ΒΟΥΛΗ Επί του ... Περιστυλίου

15ΝΘΗΜΕΡΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ περιστυλίου! Επί του... ΤΕΥΧΟΣ_057 31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023 Επίλογος στη μοναρχία ΑΦΙΕΡΩΜΑ

2 ΤΕΥΧΟΣ_057 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 03 ΕΠΊΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΜΟΝΑΡΧΊΑ Άρθρο της Σύνταξης 04 Η ΈΞΩΣΗ ΤΟΥ ΌΘΩΝΑ Ηαποπομπή του πρώτου μονάρχη της Ελλάδας 08 ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΟΥ ΟΊΚΟΥ ΤΩΝ ΓΚΛΎΞΜΠΟΥΡΓΚ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Ο Β’ Ηάνοδος στον θρόνο και η έκπτωση του Κωνσταντίνου ́ 12 ΌΤΑΝ Ο ΤΈΩΣ ΒΑΣΙΛΙΆΣ ΣΥΝΩΜΟΤΟΎΣΕ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΕΞΟΥΔΕΤΈΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ» Τι αναφέρουν τα αρχεία του Ιδρύματος Κ. Καραμανλή για το σχέδιο ανατροπής του 16 ΜΙΑ ΑΔΗΜΟΣΊΕΥΤΗ ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΤΈΩΣ ΒΑΣΙΛΙΆ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΥ Τι είπε ο Κωνσταντίνος στον Στέλιο Κούλογλου ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚO ΕΡΓΟ 20 ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ ΑΝΤΙΠΑΡΆΘΕΣΗ ΚΟΡΥΦΉΣ ΜΕ ΤΟ ΒΛΈΜΜΑ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΈΣ Ημονομαχία Κ. Μητσοτάκη και Αλ. Τσίπρα κατά τη συζήτηση της πρότασης δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης 22 ΔΙΜΈΤΩΠΗ Η ΚΡΙΤΙΚΉ ΤΗΣ ΕΛΆΣΣΟΝΟΣ ΑΝΤΙΠΟΛΊΤΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΥΠΟΚΛΟΠΈΣ Τι είπαν οι αρχηγοί των άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης 24 ΑΠΌ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΌ Η ΠΑΓΊΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟΎ ΚΈΝΤΡΟΥ ΤΟΥ ΚΚΕ Τι είπαν οι εισαγγελείς στην Επιτροπή Θεσμών για τις παρακολουθήσεις των γραφείων του ΚΚΕ 26 ΣΥΣΤΉΝΕΤΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΌΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΌ ΚΡΆΤΟΥΣ- ΑΥΤΟΔΙΟΊΚΗΣΗΣ Αλυσιτελής ο μηχανισμός σύμφωνα με την αντιπολίτευση 28 ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΆ ΠΌΡΩΝ ΜΑΖΊ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΜΟΔΙΌΤΗΤΕΣ ΖΉΤΗΣΑΝ ΟΙ ΦΟΡΕΊΣ Σύμφωνη και η Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων 30 Κ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΉΣ: ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΟΣ Ο ΝΈΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΌΣ ΔΙΕΡΕΎΝΗΣΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΏΝ ΚΑΙ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΏΝ ΑΤΥΧΗΜΆΤΩΝ Απουσιάζει ο κοινοβουλευτικός έλεγχος σύμφωνα με την αντιπολίτευση 32 ΘΕΤΙΚΟΊ ΟΙ ΦΟΡΕΊΣ ΣΤΗΝ ΕΝΟΠΟΊΗΣΗ ΔΙΕΡΕΎΝΗΣΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΏΝ ΚΑΙ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΏΝ ΑΤΥΧΗΜΆΤΩΝ Υπέρ των αλλαγών η πλειονότητα των φορέων 34 Ν. ΜΗΤΑΡΆΚΗΣ: ΤΕΡΜΑΤΊΣΑΜΕ ΤΙΣ ΑΠΕΥΘΕΊΑΣ ΑΝΑΘΈΣΕΙΣ, ΥΛΟΠΟΙΟΎΜΕ ΑΝΟΙΧΤΟΎΣ ΔΙΕΘΝΕΊΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΎΣ Για έλλειμμα διαφάνειας στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος έκανε λόγο η αντιπολίτευση 36 ΚΟΠΉ ΤΗΣ ΠΊΤΑΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΏΝ ΣΥΝΤΑΚΤΏΝ ΚΑΙ ΦΩΤΟΡΕΠΌΡΤΕΡ Την συμβολή των δημοσιογράφων και των φωτορεπόρτερ που καλύπτουν το κοινοβουλευτικό ρεπορτάζ εξήρε ο Κ. Τασούλας 37 ΠΑΡΆΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΤΉΣΙΑΣ ΈΚΘΕΣΗΣ ΑΣΕΠ ΓΙΑ ΤΟ ΈΤΟΣ 2021 ΣΤΟΝ ΠΡΌΕΔΡΟ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ Στο επίκεντρο οι νέες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει το Ανώτατου Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού 37 ΣΥΛΛΥΠΗΤΉΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΈΔΡΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΜΊΑ ΤΟΥ ΤΈΩΣ ΒΑΣΙΛΈΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΥ 38 Η ΒΟΥΛΉ ΤΊΜΗΣΕ ΤΗ ΔΙΕΘΝΉ ΗΜΈΡΑ ΜΝΉΜΗΣ ΤΩΝ ΘΥΜΆΤΩΝ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΏΜΑΤΟΣ Τι είπαν τα κόμματα στην ειδική συνεδρίαση του Κοινοβουλίου 40 ΑΝΤΙΠΑΡΆΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΆΘΑΡΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛ.ΑΣ. Τι ειπώθηκε στην Επιτροπή Θεσμών ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ ΔΙΠΛΩΜΑΤΊΑ 42 ΑΔΙΑΝΌΗΤΟ ΚΡΆΤΗ-ΜΈΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΝΑ ΠΩΛΟΎΝ ΌΠΛΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΊΑ Συνάντηση των μελών της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης με αντιπροσωπεία Ισπανών βουλευτών 44 «ΤΑΥΤΌΤΗΤΑ: ΑΝΑΖΗΤΏΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΈΣ ΑΞΊΕΣ ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΈΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΉ ΠΑΡΆΔΟΣΗ» Εκδήλωση με τη συμμετοχή της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 46 ΣΕΙΡΆ ΕΠΑΦΏΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΉΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΏΝ ΥΠΟΘΈΣΕΩΝ ΤΟΥ ΙΣΠΑΝΙΚΟΎ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΊΟΥ ΣΤΗ ΒΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ Τι συζήτησαν Έλληνες και Ισπανοί βουλευτές 48 ΚΟΙΝΉ ΣΥΝΕΔΡΊΑΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΏΝ ΕΘΝΙΚΉΣ ΆΜΥΝΑΣΕΞΩΤΕΡΙΚΏΝ ΥΠΟΘΈΣΕΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΉΣ ΓΕΡΟΥΣΊΑΣ Οι απειλές της τουρκικής ηγεσίας τέθηκαν από την ελληνική πλευρά 49 ΑΝΑΓΚΑΊΟΣ Ο ΚΟΙΝΌΣ ΒΗΜΑΤΙΣΜΌΣ ΤΩΝ ΧΩΡΏΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΎ ΝΌΤΟΥ Επίσκεψη του Α’ αντιπροέδρου της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Δ. Καιρίδη στην Ιταλική Γερουσία ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 50 Κ. ΤΑΣΟΎΛΑΣ: ΑΊΣΙΟ ΤΟ ΑΎΡΙΟ ΤΗΣ ΧΏΡΑΣ ΓΙΑΤΊ ΤΟ ΚΡΑΤΆΜΕ ΣΤΑ ΧΈΡΙΑ ΜΑΣ Ηπροσφώνηση του Προέδρου της Βουλής στην τελετή για τα κάλαντα Χριστουγέννων και πρωτοχρονιάς 52 ΧΡΥΣΌΣ ΕΥΕΛΠΊΔΗΣ: ΈΝΑΣ HOMO UNIVERSALIS ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ 20ΟΎ ΑΙΏΝΑ Η τιμητική εκδήλωση από το Ίδρυμα της Βουλής για το έργο του 54 20 ΧΡΌΝΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑΣ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΑΚΟΎ ΣΤΑΘΜΟΎ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΊΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ Ανασκόπηση στο εκπαιδευτικό και κοινωνικό έργο του 56 ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΎ ΣΤΑΘΜΟΎ Το αναλυτικό πρόγραμμα του τηλεοπτικού σταθμού της Βουλής για το δεκαπενθήμερο που έρχεται. 58 ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ ΒΟΥΛΕΥΤΏΝ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟΒΟΎΛΙΟ Οδηγίες πλοήγησης μέσα στον ιστότοπο της Βουλής για να αναγνώσετε τη δραστηριότητα ενός βουλευτή. 60 ΚΟΠΉ ΠΊΤΑΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΌΓΟΥ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΉΛΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ Επαναφορά του καθιερωμένου εθίμου μετά από δύο χρόνια πανδημίας

3 31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023 ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ TOY ΘΟΔΩΡΗ ΤΖΑΛΑΒΡΑ Με τον φυσικό θάνατο του έκπτωτου βασιλιά Κωνσταντίνου του Β’ γράφτηκε και ο τυπικός επίλογος της μοναρχίας στην ιστορία της χώρας μας. Το ουσιαστικό τέλος είχε γραφτεί με το δημοψήφισμα του 1974 που διοργάνωσε η λαοπρόβλητη κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή και με το οποίο η Ελλάδα περνούσε οριστικά στην χορεία των χωρών με αβασίλευτη δημοκρατία. Με αφορμή την κηδεία του έκπτωτου Κωνσταντίνου του Β’ στο δημόσιο διάλογο διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις για το ρόλο που διαδραμάτισε στη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας. Η ελληνική κοινωνία στο μεγαλύτερο μέρος της αντιμετώπισε τον θάνατό του με ωριμότητα, ψυχραιμία, νηφαλιοτητα έως και αδιαφορία και στην πλειοψηφία της έχει στέρεα εμπεδωμένη πεποίθηση ότι η παρουσία του στην πολιτική ζωή της χώρας δεν ήταν απλώς αρνητική, ήταν άκρως επιζήμια και εθνικά ολέθρια. Με τον θάνατό του οι λογαριασμοί του με την ιστορία ξανάνοιξαν και όπως φαίνεται θα παραμείνουν για καιρό ακόμη ανοιχτοί, καθώς νέα ιστορικά ντοκουμέντα για την δράση του είδαν το φως της δομοσιοτητας. Αυτή την φορά μάλιστα αφορούν τον ρόλο και τις κινήσεις του την μεταπολιτευτική περίοδο, μετάδηλαδήτοδημοψήφισμαμετοοποίοαπώλεσετονθρόνοτουκαι στοοποίο όφειλε πλήρη σεβασμό και δημοκρατική συμμόρφωση. Την περίοδο εκείνη που οι υποστηρικτές και οι νοσταλγοί της βασιλείας του ισχυρίζονται ότι τήρησε άψογη στάση και πολιτική συμπεριφορά. Για αυτήν ακριβώς την περίοδο επιλέξαμε στο πλαίσιο του ιστορικού αφιερώματοςτουπαρόντοςτεύχουςνααναδημοσιεύσουμε, μεταξυάλλων, ένα ιστορικό ντοκουμέντοαπότην εφημερίδα «Καθημερινή» στοοποίοφαίνεται ότι οέκπτωτοςπιαΚωνσταντίνοςόχι απλώςσυνωμοτεί ανοιχτάγιατηνανατροπήτουδημοκρατικάεκλεγμένουπρωθυπουργούτηςχώραςΚωνσταντίνουΚαραμανλή, αλλά σχεδιάζει με τους αυλικούς του ακόμη και την δολοφονία του. Οπωςσυγκεκριμέναη«Κ»αποκαλύπτει μέσααπότααρχείατου ΙδρύματοςΚαραμανλή, η συνωμοσία δεν ήταν στιγμιαία, αλλά διατηρούνταν ενεργή επί δυόμισι χρόνια και ότι κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών συζητήθηκε ακόμα και το ενδεχόμενο δολοφονίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή καθώς και άλλων πολιτικών. Είναι μία σκοτεινή υπόθεση η οποία ξεκινάει το φθινόπωρο του 1975 και συνεχίστηκε έως τις αρχές του 1978. Συγκλονιστική όμως είναι και η αποκάλυψη πως οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες είχαν εγκαταστήσει σύστημα καταγραφήςτωνσυνομιλιώντουτέωςβασιλιάΚωνσταντίνουστοΛονδίνο. Ετσι, τον κατέγραψαν σεμαγνητοταινίες όταν συναντήθηκεμεαπεσταλμένουςαξιωματικώνοι οποίοι συνωμοτούσανστηνΑθήνακαι έδωσανόλεςτιςπληροφορίες –αλλά όχι τις μαγνητοταινίες– στον Καραμανλή. Την όλη υπόθεση χειρίστηκε ο διπλωμάτης Πέτρος Μολυβιάτης, εξ απορρήτων τότε του Ελληνα πρωθυπουργού και διευθυντής του πολιτικού γραφείου του και μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών. Ασφαλώςγιαόλααυτάδενθαβρει κάποιοςκαμιάπληροφορίαστηνογκωδέστατη (τρεις τόμοι) εξομολόγηση-αυτοβιογραφία του Κωνσταντίνου στην εφημερίδατο«Βήμα». Αντίθεταθαβρει μιααυτοεπαινετικήαπότον ίδιοαγιογραφίαστην οποία για τα δεινά που επισώρευσε η θητεία του φταίνε όλοι οι άλλοι πολιτικοί πρωταγωνιστές κρίσιμων ιστορικών περιόδων της σύγχρονης ιστορίας, πλην βεβαίως του ιδίου του Κωνσταντίνου. Όπως σημειώνει στο σύγγραμμά του «Κωνσταντίνος Γκλίξμπουργκ: Όσα δεν είπα...» ο συγγραφέας και δημοσιογράφος της Εφημερίδας των Συντακτών Δημήτρης Ψαρράς σχολιάζοντας διεξοδικά την συνέντευξη-αυτοβιογραφία του τέως στο «Βήμα», ο Κωνσταντίνος «έχει για όλους τους πολιτικούς ηγέτες, έλληνες και ξένους, να πει έναν καλό λόγο. Από τον Αϊζενχάουερ μέχρι τον Τίτο και από τον Παπάγο μέχρι τον Μακάριο, τον Κάστρο και τον Μαντέλα. Μοναδική εξαίρεσηοΚωνσταντίνοςΚαραμανλής, τον οποίοκυριολεκτικάμισεί, χολωμένος ακόμααπότοκάζοπουτουεπεφύλασσεστημεταπολίτευση, ότανοΓκλίξμπουργκ περίμενε το τηλεφώνημα του παλιού του συνεργάτη για να επιστρέψει κι αυτός ως «αντιστασιακός». Στο σχετικό υποκεφάλαιο για τις απόψεις του τέως Βασιλιά για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ο Δημ. Ψαρράς σημειώνει καταληκτικά: «Ηαλήθειαείναι ότι ταέντονααντικαραμανλικάαισθήματάτουοΚωνσταντίνος ταεκδήλωσεγιαπρώτηφοράπολύαργότερα, τηνπερίοδοτηςμεταπολίτευσης. Σε όλο το διάστημα της αυτοεξορίας του Καραμανλή, ο τέως ερχόταν διαρκώς σε επαφή μαζί του για να εξασφαλίσει τη γνώμη και την υποστήριξή του. Μάλιστα τώρα μιλά και για κρυφές συναντήσεις τους την περίοδο της δικτατορίας, παρά το γεγονός ότι ο Καραμανλής «το έχει πολλάκις διαψεύσει» (Γ. 123), αλλά δεν προκύπτει ούτε από το λεπτομέρειακό Ημερολόγιο του Αυλάρχη του. Αντίθετα, εκείνο που προκύπτει είναι ότι ο τέως στη Ρώμη βρισκόταν σε διαρκή επικοινωνίαμεεκπροσώπουςτηςχούντας. Πιοχαρακτηριστική, ηεπίσκεψητου ισχυρού άνδρα της χουντικής ΚΥΠΡουφογάλη, με τον οποίο ο τέως είχε «πολύωρη συνομιλία» στις 15.10.1968, με άγνωστο περιεχόμενο.1 Το πώς αισθάνεται απέναντι στον Καραμανλή από την περίοδο της Μεταπολίτευσης, ο τέως το εκφράζει στην περιγραφή ενός τηλεφωνήματος που είχε με τον Γεώργιο Ράλλη, λίγες μέρες πριν από την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981. Ο τέως θυμάται ότι είπε τα εξής στον Ράλλη: «Είπαμε, δεν θα μιλάς! Θα ακούς! Υπηρετείς έναν προδότη. Είναι προδότης όχι μόνο απέναντι σε μένα και στημνήμητουπατέραμου, αλλάκαι απέναντι στοντόπομας, γιατί τομόνοπουτον ενδιέφερε, όχι τώρα, αλλά εδώ και πάρα πολλά χρόνια, είναι πώς θα κατάφερνε να γίνει Πρόεδρος των Ελλήνων και όχι της Ελληνικής Δημοκρατίας. Αλλά «των Ελλήνων» είναι μόνο ο Βασιλιάς και η Βασίλισσα. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, όχι των Ελλήνων» (Γ, 187). 1. ΛεωνίδαςΠαπάγος, Σημειώσεις 1967-1977.., ό.π., εγγραφή 15.10.1968, σελ. 131. Επίλογοςστημοναρχία

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 4 ΤΕΥΧΟΣ_057 Στις 10 Οκτωβρίου του 1862, χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση, η αντιπολίτευση στον πρώτο βασιλιά της Ελλάδας, Όθωνα ανέλαβε την εξουσία και κήρυξε έκπτωτο τον μονάρχη. Η συγκεκριμένη ημερομηνία λησμονήθηκε γρήγορα, σε πλήρη αντίθεση με την 3η Σεπτεμβρίου του 1843, η οποία μέσω και της ονομασίας οδών και πλατειών ή μέσω δημοφιλών έργων (ας θυμηθούμε το «Μεγάλο μας Τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλη) παραμένει ως τα σήμερα ζωντανή. Θα έλεγε κανείς πως η 10η Οκτωβρίου ήταν ένα παλατιανό πραξικόπημα, που πραγματοποιήθηκε από λίγους σε αντίθεση με την 3η Σεπτεμβρίου που έχει χαραχθεί στη μνήμη ως παλλαϊκός ξεσηκωμός. Μόνο που η ιστορική αλήθεια είναι σαφώς διαφορετική: η 3η Σεπτεμβρίου στην ουσία υπήρξε επαναστατική εκδήλωση της Φρουράς Αθηνών, με μικρή λαϊκή συμμετοχή, ενώ την 10η Οκτωβρίου του 1862 ένα τεράστιο πλήθος ενωμένο με τον στρατό κατέλαβε τα Ανάκτορα θέτοντας τέλος στη βασιλεία του Όθωνα. Το παρόν άρθρο θα ασχοληθεί εν συντομία με το γιατί και το πώς κατέρρευσε η πρώτη μοναρχία της χώρας, μετά από περίπου 30 χρόνια διακυβέρνησης. Στα τέλη της δεκαετίας του 1850 η δημοτικότητα του βασιλικού ζεύγους άρχισε να φθίνει ταχύτατα, τόσο λόγω εξελίξεων στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό της Ελλάδας. Η Μεγάλη Ιδέα που γαλβάνιζε την ελληνική κοινωνία της εποχής έμενε ένα ανεκτέλεστο όνειρο. Ακόμη περισσότερο, στα δυτικά της χώρας συνέβαιναν κοσμοϊστορικά γεγονότα. Το μικρό βασίλειο του Πεδεμοντίου στον ιταλικό Βορρά, μετά από επιτυχημένες μεταρρυθμίσεις προχωρούσε πλησίστιο προς την υλοποίηση της ενοποίησης των διάσπαρτων κρατιδίων της ιταλικής χερσονήσου. Το 1859, με τη βοήθεια της Γαλλίας οι Πεδεμόντιοι νίκησαν την κραταιή Αυστριακή Αυτοκρατορία, ενώ το επόμενο έτος ο σπουδαιότερος επαναστάτης του 19ου αι., ο Γαριβάλδης, αποβιβαζόταν στη Σικελία και σταδιακά κατέλυε το βουρβωνικό κράτος των Δύο ΣικεΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΔΙΔΆΚΤΟΡΑΣ ΝΕΌΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΣΎΓΧΡΟΝΗΣ ΙΣΤΟΡΊΑΣ ΕΚΠΑ Ηέξωσητου Όθωνα Νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Στο κέντρο διακρίνεται ο Δημήτριος Καλλέργης έφιππος, ενώ από ένα παράθυρο των ανακτόρων προβάλλουν ο Όθων ντυμένος με ελληνική ενδυμασία και η Αμαλία. Αγνώστου ζωγράφου, συλλογή Λ. Ευταξία, Αθήνα. Πορτραίτο του Όθωνα. Έργο του Γιόζεφ Καρλ Στίλερ.

5 31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023 διαλύοντας το Κοινοβούλιο και προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές, οι οποίες αποδείχθηκαν οι χειρότερες της βασιλείας του από την άποψη της άσκησης βίας επί του εκλογικού σώματος. Ο στρατός και η χωροφυλακή έδρασαν απροκάλυπτα κατά των αντιπολιτευόμενων υποψηφίων και ο στόχος του Παλατιού για μια ελεγχόμενη Βουλή επιτεύχθηκε καθώς ελάχιστοι πληρεξούσιοι ανήκαν στο αντιοθωνικό στρατόπεδο, του οποίου ηγετικές φυσιογνωμίες (όπως οι μελλοντικοί πρωθυπουργοί Αλ. Κουμουνδούρος και Επ. Δεληγεώργης) απέτυχαν να εκλεγούν. Ειδικά για την εξοργισμένη με τη μοναρχία νεολαία, η μόνη λύση πλέον ήταν η καταφυγή στη βία. Τον Σεπτέμβριο του 1861, ο 17χρονος Αριστείδης Δόσιος, γόνος επιφανούς οικογένειας, αποπειράθηκε να δολοφονήσει τη βασίλισσα Αμαλία, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ποινή δεν εκτελέστηκε, καθώς του δόθηκε χάρη. Το βασιλικό ζεύγος αντιλήφθηκε πάντως τη συσσωρευμένη δυσαρέσκεια και επιχείρησε να αναστρέψει το κλίμα. Τον Ιανουάριο του 1862 ο σεβαστός από όλο τον λαό Κανάρης καλείται από τον Όθωνα και του προτείνεται η ανάληψη της πρωθυπουργίας. Ο γηραιός πυρπολητής υπέβαλε υπόμνημα με σαφείς όρους για να αποδεχθεί τη βασιλική πρόταση. Μεταξύ αυτών προτεινόταν η διεξαγωγή νέων, αδιάβλητων εκλογών και η κατοχύρωση του δικαιώματος το πρωθυπουργού να ορίζει εκείνος τους υπουργούς και όχι ο βασιλιάς. Η στάση του Όθωνα αποτελεί ως σήμερα μυστήριο: αποδέχθηκε όλους τους όρους του Κανάρη, αλλά απέρριψε τη σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου, κόβοντας οριστικά τις γέφυρες με την αντιπολίτευση. Ουσιαστικά εξευτέλισε τον Ψαριανό ήρωα του 1821 και έκανε μιαν επανάσταση να μοιάζει αναπόφευκτη. Πράγματι, λίγες εβδομάδες μετά την αποτυχία της πρωθυπουργοποίησης του Κανάρη, ξέσπασε εξέγερση στο Ναύπλιο λιών οδηγώντας το στην απορρόφηση από το Πεδεμόντιο. Οι εξελίξεις αυτές αποδείκνυαν πως ο συνδυασμός εσωτερικής αναδιοργάνωσης και επιτυχημένων συμμαχιών, μπορούσε να οδηγήσει σε νικηφόρα αποτελέσματα. Και η Ελλάδα; Παρά τις ελάχιστες βελτιώσεις στις υποδομές, η οικονομική καχεξία, η στρατιωτική αδυναμία και η ένδεια συμμαχιών ήταν πασίδηλη. Αναμενόμενα, οι Έλληνες αντιμετώπιζαν με ενθουσιασμό τους ιταλούς ηγέτες και με αυξανόμενη δυσαρέσκεια την εντόπια ηγεσία. Ποια ήταν όμως αυτή; Από τον θάνατο του Κωλέττη το 1847 και εξής ουδείς πρωθυπουργός μπορούσε να θεωρηθεί αυτόφωτος με δικό του πολιτικό πρόγραμμα, με την εξαίρεση του δυναμικού Υδραίου κοτζάμπαση Δημήτριου Βούλγαρη. Η εκτελεστική εξουσία ουσιαστικά βρισκόταν στα χέρια του Όθωνα, που εκμεταλλευόταν στον υπέρτατο βαθμό το άρθρο 31 του συντάγματος του 1844 («Ο βασιλεύς διορίζει και παύει τους υπουργούς αυτού»). Όσο για την Βουλή, οι εκλογές σταθερά ήταν ελεγχόμενες από την εκάστοτε βασιλική κυβέρνηση, της οποίας οι εκλεκτοί θριάμβευαν. Ο Όθωνας ήταν το κέντρο της εξουσίας, οπότε βρέθηκε στο επίκεντρο της κριτικής. Εξάλλου, στην ελληνική κοινωνική και πολιτική ζωή συνέβαιναν αλλαγές που δεν μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητες. Τα τρία ξενικά κόμματα είχαν ουσιαστικά εξαφανιστεί από το προσκήνιο μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο. Η σκληρή συμπεριφορά των Βρετανών και των Γάλλων την περίοδο της κατοχής (1855-57) τους στέρησε τους οπαδούς τους, ενώ και η παραδοσιακή ρωσοφιλία της πλειονότητας του πληθυσμού βρισκόταν σε κάμψη, αφού η ομόδοξη μεγάλη δύναμη δεν μπορούσε να προστατεύσει ή να βοηθήσει την Ελλάδα. Την ίδια ώρα, οι φοιτητές και οι απόφοιτοι Πανεπιστημίου πλήθαιναν, ενώ βιβλία σχετικά με τον Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση μεταφράζονταν και διαδίδονταν στη χώρα. Ο Τύπος ανθούσε και ασκούσε κριτική στη βασιλική εξουσία και στις ανεπάρκειές της, με πιο τρανταχτό παράδειγμα το «Μέλλον της Πατρίδος», εφημερίδα που εκδόθηκε από έναν κύκλο φιλελεύθερων νέων υπό τον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη. Τον Νοέμβριο του 1860, η Βουλή συγκλήθηκε και εξέλεξε ως πρόεδρό της, παραδόξως όχι τον υποψήφιο που επιθυμούσε η κυβέρνηση και ο βασιλιάς. Ο Όθωνας αντέδρασε Peter von Hess, Η είσοδος του βασιλιά Όθωνα της Ελλάδος στην Αθήνα (1839), Νέα Πινακοθήκη Μονάχου. Ο θυρεός του Όθωνα.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 6 ΤΕΥΧΟΣ_057 με συμμετοχή στρατιωτικών μονάδων και του λαού της πόλης. Επικράτησε εύκολα τοπικά, όμως οι επικεφαλής της έκαναν το λάθος να μην προχωρήσουν με ταχύτητα προς την Αθήνα, αλλά να αναμένουν την έκρηξη και άλλων εξεγέρσεων. Έτσι δόθηκε χρόνος στην κυβέρνηση να συγκεντρώσει ισχυρές δυνάμεις και να αντιμετωπίσει με βιαιότητα τις αναταραχές σε άλλες περιοχές της επικράτειας. Ειδικά στην Κύθνο, η απόπειρα μιας ομάδας επαναστατών να απελευθερώσει τους εξόριστους που βρίσκονταν στο νησί, κατέληξε σε οικτρή αποτυχία και την εκτέλεση τριών γενναίων αντιοθωνιστών: των αξιωματικών Λεωτσάκου και Μωραϊτίνη και του φοιτητή Σκαρβέλη. Η αντιπολίτευση απέκτησε και τους μάρτυρές της και παρά την τελική παράδοση του Ναυπλίου τον Απρίλιο του 1862, η δυναμική της αυξανόταν. Ο Όθωνας πίστεψε ότι διορίζοντας ως νέο πρωθυπουργό τον γιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη Ιωάννη (Γενναίο) και προωθώντας νομοσχέδια στη Βουλή για αρτιότερη διεξαγωγή των επόμενων εκλογών θα μπορούσε να κατευνάσει τα πνεύματα. Κάτι τέτοιο δεν ίσχυε πια: είχε διαμορφωθεί μια πλατιά συμμαχία από προύχοντες αποκλεισμένους από την ουσιαστική εξουσία, στρατιωτικούς δυσαρεστημένους από την αδυναμία υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας και της σύστασης ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων και φυσικά από μια δυναμική και φιλελεύθερη νεολαία. Το πρώτο πλήγμα έδωσε μία προσωπικότητα με συμμετοχή στην επανάσταση του 1821, ο επιφανής Ακαρνάνας Θεόδωρος Γρίβας, από μακρού χρόνου εχθρός των Ανακτόρων. Ενώ το βασιλικό ζεύγος ξεκίνησε περιοδεία στην Πελοπόννησο, ο Γρίβας ξεσήκωσε την περιοχή του Βάλτου και του Ξηρομέρου όπου είχε σοβαρή επιρροή στις αρχές Οκτωβρίου του 1862. Το στράτευμα του Γρίβα τραγουδούσε και ένα τραγούδι που (άλλη μια ειρωνεία της ιστορικής μνήμης) τον επόμενο αιώνα θα χρησιμοποιούσαν, φυσικά με αλλαγμένους στίχους, οι βασιλόφρονες -Γρίβα σε θέλει ο βασιλιάς -Τι να με θέλει ο βασιλιάς; Αν θα με θέλει για καλό να αλλάξω και να στολιστώ Αν θα με θέλει για κακό να πάω και να αρματωθώ Η προσπάθεια να περιοριστεί τοπικά η εξέγερση απέτυχε, καθώς μέσα σε λίγες ημέρες είχε εξαπλωθεί στη Δυτική Στερεά και στην Πελοπόννησο. Μεγάλο πρόβλημα για την κυβέρνηση αποτελούσε η απουσία του βασιλικού ζεύγους, καθώς και η λήψη αποφάσεων ήταν δύσκολη και έπρεπε να ληφθούν μέτρα για την προστασία τους. Πράγματι, ένα μεγάλο τμήμα της Φρουράς Αθηνών, που θεωρούνταν πιστή στο Στέμμα στάλθηκε στην Καλαμάτα, όπου βρίσκονταν οι βασιλείς, αντί να κινηθεί κατευθείαν για την Πάτρα, όπου ήδη η επανάσταση είχε εκδηλωθεί. Ο Όθωνας είχε επιλέξει να μην διακόψει την περιοδεία του, θεωρώντας διαχειρίσιμη την καΟ Όθωνας στην Γερμανία μετά την απομάκρυνσή του από τον θρόνο. Ο Όθωνας με ελληνική φορεσιά το 1835. Ο Όθων σε αναμνηστικό μετάλλιο από τον Κόνραντ Λάγκε το 1836 (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).

7 31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023 τάσταση. Όταν αντιλήφθηκε την κρισιμότητά της και αποφάσισε την επιστροφή στην Αθήνα (μέσω θαλάσσης, με τον ατμοδρόμωνα «Αμαλία») ήταν αργά. Το βράδυ της 10ης Οκτωβρίου η ώρα της επανάστασης στην Αθήνα έφτασε. Πρώτο κινήθηκε το σύνταγμα ορεινού πυροβολικού, με έδρα στη σημερινή περιοχή του Μεταξουργείου, αλλά άλλοι μυημένοι αξιωματικοί απέφυγαν να προσχωρήσουν. Την αποφασιστική ώθηση έδωσαν διαδηλώσεις, ειδικά νέων, που άρχισαν να διαδηλώνουν στους δρόμους, με πολλούς από τους συμμετέχοντες να οπλοφορούν. Η Χωροφυλακή είχε συγκεντρωθεί στο χώρο των Ανακτόρων, αφήνοντας έτσι ελεύθερο το πεδίο για τους επαναστάτες. Οι λαϊκές εκδηλώσεις έκαμψαν τους δισταγμούς και άλλων στρατιωτικών τμημάτων, όπως οι σκαπανείς και οι πυροσβέστες που προσχώρησαν στην επανάσταση. Καθώς ξημέρωνε η 11η Οκτωβρίου στρατιώτες και πλήθος λαού συγκεντρώθηκαν στο στρατόπεδο του πυροβολικού όπου άρχισαν να εμφανίζονται και οι πολιτικοί. Ο 33χρονος Επαμεινώνδας Δεληγεώργης αναδείχθηκε στο πρόσωπο της ημέρας, καθώς συνέταξε το ψήφισμα κατάργησης της οθωνικής βασιλείας. Το μόνο που έμενε ήταν η άλωση του Παλατιού, που συνέβη χωρίς αιματοχυσία, καθώς η ματαιότητα της αντίστασης των χωροφυλάκων που το προστάτευαν ήταν ξεκάθαρη και για τους ίδιους. Νωρίς το πρωί της 11ης Οκτωβρίου η επανάσταση είχε κατισχύσει. Οι τελευταίοι που το διαπίστωσαν ήσαν ο Όθωνας και η Αμαλία που έφθασαν στον Πειραιά το μεσημέρι της 11ης Οκτωβρίου. Στην προκυμαία όμως βρισκόταν πλήθος λαού και οι Ευέλπιδες που είχαν εξεγερθεί προ λίγων ωρών, δείχνοντας ότι η αποβίβασή τους ήταν απραγματοποίητη. Ενώ η Αμαλία πρότεινε τον άμεσο απόπλου και την επιστροφή στην Καλαμάτα για συγκέντρωση πιστών δυνάμεων προς κατάπνιξη της επανάστασης, ο βασιλιάς ήταν διστακτικός και προτίμησε να συζητήσει με τους πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων. Όλοι τους τον συμβούλευσαν να εγκαταλείψει αμέσως την χώρα, απόφαση την οποία έλαβε οριστικά την επόμενη ημέρα, οπότε το βασιλικό ζεύγος με μικρή συνοδεία επιβιβάστηκε σε βρετανικό πλοίο για να αναχωρήσει. Ουδείς αμφισβήτησε την αφοσίωση, ή την προσωπική εντιμότητα και γενναιότητα του Όθωνα. Οι αρετές αυτές όμως δεν αρκούσαν για τη διοίκηση ενός κράτους, και μάλιστα ενός νέου κράτους με υψηλές φιλοδοξίες όπως το ελληνικό. Η επιμονή του Όθωνα και της Αμαλίας να κυβερνούν, μην αφήνοντας περιθώρια στους πολιτικούς της χώρας, η αποτυχία υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας, ακόμη και η έλλειψη διαδόχου, τους κόστισαν το θρόνο τους. Μερικούς μήνες αργότερα, σε δημοψήφισμα για την επιλογή του νέου βασιλιά που οργάνωσε η επαναστατική κυβέρνηση, επί 240.000 περίπου ψηφισάντων βρέθηκε μόλις ένας(!) να ταχθεί υπέρ της επιστροφής του Όθωνα. Η χρεοκοπία της πρώτης βασιλικής δυναστείας της Ελλάδας στη λαϊκή συνείδηση υπήρξε ολοκληρωτική. Βασιλιάς Όθων Α’. Το βασιλικό ζεύγος κατά την αναχώρσή του από την Ελλάδα το 1864.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 8 ΤΕΥΧΟΣ_057 Τον Μάρτιο του 1964 έπειτα από σύντομη ασθένεια ο βασιλιάς Παύλος απεβίωσε και ο γιος του Κωνσταντίνος αναρρήθηκε στον θρόνο. Ο νέος βασιλιάς, νέος και στην ηλικία καθώς δεν είχε συμπληρώσει το εικοστό τέταρτο έτος της ηλικίας του, είχε διαμορφώσει μια εξαιρετικά θετική εικόνα στην κοινή γνώμη. Είχε συμμετάσχει στην ελληνική ομάδα ιστιοπλοΐας στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ρώμης κερδίζοντας το χρυσό μετάλλιο, ενώ οι εφημερίδες της εποχής τον απεικόνιζαν να προπονείται σε πολεμικές τέχνες και να ακούει μοντέρνα μουσικά συγκροτήματα. Τον Σεπτέμβριο του 1964 η δημοτικότητα του Κωνσταντίνου έφθασε στο ζενίθ της λόγω του γάμου του με την πριγκίπισσα Άννα-Μαρία της Δανίας. Η ομορφιά της νέας βασίλισσας και η ελπίδα πως θα μετέφερε το πιο φιλελεύθερο σκανδιναβικό πνεύμα στην ελληνική βασιλική οικογένεια ενίσχυαν το κύρος του Θρόνου. Όμως, πριν περάσει ένας χρόνος η Αθήνα δονούνταν από αντιβασιλικά συνθήματα εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών. Ο μόνος υπεύθυνος ήταν ο ίδιος ο Κωνσταντίνος. Πίσω από την εικόνα του μοντέρνου βασιλιά κρυβόταν μία προσωπικότητα προσκολλημένη σε ξεπερασμένες αντιλήψεις, υπό τη διαρκή επιρροή ενός αυλικού περιβάλλοντος αποφασισμένου να ασκήσει πραγματική εξουσία, ιδιαιτέρως στον ευαίσθητο τομέα των Ενόπλων Δυνάμεων. Ήδη το 1961, μόλις στα 21 του χρόνια ο Κωνσταντίνος προσπάθησε με πιεστικό τρόπο να πείσει τον Γεώργιο Παπανδρέου να αποδεχθεί ένα συγκεκριμένο εκλογικό σύστημα, προκαλώντας έκπληξη και αμηχανία στον άπειρο ακόμη στην ελληνική πολιτική ζωή Ανδρέα Παπανδρέου. Το 1963, για πρώτη φορά στα έγγραφα του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, αρχίζουν να διαφαίνονται οι πολιτικές αντιλήψεις του διαδόχου του Θρόνου. Τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς ο αμερικανός πρέσβης διαπίστωνε ότι ο Κωνσταντίνος συμμεριζόταν την έντονη αντιπάθεια της μητέρας του Φρειδερίκης για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον οποίο ουσιαστικά είχε εξωθήσει σε παραίτηση ο βασιλιάς Παύλος ένα μήνα πριν. Ο διάδοχος φαινόταν να μην έχει σε ιδιαίτερη εκτίμηση γενικότερα το πολιτικό προσωπικό της χώρας και να αντιμετωπίζει το Στέμμα ως τον μοναδικό παράγοντα σταθερότητας στην Ελλάδα, μια εκτίμηση που η Φρειδερίκη διατυμπάνιζε ήδη με τη λήξη του Εμφυλίου. Στα τέλη του 1963 ένα μη δεξιό κόμμα, η Ένωση Κέντρου κέρδισε τη σχετική πλειοψηφία σε εκλογές και στο στρατιωτικό κατεστημένο σήμανε συναγερμός. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ως πρωθυπουργός κινήθηκε πολύ προσεκτικά, τοποθετώντας ως Υπουργό Εθνικής Άμυνας πρόσωπο πιστό στα Ανάκτορα και αποφεύγοντας τις ριζικές αλλαγές στην ιεραρχία. Η υποχωρητική τακτική του Παπανδρέου ήταν σωστή: ο Κωνσταντίνος, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΔΙΔΆΚΤΟΡΑΣ ΝΕΌΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΣΎΓΧΡΟΝΗΣ ΙΣΤΟΡΊΑΣ ΕΚΠΑ ΤοτέλοςτουοίκουτωνΓκλύξμπουργκ: ΚωνσταντίνοςοΒ ́ Η ορκωμοσία των χουντικών.

9 31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023 λίγους μήνες πριν ανακηρυχθεί βασιλιάς διαβεβαίωνε τους Αμερικανούς συνομιλητές του πως, εάν ο νέος πρωθυπουργός προσπαθούσε να ασκήσει πραγματικό έλεγχο στις ΈνοπλεςΔυνάμεις μία σύγκρουση θα ήταν αναπόφευκτη. Το πλαίσιο για τη ρήξη του 1965 είχε διαμορφωθεί αρκετά νωρίτερα. Φυσικά υπήρξε και μία περίοδος μέλιτος. Ο Παπανδρέου έδειξε γνήσια συμπάθεια προς τον Κωνσταντίνο, όταν (σχεδόν αμέσως μετά τη σαρωτική νίκη της Ενώσεως Κέντρου τον Φεβρουάριο του 1964), έχασε τον πατέρα του. Επιπλέον, προσπάθησε να μην αφήσει περιθώρια δυσαρέσκειας στον νέο βασιλιά, ευελπιστώντας πως έτσι έθετε τις βάσεις για ειλικρινή συνεργασία, αλλά και για δική του πολιτική κυριαρχία. Ως υπουργός Εθνικής Άμυνας επιλέχθηκε ο Π. Γαρουφαλιάς, που συνδύαζε την παλαιά πολιτική φιλία με τον πρωθυπουργό και την στενή σχέση με το Στέμμα. Τον Απρίλιο του 1964 ο Παπανδρέου αποδέχθηκε όλες τις επιθυμίες του βασιλιά (και του περιβάλλοντός του, ιδιαίτερα του διαβόητου ταγματάρχη Αρναούτη) σχετικά με τη διάρθρωση της ηγεσίας του στρατεύματος. Ηενδοτικότητα του πρωθυπουργού ενίσχυσε την παρεμβατική διάθεση του Κωνσταντίνου και του περιβάλλοντός του. Έτσι, ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Μιχ. Παπακωνσταντίνου κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις στον βασιλιά για τις δυσμενείς μεταθέσεις σε παραμεθόριες μονάδες μιας ομάδας αξιωματικών που είχε παραμείνει επί μακρόν σε θέσεις της Αττικής. Επρόκειτο για τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και άλλους συνωμότες του 1967. Πρέπει να υπογραμμισθεί εδώ πως ο δρόμος για τη σύγκρουση του Ιουλίου του 1965 ξεκίνησε μήνες νωρίτερα, όταν η κυβέρνηση παρουσίασε στη Βουλή το «Σχέδιον Περικλής» που ανακαλύφθηκε στα αρχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Ο αντιστράτηγος Λουκάκης τέθηκε επικεφαλής ανακριτικής επιτροπής που κατέληξε στο συμπέρασμα πως το συγκεκριμένο σχέδιο αφορούσε την ανάμιξη του Στρατού υπέρ της Δεξιάς στις εκλογές του 1961. Η αντίδραση του Κωνσταντίνου υπήρξε εντυπωσιακή: απαίτησε την αποστράτευση του Λουκάκη, διότι με τις ανακρίσεις του στράφηκε εναντίον άλλων ανώτατων αξιωματικών (οι οποίοι είχαν υλοποιήσει το σχέδιο). Η σχέση βασιλιά και πρωθυπουργού επιδεινώθηκε ραγδαία, και ουσιαστικά έπαυσαν να συνεργάζονται από την άνοιξη του 1965. Σε αυτό το κλίμα, η καταγγελία της ύπαρξης μιας σοσιαλίζουσας οργάνωσης κατώτερων αξιωματικών, του περιβόητου Α. Σ.Π.Ι.Δ.Α. φυσικά πυροδότησε μεγαλύτερη πολιτική ένταση. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το πρώτο πόρισμα, του επικεφαλής της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης, αντιστράτηγου Σίμου, έθετε το ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις. Η οργάνωση όντως υπήρξε, δεν είχε μεγάλη απήχηση, είχε αντικομμουνιστικό και αντιδεξιό προσανατολισμό και απέβλεπε στην αλληλοϋποστήριξη των μελών της σε θέματα υπηρεσιακής εξέλιξης. Ο Σίμος πρότεινε την απόταξη ελάχιστων αξιωματικών, όσων είχαν ηγηθεί της οργάνωσης. Ο Κωνσταντίνος δεν ικανοποιήθηκε και ζήτησε τη διενέργεια τακτικής ανάκρισης, κάτι που ο Παπανδρέου αποδέχθηκε. Όταν τον Ιούνιο του 1965 ο αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, διοικητής μονάδας πυροβολικού στον Έβρο, κατήγγειλε τη διενέργεια δολιοφθορών από κομμουνιστές στρατιώτες στο στρατόπεδό του και η καταγγελία του διέρρευσε σε δεξιές εφημερίδες, ο Παπανδρέου θεώρησε πως ο Αρχηγός του Γ.Ε.Σ. είχε χάσει τον έλεγχο του στρατεύματος και ότι έπρεπε να αντικατασταθεί. Ταυτόχρονα, ήταν πασίδηλο πως και ο Γαρουφαλιάς έπαιρνε το μέρος των Ανακτόρων στο ζήτημα του Α.Σ.Π.Ι.Δ.Α. και ότι η παραμονή του στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας δενωφελούσε πλέον. Στις αρχές Ιουλίου του 1965 ομόφωνα η Κυβερνητική Επιτροπή αποδέχθηκε την απόφαση του Παπανδρέου να αναλάβει ο ίδιος το χαρτοφυλάκιο της Άμυνας. Το Στέμμα είχε άλλη άποψη. Οι περιβόητες επιστολές που απηύθυνε ο Κωνσταντίνος Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος με τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ο Κωνσταντίνος κατά τη διάρκεια του τηλεοπτικού του διαγγέλματος το 1974.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 10 ΤΕΥΧΟΣ_057 προς τον Παπανδρέου τον Ιούλιο του 1965, δείχνουν τις αντιλήψεις που κυριαρχούσαν στο ανακτορικό περιβάλλον. Με τις επιστολές αυτές ο βασιλιάς ενστερνιζόταν πλήρως, πριν την ολοκλήρωση των ανακρίσεων, τη θεωρία του εξαιρετικά επικίνδυνου ΑΣΠΙΔΑ, που σκόπευε στην εγκαθίδρυση δικτατορίας «ελεεινής μορφής» και που εκπορεύθηκε από την (υπό πρωθυπουργικό έλεγχο) Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (Κ.Υ.Π). Επιπλέον, κατηγορούσε ευθέως τον Παπανδρέου ότι παρεμπόδιζε (διά της Κ.Υ.Π.) τις ανακρίσεις για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και τον καλούσε να λάβει μέτρα κατά λαϊκών εκδηλώσεων που ίσως οδηγούσαν στην ανατροπή του πολιτεύματος. Από τη μία δήλωνε πίστη στο Σύνταγμα (άρα έπρεπε να σεβαστεί τη βούληση του πρωθυπουργού) και από την άλλη υπογράμμιζε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Η βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα, που σε γενικές γραμμές αποδέχθηκε την άποψη του Κωνσταντίνου για την πολιτική κρίση, παραδεχόταν πως οι επιστολές του βασιλιά προς τον πρωθυπουργό δεν είχαν προηγούμενο στην ευρωπαϊκή συνταγματική ιστορία, τόσο από άποψη περιεχομένου όσο και από άποψη ύφους. Είναι βέβαιο πως το βασιλικό περιβάλλον (που είχε οριστικά επιλέξει την εξώθηση του πρωθυπουργού σε παραίτηση) εκτιμούσε ότι οι περισσότεροι βουλευτές της Ε.Κ. θα στήριζαν μια ανατροπή του Παπανδρέου, ώστε το κόμμα τους να παραμείνει στην εξουσία. Αυτό που ουδείς ανέμενε ήταν η έκταση των λαϊκών αντιδράσεων, το πλήθος και το πάθος των φιλοπαπανδρεϊκών διαδηλώσεων που προκάλεσε συσπείρωση των κεντρώων βουλευτών γύρωαπό τον αρχηγό τους. Το διάστημα Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 1965 υπήρξε εξαιρετικά δύσκολο για τον Κωνσταντίνο. Ουσιαστικά το Στέμμα επέβλεψε μια διαδικασία διάλυσης του πρώτου κόμματος, δίδοντας σε στελέχη του εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, σε μια διαδικασία εκμαυλισμού συνειδήσεων μέσω υπουργοποιήσεων ώσπου να σταθεροποιηθεί μία κυβέρνηση υπό τον Στεφ. Στεφανόπουλο, προκαλώντας την οργή του Κέντρου και της Αριστεράς. Έναν χρόνο αργότερα, ο βασιλιάς διαβλέποντας το αδιέξοδο της στάσης του αποδέχθηκε μια συμφωνία με τον Γ. Παπανδρέου που θα οδηγούσε εντός μηνών σε εκλογές. Θεωρητικά, η χώρα βάδιζε προς την ομαλότητα. Τόσο σε ανακτορικούς, όσο και σε στρατιωτικούς κύκλους διαμορφώνονταν σχέδια εκτροπής, καθώς η επιστροφή του Κέντρου στην εξουσία θεωρούνταν έσχατος κίνδυνος για την μετεμφυλιακή τάξη πραγμάτων. Οριστικές αποφάσεις δεν είχαν ληφθεί και ο Κωνσταντίνος το πρωί της 21ης Απριλίου του 1967 αιφνιδιάστηκε από την έκρηξη του πραξικοπήματος. Η συγκεκριμένη ημέρα αποδείχθηκε η κρισιμότερη της βασιλείας του. Αφού επιτίμησε τους επικεφαλής της εκτροπής, ο Κωνσταντίνος βρέθηκε στοΠεντάγωνο ουσιαστικά κρατούμενος με πολλούς κατώτερους αξιωματικούς να τον απειλούν και τον κίνδυνο για τον Θρόνο του να μοιάζει άμεσος. Βέβαια, υπήρξαν γενναίοι και ψύχραιμοι σύμβουλοί του οι οποίοι του συνέστησαν να αντισταθεί βασιζόμενος στον Στόλο και την Αεροπορία, που δεν είχαν αναμιχθεί στο κίνημα. Ο Κωνσταντίνος δίστασε, διαπίστωσε πως οι Αμερικανοί δε θα διακινδύνευαν μία άμεση ρήξη με τους δικτάτορες και αποφάσισε να περιμέΤα ξημερώματα της 14ης Δεκεμβρίου 1967 το Βασιλικό αεροσκάφους Gulfstream P-9 προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Ciampino, στη Ρώμη. Διακρίνονται τα μέλη της βασιλικής οικογένειας.

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz