ΒΟΥΛΗ Επί του ... Περιστυλίου

Ο μύθος του “οικονομικού θαύματος” της χούντας Η νέα έκδοση της Βουλής και του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών ΑΦΙΕΡΩΜΑ 15ΝΘΗΜΕΡΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ περιστυλίου! Επί του... ΤΕΥΧΟΣ_081 02 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2024

2 ΤΕΥΧΟΣ_081 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 03 Η ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΊΗΣΗ ΤΟΥ "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΎ ΘΑΎΜΑΤΟΣ" ΤΗΣ ΧΟΎΝΤΑΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Ο ΜΎΘΟΣ ΤΟΥ "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΎ ΘΑΎΜΑΤΟΣ" ΤΗΣ ΧΟΎΝΤΑΣ 05 Νίκος Χριστοδουλάκης Η δικτατορία κληρονόμησε μια οικονομία στο χείλος της ύφεσης και του υπερπληθωρισμού 08 Κωνσταντίνος Τασούλας Ο μύθος της ανάπτυξης είχε γίνει νωρίς και εγκαίρως αντιληπτός 10 Φραγκίσκος Κουτεντάκης Κατανομή εισοδήματος, από την εποχή της Δικτατορίας έως την κρίση, 1967-2017 ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚO ΕΡΓΟ 14 K . ΤΑΣΟΎΛΑΣ: «ΤΙΜΟΎΜΕ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΎΟΝΤΆΣ ΤΗΝ» 18 Κ ΑΘΙΕΡΏΝΕΤΑΙ ΤΟ ΨΗΦΙΑΚΌ ΦΡΟΝΤΙΣΤΉΡΙΟ 22 Ε ΥΡΕΊΑ ΑΠΟΔΟΧΉ ΓΙΑ ΤΟ ΨΗΦΙΑΚΌ ΦΡΟΝΤΙΣΤΉΡΙΟ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΊΣ 24 Γ . ΦΛΩΡΊΔΗΣ: ΙΣΤΟΡΙΚΉΣ ΣΗΜΑΣΊΑΣ Η ΓΝΩΜΟΔΌΤΗΣΗ ΔΙΚΑΣΤΏΝ ΣΤΗΝ ΕΚΛΟΓΉ ΗΓΕΣΊΑΣ 28 « ΝΑΙ» ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΏΝ ΣΤΗ ΔΙΑΤΎΠΩΣΗ ΓΝΏΜΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΉ ΗΓΕΣΊΑΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΎΝΗΣ 30 Α ΛΛΑΓΈΣ ΣΤΟ ΣΤΕ ΜΕ ΣΤΌΧΟ ΤΗΝ ΕΠΙΤΆΧΥΝΣΗ ΑΠΟΝΟΜΉΣ ΔΙΚΑΙΟΣΎΝΗΣ 34 Σ ΥΜΦΩΝΊΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΏΝ, ΔΙΑΦΩΝΊΑ ΤΩΝ ΔΙΚΗΓΌΡΩΝ 36 Α ΝΤΙΠΑΡΆΘΕΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΏΝ ΑΡΧΗΓΏΝ- Μ. ΒΟΡΊΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΕΙΟΘΈΤΗΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΚΛΟΠΏΝ 40 Μ Ε ΑΥΞΗΜΈΝΗ ΠΛΕΙΟΨΗΦΊΑ Η ΣΥΓΧΏΝΕΥΣΗ ΤΗΣ ATTICA BANK ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΓΚΡΉΤΙΑ ΤΡΆΠΕΖΑ 44 Γ . ΣΤΟΥΡΝΆΡΑΣ: ΒΈΛΤΙΣΤΗ ΛΎΣΗ Η ΣΥΓΧΏΝΕΥΣΗ ΤΩΝ ΔΎΟ ΤΡΑΠΕΖΏΝ 46 Α . ΓΕΩΡΓΙΆΔΗΣ: ΔΕΝ ΚΛΕΊΝΟΥΜΕ ΚΑΜΊΑ ΔΟΜΉ ΑΠΕΞΆΡΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΝΈΝΑ ΨΥΧΙΑΤΡΕΊΟ 50 Τ ΗΝ ΑΠΌΣΥΡΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΊΟΥ ΖΉΤΗΣΑΝ ΤΑ ΚΌΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΊΤΕΥΣΗΣ 52 Π ΙΣ: ΟΙ ΚΥΡΏΣΕΙΣ ΣΕ ΙΔΙΏΤΕΣ ΓΙΑΤΡΟΎΣ ΘΑ ΦΈΡΟΥΝ ΤΑ ΑΝΤΊΘΕΤΑ ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ 56 Χ . ΤΡΙΑΝΤΌΠΟΥΛΟΣ: ΑΝΑΠΤΎΣΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΉ ΑΣΦΆΛΙΣΗ ΈΝΑΝΤΙ ΦΥΣΙΚΏΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΏΝ 60 Θ ΕΤΙΚΟΊ ΟΙ ΦΟΡΕΊΣ ΣΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΉ ΑΣΦΆΛΙΣΗ ΈΝΑΝΤΙ ΦΥΣΙΚΏΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΏΝ 62 Κ ΥΡΏΘΗΚΕ ΣΎΜΒΑΣΗ ΔΩΡΕΆΣ ΤΟΥ ΙΔΡΎΜΑΤΟΣ «ΣΤΑΎΡΟΣ ΝΙΆΡΧΟΣ» 66 Ψ ΗΦΊΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΑΛΛΑΓΈΣ ΣΤΟ «ΠΌΘΕΝ ΈΣΧΕΣ» 70 Ε ΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΈΣ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΊΣ ΓΙΑ ΤΟ «ΠΌΘΕΝ ΈΣΧΕΣ» 72 Τ Ο ΥΠΕΡΤΑΜΕΊΟ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΊΖΕΤΑΙ ΣΕ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΌ ΤΑΜΕΊΟ 76 Σ ΥΜΦΩΝΊΑ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΉΣΕΩΝ, ΔΙΑΦΩΝΊΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΈΝΩΝ 78 Ο . ΚΕΦΑΛΟΓΙΆΝΝΗ: ΧΤΊΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΌ ΤΩΝ ΕΠΌΜΕΝΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΏΝ 82 Τ Α «ΝΑΙ» ΚΑΙ ΤΑ «ΌΧΙ» ΤΩΝ ΦΟΡΈΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΌ ΝΟΜΟΣΧΈΔΙΟ 84 Ε ΥΡΕΊΑ ΣΥΝΑΊΝΕΣΗ ΣΤΗΝ ΟΔΗΓΊΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΈΝΟΥΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΈΣ 88 « ΝΑΙ» ΤΩΝ ΦΟΡΈΩΝ ΣΤΗΝ ΕΝΣΩΜΆΤΩΣΗ ΟΔΗΓΊΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ «ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΈΝΟΥΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΈΣ» 90 Ε ΝΤΟΠΙΌΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΥΞΗΜΈΝΗ ΜΟΡΙΟΔΌΤΗΣΗ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΛΉΨΕΙΣ ΣΕ ΟΡΕΙΝΟΎΣ & ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΎΣ ΔΉΜΟΥΣ 92 Μ Ε ΕΥΡΎΤΑΤΗ ΣΥΝΑΊΝΕΣΗ ΨΗΦΊΣΘΗΚΕ Ο ΝΈΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΌΣ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΊΑΣ ΑΘΗΝΏΝ 96 « ΝΑΙ» ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΊΣ ΣΤΟΝ ΝΈΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΌ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΊΑΣ ΑΘΗΝΏΝ 98 Σ . ΓΚΊΚΑΣ: ΠΑΡΑΧΩΡΟΎΜΕ ΤΗΝ ΧΡΉΣΗ, ΌΧΙ ΤΗΝ ΚΥΡΙΌΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΙΜΈΝΟΣ ΗΡΑΚΛΕΊΟΥ 102 «ΝΑΙ» ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΧΏΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΙΜΈΝΟΣ ΗΡΑΚΛΕΊΟΥ ΕΊΠΕ Η ΠΛΕΙΟΝΌΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΟΡΈΩΝ 104 Η ΜΕΊΩΣΗ ΤΟΥ ΦΠΑ ΔΕΝ ΟΔΗΓΕΊ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΡΊΒΕΙΑΣ 106 Θ . ΣΚΥΛΑΚΆΚΗΣ: ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΕΙ ΘΈΜΑ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΊΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΎ 108 ΈΛΛΕΙΜΜΑ 250 ΕΚ. ΚΥΒΙΚΏΝ ΜΈΤΡΩΝ ΝΕΡΟΎ ΣΤΗΝ ΕΥΔΑΠ ΛΌΓΩ ΑΝΟΜΒΡΊΑΣ 110 Φ ΠΑ ΚΑΙ ΝΑΡΚΩΤΙΚΆ ΚΥΡΙΑΡΧΟΎΝ ΣΤΟ ΞΈΠΛΥΜΑ ΜΑΎΡΟΥ ΧΡΉΜΑΤΟΣ 112 Σ Ε ΠΟΙΑ ΦΆΣΗ ΒΡΊΣΚΟΝΤΑΙ ΑΝΆ ΤΗΝ ΧΏΡΑ ΤΑ ΈΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΏΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΏΝ; 114 « ΒΡΑΧΙΟΛΆΚΙ» ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΡΑΤΟΥΜΈΝΟΥΣ ΌΛΩΝ ΤΩΝ ΦΥΛΑΚΏΝ ΤΗΣ ΧΏΡΑΣ 116 Ε ΘΝΙΚΉ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ ΓΙΑ ΈΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑ ΖΉΤΗΣΑΝ ΟΙ ΈΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΣΤΉΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΎ 118 Α ΝΑΝΕΏΘΗΚΕ Η ΘΗΤΕΊΑ ΤΟΥ ΠΡΟΈΔΡΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΉΣ ΑΝΏΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗΣ 120 « ΌΧΙ» ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΈΡΕΙΑΣ ΑΜΘ ΣΤΗΝ ΕΓΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΏΝ ΣΕ ΚΑΜΈΝΕΣ ΕΚΤΆΣΕΙΣ 122 Η ΙΣΜΉΝΗ ΚΡΙΆΡΗ ΝΈΑ ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΉΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΎΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΉΣ 124 Δ ΙΑΓΡΑΦΉ, ΜΟΜΦΉ ΚΑΙ ΠΕΡΙΚΟΠΉ ΜΙΣΟΎ ΜΙΣΘΟΎ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΟΥΛΕΥΤΉ Π. ΠΟΛΆΚΗ 126 Χ ΡΗΜΑΤΟΔΌΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΌΤΗΤΑ ΖΉΤΗΣΕ Η ΠΑΡΑΟΛΥΜΠΙΑΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ 128 Ε ΥΡΕΊΑ ΣΥΝΑΊΝΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΉ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑ ΜΕ ΤΗΝ ΣΑΟΥΔΙΚΉ ΑΡΑΒΊΑ 132 Ξ ΕΚΙΝΆ Η ΠΛΉΡΗΣ ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΌΨΕΩΝ ΤΟΥ ΜΕΓΆΡΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ 133 Τ Ι ΑΝΑΦΈΡΕΙ Η ΕΤΉΣΙΑ ΈΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΚΟΎ ΣΥΜΒΟΥΛΊΟΥ ΤΟΥ ΚΡΆΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ 2023 ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ ΔΙΠΛΩΜΑΤΊΑ 134 Τ Ο ΑΠΟΤΈΛΕΣΜΑ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΏΝ ΕΚΛΟΓΏΝ ΔΕΝ ΘΑ ΕΠΗΡΕΆΣΕΙ ΤΗΝ ΑΣΦΆΛΕΙΑ ΕΛΛΆΔΑΣ ΚΑΙ ΚΎΠΡΟΥ 136 Α ΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΊΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ ΣΤΗΝ ΚΎΠΡΟ 138 Ε ΠΊΣΚΕΨΗ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΊΑΣ ΤΟΥ ΙΑΠΩΝΙΚΟΎ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΊΟΥ ΣΤΗ ΒΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ 140 Σ ΤΗ ΒΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ Ο ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑΣ ΤΗΣ ΛΕΤΟΝΊΑΣ 141 Ο ΥΠΟΥΡΓΌΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΏΝ ΘΕΜΆΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΓΆΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΊΑΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ 142 Σ ΥΝΆΝΤΗΣΗ ΟΜΆΔΑΣ ΦΙΛΊΑΣ ΕΛΛΆΔΑΣ-ΚΊΝΑΣ 144 31η ΓΕΝΙΚΉ ΣΥΝΈΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΔΣΟ 146 Τ Η ΒΟΥΛΉ ΕΠΙΣΚΈΦΤΗΚΕ Ο ΠΑΛΑΙΣΤΊΝΙΟΣ ΠΡΈΣΒΗΣ ΣΤΗΝ ΑΘΉΝΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 148 Λ ΟΓΟΤΕΧΝΊΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΊΑ: ΜΙΑ ΣΤΕΝΉ, ΓΌΝΙΜΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΣΣΌΜΕΝΗ ΣΧΈΣΗ 150 Β ΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΦΉΒΩΝ Συνεδρίασε η Ολομέλεια της ΚΗ΄ Συνόδου των 300 έφηβων βουλευτών 152 « ΘΥΜΈΛΗ» ΕΝΑΝΤΊΟΝ ΑΓΓΛΟΠΟΊΗΣΗΣ 154 « ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ» Φωταγώγηση του μεγάρου της Βουλής με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Θοδωρής Τζαλαβράς | ART DIRECTOR: Κώστας Δακανάλης | ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Θωμάς Τσάτσης, Γιάννης Φωτούλας, Γιώργος Χρυσικός

3 02 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2024 ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ TOY ΘΟΔΩΡΉ ΤΖΑΛΑΒΡΆ Την ακόλουθη έκφραση θα την έχετε ακούσει και σεις ενίοτε από αμετανόητους νοσταλγούς της χούντας: «Μωρέ μια χαρά πέρναγε ο κοσμάκης επί επταετίας.Έφαγε ψωμάκι, τώρα τι κάνουμε». Όμως οι αμετανόητοι νοσταλγοί έχουν κάθε ιδιοτελές συμφέρον να επιμένουν σε αυτό τον μύθο «περί οικονομικού θαύματος της χούντας». Χρέος της δημοκρατικής Πολιτείας είναι να απομυθοποιεί με βάσιμα και στέρεα επιχειρήματα τέτοιους μύθους και στερεότυπα. Και αυτό ακριβώς κάνει με την νέα έκδοση της Βουλής των Ελλήνων και του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών «Τα Οικονομικά της Δικτατορίας 1967-74» που παρουσιάζουμε στο αφιέρωμα του τρέχοντος τεύχους σε επιμέλεια του καθηγητή Οικονομικών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην υπουργού Οικονομικών Νικ. Χριστοδουλάκη. Προκειται στην ουσία για τις εισηγήσεις και τα πρακτικά της Ημερίδας που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο χειμώνα στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων με αφορμή την συμπλήρωση 50 χρόνων από την Μεταπολίτευση.«Η ιδέα αυτή-εξήγησε στην Ημερίδα ο Ν. Χριστοδουλάκης-ξεκίνησε πριν μερικούς μήνες, όταν στην αντίστοιχη 50ή επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου σκεφθήκαμε ότι θα ήταν σωστό να γίνουν και μερικές εκδηλώσεις, όχι μόνο για το Πολυτεχνείο καθαυτό αλλά για μια σειρά από σοβαρές και κρίσιμες πτυχές της Δικτατορίας, οι οποίες επηρέασαν καθοριστικά, και ως επί το πλείστον, αρνητικά την πορεία της χώρας από την εποχή εκείνη μέχρι σήμερα. Στο σημείο αυτό ξεπρόβαλλε και η ανάγκη να διερευνήσουμε την οικονομική πολιτική την οποία ακολούθησε και τις συνέπειες τις οποίες είχε στις μετέπειτα εξελίξεις. Και το λέω αυτό με έμφαση διότι, ενώ υπάρχει μια γενικότερη συναίνεση τόσο για την πολιτική καταπίεση την οποία άσκησε η Δικτατορία όσο και για την εθνική προδοσία την οποία έκανε με την Κύπρο και σε άλλα θέματα, φαίνεται ότι συνεχίζεται μια διχογνωμία, η επιβίωση ενός μύθου, ότι ναι μεν έκανε το ένα κακό, το άλλο κακό αλλά στην οικονομία καλά τα πήγαινε, ο κόσμος έτρωγε ψωμί, είχε σταθερές δουλειές και ούτω καθεξής. Αυτό ακριβώς θα συζητήσουμε σήμερα και θα δούμε αν όντως ήταν έτσι, ή μήπως ο μύθος αυτός κρύβεται πίσω από ένα ψαθυρό κατασκεύασμα το οποίο εύκολα μπορεί να καταπέσει με τα πραγματικά στοιχεία και τις αναλύσεις τις οποίες θα ακούσουμε. Σε αυτό το εγχείρημα προσέτρεξαν πολλοί να βοηθήσουν και θέλω να τους ευχαριστήσω, για την συνεισφορά τους αλλά και για την προθυμία να θέσουν το γεγονός αυτό υπό την αιγίδα τους. Πρώτα από όλα η Πρυτανεία του Οικονομικού Πανεπιστημίου και ύστερα ο πρόεδρος της Βουλής Κ. Τασούλας». Στο σημερινό αφιέρωμα αναδημοσιεύουμε απο αυτή την έκδοση ορισμένα συμπεράσματα και εισηγήσεις από τις οποίες προκύπτει ότι η χούντα όχι μόνο δεν κατάφερε να πετύχει το «οικονομικό θαύμα» το οποίο διαφήμιζε με τον προπαγανδιστικό της μηχανισμό αλλά, όπως τονίζει ο Ν. Χριστοδουλακης στην εισαγωγή του βιβλίου, «κληροδοτησε μια οικονομία στο χείλος της ύφεσης και του υπερπληθωρισμού, με οξυμμένες ανισότητες (βλέπε εισήγηση Φ. Κουτεντάκη), χωρίς σύγχρονες υποδομές, χωρίς βιομηχανική πολιτική και με μια προβληματική χρηματοπιστωτική επέκταση σε φιλικές της επιχειρήσεις που κατέρρευσαν σωρηδόν λίγα χρόνια μετά. Το μόνο που δυστυχώς έμεινε όρθιο ήταν μια στρεβλή οικοδομική μεγέθυνση που έγινε χωρίς κανέναν πολεοδομικό σχεδιασμό που προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στο περιβάλλον-φυσικό, αστικό και τουριστικό». Όμως υπάρχει και η λεγόμενη αποθετική ζημιά της χώρας απο την επταετή διακυβέρνηση της χούντας και αφορά στο τι θα μπορούσε να επιτευχθεί απο μια δημοκρατική κυβέρνηση στην ίδια περίοδο, αν δηλ. δεν είχαν επέμβει πραξικοπηματικά οι συνταγματάρχες. Την αποτιμά ευκρινώς ο επίσης καθηγητής Οικονομικών και πρ. υπουργός οικονομικών Γ. Αλογοσκούφης σημειώνοντας: «Το πραγματικά ενδιαφέρον ιστορικά, είναι πως θα ήταν σήμερα η Ελλάδα αν δεν είχε μεσολαβήσει η Δικτατορία. Εγώ πιστεύω, πολλά από αυτά που έγιναν μετά την μεταπολίτευση θα είχαν συμβεί νωρίτερα. Δηλαδή αν είχε βγει η Ένωση Κέντρου το 1967, η προσπάθεια αναδιανομής του εισοδήματος και του πλούτου και η συμμετοχή της μεσαίας τάξης στα πολιτικά δρώμενα και η κατάργηση του μετεμφυλιακού καθεστώτος και των διακρίσεων κτλ. θα είχαν προχωρήσει όλα πολύ πιο γρήγορα, ενδεχομένως και πιο ομαλά. Αυτό για μένα είναι το πολύ ενδιαφέρον ερώτημα. Άρα το μεγάλο κόστος που προκάλεσε η Δικτατορία είναι ότι συνέχισε, για να το πω έτσι σχηματικά, την οικονομική πολιτική της δεκαετίας του 1950 και των αρχών της δεκαετίας του 1960, σε μια εποχή που η Ελλάδα έπρεπε να έχει άλλες προτεραιότητες: Την αναδιανομή του εισοδήματος και την πολιτική φιλελευθεροποίηση. Η Δικτατορία έκανε ένα βήμα πίσω, μας πήγε πίσω στην περίοδο αμέσως μετά τον εμφύλιο για 7 χρόνια, καταπίεσε τα ανθρώπινα δικαιώματα, το αν η οικονομία με βάση το παλιό υπόδειγμα εξακολούθησε να αναπτύσσεται για κάποια χρόνια είναι δευτερεύον, έτσι κι αλλιώς σε αδιέξοδο οδηγείτο. Και γιατί οδηγείτο σε αδιέξοδο; Διότι το μετεμφυλιακό οικονομικό θαύμα είχε βασιστεί σε μια πολιτική η οποία, την εποχή της Δικτατορίας, είχε αρχίσει να φτάνει στα όριά της. ... Υπήρχε το λεγόμενο «οικονομικό θαύμα», και η Δικτατορία επιχείρησε να το συνεχίσει. Αλλά θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Η ανεργία επί Δικτατορίας, για την οποία δεν μίλησα, έπεσε εντυπωσιακά. Γιατί έπεσε όμως; Γιατί αυξήθηκε η ζήτηση εκείνα τα χρόνια εργαζομένων από την Γερμανία και οι Έλληνες πήγαν στην Γερμανία. Δηλαδή αναπτυσσόταν η οικονομία, αναπτυσσόταν η απασχόληση, η ανεργία όμως άρχισε να πέφτει τόσο πολύ εκείνη την εποχή, γιατί είχαμε το δεύτερο κύμα μετανάστευσης προς την Γερμανία. Υπήρξε μία σειρά από αλλαγές που έγιναν εκείνη την εποχή, οι οποίες ήθελαν και αλλαγή πολιτικής. Η οποία όμως δεν έγινε. Σε κάθε περίπτωση, η Δικτατορία έφερε το τέλος του μετεμφυλιακού οικονομικού θαύματος πιο απότομα από ό,τι θα γινόταν αλλιως, γιατί εαν λειτουργούσε η δημοκρατία με τις βαλβίδες διαφυγής που είχε, θα είχαμε προχωρήσει στις απαιτούμενες προσαρμογές πολύ́ πιο γρήγορα και εύκολα. ...Ταυτόχρονα, η Δικτατορία είχε αποκόψει τη χώρα από την πορεία της ευρωπαϊκής ένταξης και την είχε προσδέσει στις οικονομικές επιλογές των ΗΠΑ και μάλιστα σε μια περίοδο που αυτές κλυδωνίζονταν από την πετρελαϊκή κρίση και την αστάθεια του δολαρίου μετά το 1971. Στέρησε έτσι τη χώρα από μία δεκαετία στήριξης και συμμετοχής της ελληνικής οικονομίας στους θεσμούς συνεργασίας, ανάπτυξης και οικοδόμησης του κοινωνικού κράτους που κυριαρχούσαν στην Δυτική Ευρώπη στην κορύφωση της λεγόμενης «χρυσής τριακονταετίας», μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο.Όταν η Ελλάδα μπήκε επιτέλους στην ευρωπαϊκή οικογένεια το 1981, η οικονομία της έπρεπε πλέον να προσαρμοστεί με μεγάλες δυσκολίες, καθώς οι περισσότερες χώρες είχαν βυθιστεί και αυτές στον στασιμοπληθωρισμό οι βιομηχανίες τους πια δεν ήταν ανταγωνιστικές και η κοινωνική τους πολιτική υφίστατο μεγάλες περικοπές». Ολοκληρη την έκδοση μπορείτε να την βρείτε στην ιστοσελίδα της Βουλής στην κατηγορία « Ηλεκτρονικές Εκδόσεις». Η απομυθοποίηση του "οικονομικού θαύματος" της χούντας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 4 ΤΕΥΧΟΣ_081 Σε μια νέα έκδοση που αφορά τις οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα την περίοδο της δικτατορίας προχώρησε πριν λίγες μέρες η Βουλή των Ελλήνων. Πρόκειται για τα πρακτικά της Ημερίδας για τα Οικονομικά της Δικτατορίας 1967-1974 που έγινε την Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου 2024 στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων με την συμμετοχή 19 ομιλητών. Η Ημερίδα είχε τεθεί υπό την αιγίδα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Βουλής των Ελλήνων. Ο τόμος περιλαμβάνει τις αντίστοιχες εργασίες που βασίστηκαν στα απομαγνητοφωνημένα Πρακτικά της Ημερίδας και υποβλήθηκαν κατόπιν επεξεργασίας και έγκρισης των συγγραφέων. Στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται επίσης και όλες οι παρεμβάσεις του κοινού που σημειώθηκαν, μαζί με τις απαντήσεις και σχολιασμούς των ομιλητών. Την έκδοση επιμελήθηκε από την πλευρά του ΟΠΑ ο υποψήφιος διδάκτωρ Στυλιανός Παναγιωτίδης και από την πλευρά της Βουλής ο Δημήτρης Ζαζάς. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε τα Προλεγόμενα της Έκδοσης που επιμελήθηκε ο καθηγητής Οικονομικών Ν. Χριστοδουλάκης, τον χαιρετισμό στην ημερίδα του Προέδρου της Βουλής Κ. Τασούλα και την εισήγηση του πρώην Συντονιστή του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής και καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Φραγκίσκου Κουτεντάκη. Ο μύθος του "οικονομικού θαύματος" της χούντας Η νέα έκδοση της Βουλής για τα οικονομικά την περίοδο της δικτατορίας Διαβάστε το βιβλίο εδώ

5 02 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2024 Εισαγωγή Σε γενικές γραμμές και παρά τις επιμέρους οπτικές κάθε ερευνητή, οι εισηγήσεις καταδεικνύουν ότι η Δικτατορία όχι μόνο δεν κατάφερε να επιτελέσει το «θαύμα» το οποίο διαφήμιζε με τον προπαγανδιστικό τη μηχανισμό, αλλά –απεναντίας– κληρονόμησε μια οικονομία στο χείλος της ύφεσης και του υπερπληθωρισμού, με οξυμένες ανισότητες, χωρίς σύγχρονες υποδομές, χωρίς βιομηχανική πολιτική και με μία προβληματική χρηματοπιστωτική επέκταση σε φιλικές της επιχειρήσεις που κατέρρευσαν σωρηδόν λίγα χρόνια μετά. Το μόνο που (δυστυχώς) έμεινε όρθιο ήταν μία στρεβλή οικοδομική μεγέθυνση που έγινε χωρίς κανένα πολεοδομικό σχεδιασμό και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στο περιβάλλον – φυσικό, αστικό και τουριστικό. Ταυτόχρονα, η Δικτατορία είχε αποκόψει την χώρα από την πορεία της ευρωπαϊκής ένταξης και την είχε προσδέσει στις οικονομικές επιλογές των ΗΠΑ και μάλιστα σε μια περίοδο που αυτές κλυδωνιζόταν από την πετρελαϊκή κρίση και την αστάθεια του δολαρίου μετά το 1971. Στέρησε έτσι την χώρα από μία δεκαετία στήριξης και συμμετοχής της ελληνικής οικονομίας στους θεσμούς συνεργασίας, ανάπτυξης και οικοδόμησης του κοινωνικού κράτους που κυριαρχούσαν τότε στην Δυτική Ευρώπη, στην κορύφωση της λεγόμενης «χρυσής τριακονταετίας» μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν η Ελλάδα «μπήκε» επιτέλους στην Ευρωπαϊκή οικογένεια το 1981, η οικονομία της έπρεπε να προσαρμοστεί πλέον με μεγάλες δυσκολίες, καθώς οι περισσότερες χώρες είχαν βυθιστεί και αυτές στον στασιμοπληθωρισμό, οι βιομηχανίες τους δεν ήταν πια ανταγωνιστικές και η κοινωνική τους πολιτική υφίστατο μεγάλες περικοπές. * Ο παρών τόμος χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, τα οποία καλύπτουν ισάριθμες πλευρές της οικονομικής πολιτικής της Δικτατορίας και τις διαχρονικές συνέπειες που αυτές είχαν στην ελληνική κοινωνία και την πορεία της χώρας γενικότερα. Με βάση το περιεχόμενο των εισηγήσεων, μια πολύ συνοπτική περιγραφή τους έχει ως εξής: Ι. Τα μακροοικονομικά δεδομένα 67-74 Στο Πρώτο Μέρος περιλαμβάνονται τρία Κεφάλαια στα οποία αναλύονται τα μακρο-οικονομικά δεδομένα της περιόδου της Δικτατορίας συγκρίνονται με την πορεία αντίστοιχων μεγεθών κατά την προηγούμενη περίοδο από την δεκαετία του 1950 έως το πραξικόπημα και περιγράφεται η κρίση της διετίας 1973-74 με τον υψηλό πληθωρισμό και την ύφεση που έφερε η πετρελαϊκή κρίση και η κατάρρευση του δολαρίου. Πιο συγκεκριμένα, στο Κεφάλαιο 1 ο Γιώργος Αλογοσκούφης, αναφέρεται στους πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης που επικρατούσαν πριν το πραξικόπημα, τον χαμηλό πληθωρισμό, την σημαντική άνοδο του βιοτικού επιπέδου, καθώς και την γενναία χρηματοδότηση της εκπαίδευσης και του κοινωνικού κράτους που είχε αρχίσει ιδιαίτερα μετά το 1963. Αν και αρχικά η χούντα δεν μετέβαλε ουσιωδώς τον προσανατολισμό της οικονομικής πολιτικής, σταδιακά ακολουθούσε όλο και πιο ανεξέλεγκτη πιΗ δικτατορία κληρονόμησε μια οικονομία στο χείλος της ύφεσης και του υπερπληθωρισμού Νίκος Χριστοδουλάκης Καθηγητής Οικονομικών στο ΟΠΑ και πρώην υπουργός Οικονομικών

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 6 ΤΕΥΧΟΣ_081 στωτική πολιτική σε συνδυασμό με μία καιροσκοπική (και γιαυτό ατελέσφορη) αναζήτηση ξένων επενδύσεων, οι περισσότερες των οποίων ναυάγησαν. Από το 1970 και μετά, το εξωτερικό ισοζύγιο ήταν και πάλι προβληματικό και η Δικτατορία προχώρησε τελικά σε σοβαρή υποτίμηση της Δραχμής έναντι των εμπορικών της εταίρων, διατηρώντας όμως την ισοτιμία προς το κλυδωνιζόμενο δολάριο ΗΠΑ. Το αποτέλεσμα ήταν η εμφάνιση υψηλού πληθωρισμού και μιας μεγάλης ύφεσης που επιτάχυναν το τέλος της Δικτατορίας μέσα στην γενική κατακραυγή για την καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και την προδοσία της Κύπρου. Στο Κεφάλαιο 2 ο Ανδρέας Κακριδής διερευνά την υπερβολικά έντονη πιστωτική επέκταση την οποία έκανε η χούντα, όχι μόνο για να κρατήσει ψηλά την συνολική ζήτηση αλλά και να ευνοήσει την δημιουργία και ενδυνάμωση φίλιων κοινωνικών και επιχειρηματικών δυνάμεων που με την σειρά τους θα συνέδραμαν στην εμπέδωση του καθεστώτος. Υπό αυτή την έννοια, η χούντα δεν ήταν τόσο υπεράνω πολιτικών υπολογισμών, όσο νόμιζε ή ισχυριζόταν. Ο «υποστηρικτικός συνασπισμός» της Δικτατορίας ήταν σαφώς μεγαλύτερος από τον στενό κύκλο των εφοπλιστών και των μεγαλοεπιχειρηματιών και, τουλάχιστον στο πεδίο της οικονομίας, είναι σαφές ότι το καθεστώς προσπάθησε να προσεταιριστεί πολύ ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού. Σε κάθε περίπτωση, ο ισχυρισμός ότι η Δικτατορία κατέληξε να ευνοεί αποκλειστικά και μόνο την οικονομική ολιγαρχία, προκαλώντας διεύρυνση των –ομολογουμένως ήδη υψηλών– επιπέδων ανισότητας χρειάζεται περαιτέρω έρευνα και ανάλυση. Στο Κεφάλαιο 3 ο Φραγκίσκος Κουτεντάκης διερευνά τις κατανομές εισοδήματος ανάμεσα στα πλουσιότερα και φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού κατά την διάρκεια της Δικτατορίας και τα συγκρίνει με τα αντίστοιχα ευρήματα κατά την περίοδο αποκατάστασης της Δημοκρατίας. Στα πρώτα χρόνια της Δικτατορίας το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού συγκέντρωνε το 29% του εθνικού εισοδήματος, με άλλα λόγια είχε σχεδόν τριπλάσιο εισόδημα από το μέσο, ένα μερίδιο ιδιαίτερα υψηλό που συγκρίνεται μόνο με την έντονη ανισοκατανομή που επικράτησε κατά την διάρκεια της κρίσης χρέους 20092017. Αν και προς το τέλος της Δικτατορίας, το μερίδιο του άνω-πλουσίου μέρους περιορίστηκε λόγω της γενικότερης κάμψης της οικονομικής δραστηριότητας, η αίσθηση της έντονης ανισοκατανομής παρέμεινε ως κυρίαρχη. Έτσι, η κατάρρευση της Δικτατορίας απελευθέρωσε ένα γενικευμένο αίτημα για αναδιανομή του εισοδήματος, και φαίνεται να επήλθε κάποια αξιοσημείωτη αναδιανομή εισοδήματος σε βάρος του πλουσιότερου 10%, τουλάχιστον έως το 1982 αλλά ακόμα εντονότερα αργότερα. ( Η συζήτηση για όλα τα ζητήματα αυτού του Μέρους περιγράφεται στο Κεφάλαιο 4). ΜΕΡΟΣ Ι Μακροοικονομική Πορεία Συντονιστής: Γιώργος Οικονομίδης Κεφάλαιο 1: Γιώργος Αλογοσκούφης: «Μακροοικονομικές Ανισορροπίες κατά την Διάρκεια της Δικτατορίας, 1967-1974» Κεφάλαιο 2: Ανδρέας Κακριδής: «Η οικονομική πολιτική στην διάρκεια της Δικτατορίας» Κεφάλαιο 3: Φραγκίσκος Κουτεντάκης: «Κατανομή εισοδήματος από την εποχή της Δικτατορίαςέως την κρίση, 1967-2017 Κεφάλαιο 4: Συζήτηση ΙΙ. Το «αναπτυξιακό μοντέλο» της χούντας Το Δεύτερο Μέρος περιλαμβάνει τέσσερα Κεφάλαια, τα οποία εξετάζουν το ‘αναπτυξιακό μοντέλο’ καταπιάνονται με ιδιαίτερες πτυχές της παραγωγής κατά την διάρκεια της Δικτατορίας. Στο Κεφάλαιο 5 η Ιωάννα Πεπελάση επισημαίνει ότι η άνοδος της βιομηχανικής παραγωγής κατά την διάρκεια της Δικτατορίας οφείλεται σε ένα συνδυασμό πολιτικής υποκατάστασης των εισαγωγών και ανόδου στις βιομηχανικές εξαγωγές. Όμως αυτή η εκβιομηχάνιση δεν μπορούσε να κρατήσει για καιρό καθώς δεν είχε την δυναμική να αντέξει – ήταν περισσότερο φούσκα, απατηλή και επιπόλαιη. Ως κύριο λόγο θεωρεί ότι η παραγωγικότητα της εργασίας έπαυσε να αυξάνεται, εξαιτίας της έλλειψης σύγχρονων επενδύσεων αλλά επίσης και λόγω περιορισμού της ελευθερίας, της διάλυσης των δικτύων εμπιστοσύνης και τελικά της διάβρωσης του πνευματικού, πολιτισμικού και ανθρώπινου κεφαλαίου. Στο Κεφάλαιο 6 η Δανάη Διακουλάκη, με άξονα την ΔΕΗ, περιγράφει τις επιδόσεις και στρεβλώσεις του ενεργειακού τομέα στην περίοδο της Δικτατορίας. Αμέσως μετά το πραξικόπημα ανατράπηκε ο ενεργειακός σχεδιασμός και τα έργα ηλεκτροπαραγωγής από εγχώριες πηγές που είχαν εγκριθεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, καθώς προκρίθηκε η εντατική προώθηση των πετρελαϊκών σταθμών και η διερεύνηση της δυνατότητας χρήσης πυρηνικής ενέργειας. Η δεύτερη τελικά δεν ευοδώθηκε, όμως η έμφαση στο πετρέλαιο έκανε την ΔΕΗ και την οικονομία συνολικά πολύ πιο ευάλωτη μετά την πετρελαϊκή κρίση. Στο Κεφάλαιο 7 ο Γιάννης Καλογήρου αναφέρει πως η Δικτατορία επιχείρησε να οικειοποιηθεί τα αναπτυξιακά επιτεύγματα, τα οποία οι προηγούμενες κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις συνέβαλαν με την πολιτική τους να πραγματοποιηθούν, χωρίς όμως αυτή να καταφέρει να προσελκύσει κάποιες αξιόλογες ή σύγχρονες επενδύσεις. Πολυδιαφημισμένες επενδύσεις – όπως η Litton, η MacDonald και η ΣΤΡΑΝ τελικά κατέληξαν σε φιάσκο, ενώ το πάγωμα της Συμφωνίας Σύνδεσης με την ΕΟΚ δεν επέτρεψε στην ελληνική βιομηχανία να αξιοποιήσει την δυνατότητα χρηματοδότησής από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Τελικά δεν υλοποιήθηκε κάποιο μεγάλο εμβληματικό βιομηχανικό έργο που να μπορούσε να συγκριθεί με εκείνα της προδικτατορικής περιόδου. Στο Κεφάλαιο 8 ο Μιχάλης Νικολακάκης γράφει ότι η δεκαετία του 1970 σηματοδοτεί μια αλλαγή υποδείγματος στον τουρισμό με χαρακτηριστικές όψεις την αύξηση της μέσης δυναμικότητας των ξενοδοχειακών μονάδων, την επιβολή των ενιαίων όγκων και των monoblock ξενοδοχείων, ενώ ταυτόχρονα στο ζήτημα του παραθαλάσσιου τοπίου και της προστασίας των ακτών, παρέχονται δικαιώματα που καθιστούν μεγάλες παράκτιες περιοχές δυνάμει απροσπέλαστες στο κοινό. Ωστόσο, η πετρελαϊκή κρίση επηρεάζει τις οικονομικές επιδόσεις της χώρας, ο πληθωρισμός εκτινάσσεται, και οι νεότευκτες ξενοδοχειακές μονάδες σύντομα αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αποπληρωμή των δανείων τους, Ακολουθεί ένα μπαράζ πλειστηριασμών ξενοδοχείων κατά την πρώτη περίοδο που ακολούθησε την αλλαγή του καθεστώτος και πολλά συγκροτήματα αφήνονται να ρημάζουν για πολλές δεκαετίες, προκαλώντας μεγάλο περιβαλλοντικό, πολεοδομικό και αισθητικό πλήγμα. (Η συζήτηση για όλα τα ζητήματα αυτού του Μέρους περιγράφεται στο Κεφάλαιο 9) . ΜΕΡΟΣ ΙΙ Το Αναπτυξιακό Μοντέλο Συντονιστής: Βασίλης Σαραντίδης Κεφάλαιο 5: Ιωάννα-Σαπφώ Πεπελάση: «Η στρεβλή εκβιομηχάνιση 1967-1974» Κεφάλαιο 6: Δανάη Διακουλάκη: «Επιδόσεις και στρεβλώσεις του ενεργειακού τομέα στην περίοδο της Δικτατορίας: Η περίπτωση της ΔΕΗ» Κεφάλαιο 7: Γιάννης Καλογήρου: «Βιομηχανική και τεχνολογική εξέλιξη την επταετία 1967-1974: Η απομυθοποίηση τηςβιομηχανικής και αναπτυξιακής πολιτικής της Δικτατορίας» Κεφάλαιο 8: Μιχάλης Νικολακάκης: «Έθνος ξενοδόχων: Τουρισμός και δημόσιες αναπτυξιακές πολιτικές την περίοδο της ελληνικής στρατιωτικής Δικτατορίας» Κεφάλαιο 9: Συζήτηση

7 02 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2024 III. Η διάρρηξη με τους διεθνείς θεσμούς Το Τρίτο Μέρος περιλαμβάνει τρία Κεφάλαια, τα οποία εξετάζουν την διάρρηξη της Δικτατορίας με τους διεθνείς θεσμούς, μετά την αναστολή της Συμφωνίας Σύνδεσης με την ΕΟΚ, την αποπομπή της από το Συμβούλιο της Ευρώπης και την απομόνωση της κατά την διάρκεια της συναλλαγματικής κρίσης του Δολλαρίου. Στο Κεφάλαιο 10 η Σοφία Λαζαρέτου περιγράφει την εμπειρία της Ελλάδας στην εποχή του Μεγάλου Πληθωρισμού της περιόδου 1973-74. Αφού επισημάνει ότι η καθοδική πορεία της οικονομίας εντάθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, θεωρεί πως η χειραγώγηση και η αποδυνάμωση όλων των ανεξάρτητων θεσμών, η περιφρόνηση των διεθνών κανόνων, αλλά κυρίως η αδυναμία αντίληψης των μεταβολών στο διεθνές σκηνικό οδήγησαν την Δικτατορία σε παντελώς λανθασμένη αντίδραση ενόψει των μεγάλων γεωπολιτικών και νομισματικών διαταραχών που έλαβαν χώρα την περίοδο αυτή. Η αδικαιολόγητη εμμονή των νομισματικών αρχών να διατηρήσουν σταθερή την ισοτιμία της δραχμής ως προς το δολάριο όταν το τελευταίο αντιμετώπιζε σφοδρές υποτιμητικές πιέσεις, οδήγησε σε υψηλό εισαγόμενο πληθωρισμό που τροφοδότησε τις πληθωριστικές προσδοκίες και μονιμοποίησε την παρουσία διψήφιων ποσοστών πληθωρισμού για μεγάλο διάστημα. Στο Κεφάλαιο 11 ο Σωτήρης Ριζάς περιγράφει πώς φτάσαμε στην αναστολή της Συμφωνίας Σύνδεσης με την ΕΟΚ με μια απόφαση της Επιτροπής τόσο για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της δυτικοευρωπαϊκής κοινής γνώμης όσο και ως μια ευκαιρία άσκησης πολιτικής πίεσης προς την χούντα με οικονομικά μέσα. Η ένταξη της Βρετανίας, της Ιρλανδίας και της Δανίας στην ΕΟΚ το 1973, κινητοποιεί κατεξοχήν το προδικτατορικό πολιτικό προσωπικό και αναδεικνύει ως στρατηγικό και γεωπολιτικό διακύβευμα την ένταξη της Ελλάδας. Το πείραμα Μαρκεζίνη το 1973 επιτρέπει στους ευρωπαίους, κράτη-μέλη και Κοινότητα να τρέφουν κάποια αισιοδοξία για την αποκατάσταση των σχέσεων, όμως με το πραξικόπημα Ιωαννίδη τερματίζεται η συζήτηση για οποιαδήποτε ευρωπαϊκή προοπτική και η Ελλάδα μένει ολομόναχη να αντιμετωπίσει την διεθνή κρίση που έχει ξεσπάσει και κορυφώνεται το 1974. Στο Κεφάλαιο 12 ο Αντώνης Κλάψης διερευνά την προσπάθεια της Δικτατορίας να αναπτύξει σχέσεις με κράτη του Ανατολικού Συνασπισμού και του Τρίτου Κόσμου, προκειμένου να αντισταθμίσει την απομόνωση της από την Ευρώπη και ταυτόχρονα να βρει διέξοδο για τις εξαγωγές της. Ανάμεσα στο 1969-70 μέχρι και το τέλος της θητείας του Παπαδόπουλου στην πρωθυπουργία, θα υπάρξει μια εντυπωσιακή άνοδος στις οικονομικές σχέσεις που ανέπτυξε η Ελλάδα με τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού. Αναθερμάνθηκαν επίσης και οι σχέσεις της Ελλάδας με το Τοπικό Συμβούλιο με τους Βαλκάνιους γείτονές της, ενώ το 1972 υπεγράφη συμφωνία για την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων με την Κίνα και την επισκέπτεται ο αντιπρόεδρος της χούντας τον επόμενο χρόνο. Ταυτόχρονα ενισχύονται οι συνεργασίες της χούντας με κράτη της Αφρικής, είτε επειδή αρκετά εξ αυτών έχουν παρόμοια αυταρχικά καθεστώτα είτε για να στηριχθούν οι ελληνικές κοινότητες που αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες μετά την ανεξαρτητοποίηση των πρώην αποικιών. (Η συζήτηση για όλα τα ζητήματα αυτού του Μέρους περιγράφεται στο Κεφάλαιο 13) . ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ Διεθνείς Θεσμοί, Απένταξη και Απομόνωση Συντονιστής: Παντελής Καμμάς Κεφάλαιο 10: Σοφία Λαζαρέτου: «Η κατάρρευση του Bretton Woods και η έξοδος της Ελλάδος» Κεφάλαιο 11: Σωτήρης Ριζάς: «Η αναστολή της Συμφωνίας Σύνδεσης και η ευρωπαϊκή προοπτική της Ελλάδας στην διάρκεια της Δικτατορίας» Κεφάλαιο 12: Αντώνης Κλάψης: «Οι σχέσεις της Δικτατορίας με κράτη του Ανατολικού Συνασπισμού και του Τρίτου Κόσμου: Πολιτικές και οικονομικές διαστάσεις» Κεφάλαιο 13: Συζήτηση IV. Παρεμβάσεις και Συμπεράσματα Στο Τέταρτο Μέρος περιλαμβάνονται τρεις καίριες παρεμβάσεις για τα γενικότερα πολιτικο-οικονομικά χαρακτηριστικά της Δικτατορίας. Στο Κεφάλαιο 14 ο Κώστας Κωστής εξετάζει το κατά πόσον η ανάπτυξη μιας οικονομίας επηρρεάζεται από το πολιτικό καθεστώς και την έκταση της διαφθοράς που παρατηρήθηκε επί χούντας – αν και δεν την θεωρεί σημαντικά διαφορετική από άλλες περιόδους. Επισημαίνει εμφατικά ότι η πατροπαράδοτη οικονομική ελίτ καθόλου δεν αντέδρασε στα σχέδια της χούντας, επωφελούμενη από τις σκανδαλώδεις πιστωτικές χορηγήσεις και την απουσία ελέγχων. Στο Κεφάλαιο 15 η Κωνσταντίνα Μπότσιου παρατηρεί ότι η Δικτατορία παράλληλα με την εύνοια που επιδείκνυε στους μεγάλους οικονομικούς παράγοντες, καλλιέργησε και έναν λαϊκίστικο εσωστρεφή μικρο-καπιταλισμό που νομιμοποιούσε την αυθαιρεσία και την διαφθορά σε κατώτερη κλίμακα της οικονομίας. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν ευχαριστημένο μέχρι το 1972-73. Οι αγρότες βέβαια είχαν δυσαρεστηθεί επειδή δεν είχαν μπει στην ΚΑΠ λόγω του ότι είχε παγώσει η συμφωνία σύνδεσης με την ΕΟΚ, ωστόσο, απέφευγαν τις αυστηρές προδιαγραφές της ΕΟΚ και προπάντων έπαιρναν φθηνά ή δωρεάν δάνεια, ενώ ταυτόχρονα αναπτυσσόταν ο τουρισμός λόγω επέκτασης του εισοδήματος και του ελεύθερου χρόνου των ξένων, και οι Έλληνες εύρισκαν ευκαιρία και συμπλήρωναν το εισόδημά τους. Στο Κεφάλαιο 16 ο Δημήτρης Χαραλάμπης θεωρεί ότι η Δικτατορία υπήρξε μια «ιστορική ανορθογραφία» που τίποτα θετικό δεν συνεισέφερε στην χώρα, αντιθέτως την στέρησε από όλες τις ευκαιρίες ανάπτυξης, προόδου και ανασυγκρότησης που άρχισαν να εμφανίζονται κατά την δεκαετία του 1960. Με την Δικτατορία, το τραίνο των μεταρρυθμίσεων και του εκδημοκρατισμού της δεκαετίας του 1960 ανακόπηκε και η επανεμφάνισή του στο τέλος της δεκαετίας του 1970 είχε το ανεξίτηλο στίγμα των τριτοκοσμικών ιδεολογημάτων που είχαν πλέον διαβρώσει τις δυνάμεις εκδημοκρατισμού της κοινωνίας. Εκτός ίσως από όσους είχαν συμφέροντα άμεσα συνδεδεμένα με το δικτατορικό καθεστώς, για όλο τον υπόλοιπο κόσμο η Δικτατορία είχε ένα τεράστιο κοινωνικό και ηθικό κόστος. Η συζήτηση για όλα τα ζητήματα αυτού του Μέρους αλλά και για όσα προηγήθηκαν περιγράφεται στο Κεφάλαιο 17. Τελικά προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι χωρίς ελευθερία η ευημερία μιας χώρας, ακόμα και αν επιτευχθεί για κάποιο διάστημα, αργά ή γρήγορα θα χάσει και την πρόσκαιρη αίγλη της και την δυναμική της – αλλά κυρίως θα καταρρεύσει από την έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης και εθνικής προοπτικής. *Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από τα Προλεγόμενα της έκδοσης ΜΕΡΟΣ ΙV Παρεμβάσεις, Συμπεράσματα & Συζήτηση Συντονιστής: Νίκος Χριστοδουλάκης Κεφάλαιο 14: Κώστας Κωστή Κεφάλαιο 15: Κωνσταντίνα Μπότσιου Κεφάλαιο 16: Δημήτρης Χαραλάμπης Κεφάλαιο 17: Γενική συζήτηση

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz