποτελούν στόχο πολλαπλών επιθέσεων τα πανε-
www.hellenicparliament.grRkJQdWJsaXNoZXIy MjYz