15ΝΘΗΜΕΡΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ περιστυλίου! Επί του... ΤΕΥΧΟΣ_091 10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2025 Ποιές αλλαγές χρειάζεται το Σύνταγμα; ΑΦΙΕΡΩΜΑ Γράφουν: Πρ.Παυλοπουλος, Χαρ. Καστανίδης, Γ. Κατρούγκαλος, Στ. Κοντονής, Αλ. Παπαδόπουλος, Μιχ. Σταθόπουλος ,Ευρ. Στυλιανίδης, Σωτ. Χατζηγάκης Σπ. Βλαχόπουλος, Ακρ. Καϊδατζής, Ξεν. Κοντιάδης, Αντ. Μανιτάκης, Π. Μαντζούφας, Ν. Παπασπύρου, Κ. Στρατηλάτης, Γ. Σωτηρέλης, Γ. Τσιλιώτης, Σπ. Φλογαΐτης, Κ. Χρυσόγονος
2 ΤΕΥΧΟΣ_091 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Θοδωρής Τζαλαβράς | ART DIRECTOR: Κώστας Δακανάλης | ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Θωμάς Τσάτσης, Γιάννης Φωτούλας, Γιώργος Χρυσικός ΦΩΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Ludwig Michael von Schwanthaler (σχέδια 1836) & συνεργάτες (νωπογραφίες 1842-43) Η Εθνική Συνέλευση στην Επίδαυρο (20 Δεκεμβρίου 1821 - 15 Ιανουαρίου 1822) - Μέγαρο της Βουλής των Ελλήνων, Αίθουσα Τροπαίων, ανατολικός τοίχος (τμήμα) 03 Α ΝΑΖΗΤΏΝΤΑΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΏΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΆΓΜΑΤΟΣ Άρθρο της Σύνταξης ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΠΟΙΕΣ ΑΛΛΑΓΈΣ ΧΡΕΙΆΖΕΤΑΙ ΤΟ ΣΎΝΤΑΓΜΑ ΑΝΟΊΓΟΥΜΕ ΤΟΝ ΣΧΕΤΙΚΌ ΔΙΆΛΟΓΟ 05 ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ Σκέψεις για ορισμένες κορυφαίες θεσμικές προτεραιότητες:Προσχηματικές αναθεωρήσεις ή συνεπής εφαρμογή του Συντάγματος; 07 ΧΆΡΗΣ ΚΑΣΤΑΝΊΔΗΣ Συνταγματική αναθεώρηση: γιατί και για ποιον 08 ΓΙΏΡΓΟΣ ΚΑΤΡΟΎΓΚΑΛΟΣ Σεβασμός στο Σύνταγμα και στο θεσμό της αναθεώρησης 09 ΣΤΑΎΡΟΣ ΚΟΝΤΟΝΉΣ Δύο προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος 10 ΑΛΈΚΟΣ ΠΑΠΑΔΌΠΟΥΛΟΣ Η χώρα χρειάζεται αλλαγή του Βασικού Θεσμικού Συστήματος 11 ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Θεσμικά αντίβαρα στον πρωθυπουργοκεντρισμό 12 ΕΥΡΙΠΊΔΗΣ ΣΤ. ΣΤΥΛΙΑΝΊΔΗΣ Πόσο αναγκαία είναι μια νέα Συνταγματική Αναθεώρηση; 14 ΣΩΤΉΡΗΣ ΧΑΤΖΗΓΆΚΗΣ Τέσσερα ερωτήματα - προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος 15 ΣΠΎΡΟΣ ΒΛΑΧΌΠΟΥΛΟΣ Η αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση 16 ΑΚΡΊΤΑΣ ΚΑΪΔΑΤΖΉΣ Ζητούμενο η τήρηση του Συντάγματος, όχι η αναθεώρησή του 17 ΞΕΝΟΦΏΝΤΑΣ ΚΟΝΤΙΆΔΗΣ Θεσμικά αντίβαρα και εγγυήσεις πολυεπίπεδης διακυβέρνησης απέναντι στις πρωθυπουργικές υπερεξουσίε 18 ΑΝΤΏΝΗΣ ΜΑΝΙΤΆΚΗΣ Η ματαιοπονία των Αναθεωρήσεων ενόψει των άτυπων τροποποιήσεων του Συντάγματος 19 ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ ΜΑΝΤΖΟΎΦΑΣ Η στοχευμένη Αναθεώρηση 20 ΝΊΚΟΣ ΠΑΠΑΣΠΎΡΟΥ Αναθεώρηση με ευρύχωρη στόχευση 21 ΚΏΣΤΑΣ ΣΤΡΑΤΗΛΆΤΗΣ Δεκατέσσερις προτάσεις, 22 ΓΙΏΡΓΟΣ Χ. ΣΩΤΗΡΈΛΗΣ Θέσεις και προτάσεις για την Συνταγματική Αναθεώρηση 25 ΧΑΡΆΛΑΜΠΟΣ ΤΣΙΛΙΏΤΗΣ Έξι βασικές προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος 26 ΣΠΥΡΊΔΩΝ Ι. ΦΛΟΓΑΐΤΗΣ Η αναγκαία Συνταγματική Αναθεώρηση (;) 27 ΚΏΣΤΑΣ Χ. ΧΡΥΣΌΓΟΝΟΣ Δικαιοσύνη και Πανεπιστήμια οι προτεραιότητες 28 Σημείο αντιπαράθεσης οι εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας Οι τοποθετήσεις των πολιτικών αρχηγών Κωνσταντίνου Καραμανλή, Γεωργίου Μαύρου, Ανδρέα Παπανδρέου και Ηλία Ηλιού κατά την ψήφιση του Συντάγματος του 1975 32 O ι αναθεωρήσεις του Συντάγματος του 1975 Το χρονικό των αναθεωρήσεων :1986, 2001, 2008 και 2019 ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚO ΕΡΓΟ 36 Φ ΥΓΉ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΌΣ ΜΕ ΕΦΑΛΤΉΡΙΟ ΤΗΝ ΆΜΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ Τι είπαν οι πολιτικοί αρχηγοί για την οικονομία και τις τρέχουσες εξελίξεις 38 Α ΠΟΡΡΊΦΘΗΚΕ Η ΠΡΌΤΑΣΗ ΔΥΣΠΙΣΤΊΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΊΑ ΤΩΝ ΤΕΜΠΏΝ Η αντιπαράθεση των πολιτικών αρχηγών 44 Δ ΕΝ ΥΠΈΓΡΑΨΑΝ, ΑΛΛΆ ΥΠΕΡΘΕΜΆΤΙΣΑΝ ΣΤΙΣ ΕΠΙΚΡΊΣΕΙΣ, ΠΛΗΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΏΝ Οι τοποθετήσεις των επικεφαλής ΚΚΕ, ΕΛΛ. ΛΥΣΗΣ, ΝΙΚΗΣ και ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ 46 Σ ΦΟΔΡΉ ΑΝΤΙΠΑΡΆΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΏΝ ΜΕ ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΌ ΕΠΙΚΡΑΤΕΊΑΣ Τι υποστήριξαν οι Π. Δουδωνής, Κ. Νοτοπούλου, τι απάντησε ο Μ. Βορίδης 48 Θ ΎΕΛΛΑ ΓΙΑ ΤΟ EMAIL ΤΡΙΑΝΤΌΠΟΥΛΟΥ Τι υποστήριξαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τι απάντησαν οι αρμόδιοι υπουργοί 50 Π ΥΡΆ ΑΠΌ ΔΎΟ ΠΡΏΗΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΎΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΈΜΠΗ Τι είπαν οι Γ. Παπανδρέου και Α. Σαμαράς στη Βουλή 52 Π ΡΟΣ ΣΥΓΚΡΌΤΗΣΗ ”ΠΡΟΑΝΑΚΡΙΤΙΚΉ” ΕΠΙΤΡΟΠΉ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΡ. ΤΡΙΑΝΤΌΠΟΥΛΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΊΑ ΤΩΝ ΤΕΜΠΏΝ Με ομόφωνη απόφαση της Βουλής 56 Σ ΥΓΚΆΛΥΨΗ ΚΑΤΉΓΓΕΙΛΑΝ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΊ ΑΡΧΗΓΟΊ Οι παρεμβάσεις των Ν. Ανδρουλάκη, Σ. Φάμελλου και Δ. Κουτσούμπα 58 Ο Ι ΠΑΡΕΜΒΆΣΕΙΣ ΤΩΝ Κ. ΒΕΛΌΠΟΥΛΟΥ, Α. ΧΑΡΊΤΣΗ, Δ. ΝΑΤΣΙΟΎ ΚΑΙ Ζ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΎΛΟΥ Τι είπαν οι αρχηγοί της ελάσσονος αντιπολίτευσης 60 Κ ΥΒΈΡΝΗΣΗ: ΕΞΌΦΘΑΛΜΗ ΑΠΌΠΕΙΡΑ ΚΟΜΜΑΤΙΚΉΣ ΕΚΜΕΤΆΛΛΕΥΣΗΣ ΜΙΑΣ ΕΘΝΙΚΉΣ ΤΡΑΓΩΔΊΑΣ Τι απάντησαν οι Γ. Φλωρίδης και Μ. Βορίδης 62 Κ .ΤΣΙΆΡΑΣ: ΒΉΜΑ - ΒΉΜΑ, ΕΠΙΛΎΟΥΜΕ ΧΡΌΝΙΑ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΉ ΤΟΜΈΑ Μόνο η ΝΔ υπερψήφισε το σχετικό νομοσχέδιο 66 Τ ΗΝ ΑΠΌΣΥΡΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΊΟΥ ΖΉΤΗΣΑΝ ΕΚΠΡΌΣΩΠΟΙ ΤΩΝ ΔΙΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΏΝ ΟΡΓΑΝΏΣΕΩΝ Ρύθμιση για τα δάνεια, απαίτησαν οι αγρότες 70 Λ . ΜΕΝΔΏΝΗ: ΑΥΞΉΣΑΜΕ ΚΑΤΆ 51% ΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΈΣ ΕΠΙΧΟΡΗΓΉΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΦΟΡΕΊΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ Αυτονομία των πολιτιστικών φορέων ζήτησε η αντιπολίτευση 74 Θ ΕΤΙΚΟΊ ΟΙ ΕΚΠΡΌΣΩΠΟΙ ΤΩΝ ΦΟΡΈΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟΣΧΈΔΙΟ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΊΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ Διαπίστωσαν βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου 76 ΈΡΓΑ ΎΨΟΥΣ 35 ΕΚΑΤ.ΕΥΡΩ ΑΠΌ ΤΟ ΤΑΜΕΊΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΉΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ Τι ειπώθηκε στην κοινή συνεδρίαση των αρμοδίων Επιτροπών 78 Δ . ΔΑΓΟΎΜΑΣ: ΣΤΑ 64 GIGAWATT ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΈΡΟΝ ΓΙΑ ΆΔΕΙΕΣ ΑΠΟΘΉΚΕΥΣΗΣ ΕΝΈΡΓΕΙΑΣ Τις αυξήσεις των τιμών στην ενέργεια έθεσε η αντιπολίτευση 82 Α . ΓΕΩΡΓΙΆΔΗΣ: ΞΕΚΙΝΆΕΙ ΤΟ ΈΡΓΟ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΉΣ ΤΟΥ «ΣΩΤΗΡΊΑ» Ενίσχυση του ΕΣΥ ζήτησε η αντιπολίτευση 84 Δ . ΒΑΡΤΖΌΠΟΥΛΟΣ: ΣΧΕΔΙΆΖΟΥΜΕ ΔΟΜΈΣ ΓΙΑ ΨΥΧΑΣΘΕΝΕΊΣ ΚΡΑΤΟΎΜΕΝΟΥΣ ΣΕ ΌΛΕΣ ΤΙΣ ΦΥΛΑΚΈΣ Την υποστελέχωση στις ψυχιατρικές μονάδες ανέδειξε η αντιπολίτευση 86 Χ ΡΗΜΑΤΟΔΌΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΌΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΊΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΝΤΏΝ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΑΤ Πως θα γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ εφευρέτη και βιομηχανικής αξιοποίησης 88 Η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΉ ΣΩΜΑΤΙΚΉ ΆΣΚΗΣΗ ΜΕΙΏΝΕΙ ΈΩΣ ΚΑΙ 30% ΤΟΝ ΚΊΝΔΥΝΟ ΘΑΝΆΤΟΥ Πώς η καθημερινή άσκηση αυξάνει το προσδόκιμο ζωής ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ ΔΙΠΛΩΜΑΤΊΑ 92 Ε ΥΡΩΠΑΪΚΉ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ ΕΒΔΟΜΆΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΔΙΑΚΥΒΈΡΝΗΣΗ 94 Π ΟΛΎΤΙΜΟΣ ΒΟΗΘΌΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΜΟΓΕΝΕΊΣ Η ΨΗΦΙΑΚΉ ΔΙΑΚΥΒΈΡΝΗΣΗ | Τα ψηφιακά εργαλεία για τους οι Έλληνες της διασποράς 96 Ο Ι ΠΡΈΣΒΕΙΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΊΑΣ, ΤΟΥ ΚΑΤΆΡ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΊΝΑΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 104 Α ΝΑΚΑΙΝΊΖΕΤΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΌ ΚΤΉΡΙΟ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ ΕΠΊ ΤΗΣ ΟΔΟΎ ΦΙΛΕΛΛΉΝΩΝ Σχετική σύμβαση υπέγραψε ο ΠτΒ Ν. Κακλαμάνης 108 Ν ΙΚΉΤΑΣ ΚΑΚΛΑΜΆΝΗΣ: ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΌ ΣΥΝΈΔΡΙΟ ΕΊΝΑΙ Η ΚΑΤ’ ΕΞΟΧΉΝ ΥΠΗΡΕΣΊΑ ΠΟΥ ΑΝΤΑΠΟΚΡΊΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΟΥΣΊΑ ΤΗΣ ΛΈΞΗΣ «ΔΙΑΦΆΝΕΙΑ» 109 Σ ΥΝΆΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΌΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ ΜΕ ΕΚΠΡΟΣΏΠΟΥΣ ΤΗΣ ΑΝΏΤΑΤΗΣ ΓΕΝΙΚΉΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΊΑΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΎΧΩΝ ΕΛΛΆΔΟΣ 110 ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ ΒΟΥΛΕΥΤΏΝ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟΒΟΎΛΙΟ 112 ΑΝΑΒΑΘΜΊΖΕΤΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΆ Ο ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΑΚΌΣ ΣΤΑΘΜΌΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΉΣ
3 10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2025 ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ TOY ΘΟΔΩΡΉ ΤΖΑΛΑΒΡΆ Στην συνέντευξή του στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τον περασμένο Σεπτέμβριο ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε δηλώσει ότι η διαδικασία για την αναθεώρηση του Συντάγματος θα ξεκινούσε το Β εξάμηνο του 2025, δηλαδή το προσεχές φθινόπωρο. Όμως, λίγο η διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας και λίγο οι κινητοποιήσεις για την τραγωδία των Τεμπών διαμόρφωσαν ένα πολιτικό κλίμα που οδήγησε τον πρωθυπουργό να αποκαλύψει ”πρόωρα» κάποιες από τις προτάσεις της κυβέρνησης που προτίθεται να εισφέρει στον σχετικό αναθεωρητικό διάλογο με τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Προφανώς και για να καταγράψει αντιδράσεις για το πώς γίνονται δεκτές από το πολιτικό σύστημα αυτές οι προτάσεις. Έτσι με αφορμή την εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας ετέθη από τον πρωθυπουργό στο τραπέζι η πρόταση για μία και μόνη ,εξαετούς διάρκειας, θητεία των Προέδρων της Δημοκρατίας εφεξής. Παράλληλα, με αφορμή την συζήτηση την προηγούμενη εβδομάδα της πρότασης δυσπιστίας για την τραγωδία των Τεμπών που υπέβαλλαν σε βάρος της κυβέρνησης τέσσερα κόμματα της αντιπολίτευσης, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης άδραξε την ευκαιρία να ανακοινώσει τέσσερα θεσμικά πεδία αναθεώρησης αντίστοιχων διατάξεων του Συντάγματος που αφορούν: α) την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων και των διοικήσεων των δημοσίων οργανισμών, β) την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων , γ)την αλλαγή του τρόπου επιλογής των ηγεσιών των ανώτατων Δικαστηρίων της χώρας και, δ) την κατάργηση του άρθρου 86 του Συντάγματος που αφορά την ποινική μεταχείριση των υπουργών. Κάλεσε μάλιστα τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης και Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Νίκο Ανδρουλάκη να στηρίξουν από κοινού αυτές τις προτάσεις ώστε προφανώς να είναι ευκολότερη η υπερψήφισή τους στην επόμενη αναθεωρητική Βουλή από την τότε κυβέρνηση * * * Ας παρακολουθήσουμε το σκεπτικό του πρωθυπουργού όπως στο σχετικό απόσπασμα της ομιλίας του: «Μιλήσατε, κ. Ανδρουλάκη, για μεγάλες συνταγματικές αλλαγές. Και επειδή έχουμε μπροστά μας και μία συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση, η οποία, όπως ξέρετε, επιβάλλει την ανάγκη να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε κάποιες ευρύτερες συναινέσεις, τουλάχιστον σε μία από τις δύο Βουλές, είτε την προτείνουσα είτε αυτή την οποία θα διαμορφώσει το τελικό κείμενο του Συντάγματος, έχω, λοιπόν, κ. Ανδρουλάκη, σήμερα να σας κάνω μία πρόταση: να συμφωνήσουμε τώρα, κ. Ανδρουλάκη, σε τέσσερα θέματα. Δύο θα τα έχετε θέσει εσείς και δύο θα τα θέσουμε εμείς. Μιλήσατε, λοιπόν, για την ηγεσία της Δικαιοσύνης και τον τρόπο επιλογής της. Αυτή η κυβέρνηση έκανε ήδη ένα σημαντικό βήμα, το οποίο, όπως σας είπα, μου δώσατε την εντύπωση -μπορεί να κάνω λάθος- ότι ούτε καν γνωρίζατε ότι το είχαμε ψηφίσει. Δηλαδή τη δυνατότητα να μπορούν οι ολομέλειες των δικαστηρίων να προτείνουν, όχι δεσμευτικά, αλλά καταλαβαίνετε ότι δεν είναι εύκολο για μία κυβέρνηση να μη λάβει υπόψη της αυτή την πρόταση, να κάνουν τις προτάσεις τους με ψήφο για τις ηγεσίες των ανώτατων δικαστηρίων. Εγώ, λοιπόν, κ. Ανδρουλάκη, είμαι έτοιμος να θέσω προς αναθεώρηση το άρθρο για τον τρόπο επιλογής της Δικαιοσύνης. Είμαι, επίσης, έτοιμος να θέσω προς αναθεώρηση το άρθρο 86 του Συντάγματος που αφορά την ποινική μεταχείριση Υπουργών. Γιατί, πράγματι, αν θέλουμε να γεφυρώσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ της ελληνικής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος, θα πρέπει να μην δίνουμε την εντύπωση ότι το πολιτικό σύστημα, δια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, έχει τη δυνατότητα να προστατεύει πολιτικούς οι οποίοι προέρχονται από την οικογένεια της εκάστοτε πλειοψηφίας. Και ναι, μετά από πολλή σκέψη, πιστεύω ότι ο ρόλος της Βουλής, έτσι όπως καθορίζεται από το υφιστάμενο Σύνταγμα, και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι προανακριτικές επιτροπές, δεν εξυπηρετεί τελικά τα συμφέροντα απόδοσης της δικαιοσύνης. Διότι σήμερα εσείς έχετε ήδη δικάσει τον κ. Τριαντόπουλο, ή θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι μια πλειοψηφία έχει ήδη αποφασίσει να τον αθωώσει, για να δούμε και τις δύο όψεις του νομίσματος. Λοιπόν, δύο άρθρα αναθεωρητέα, σε πρώτη φάση, από πλευράς Νέας Δημοκρατίας. Και αναθεώρηση του άρθρου 86, θέλω να θυμίσω στους φωνασκούντες βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, ότι έχει ήδη γίνει μια φορά. Και ξέρετε, εσείς που φωνάζετε, τα δικά σας στελέχη είναι προστατευμένα. Διότι την αποσβεστική προθεσμία εμείς την αλλάξαμε και αφορά τα δικά μας στελέχη. Εσείς είστε καλυμμένοι, όλοι σας, από το προηγούμενο Σύνταγμα. Κανείς δεν μπορεί να σας δικάσει και να ήθελε. Κανείς δεν μπορεί να σας δικάσει. Κύριε Ανδρουλάκη, αυτά είναι δύο άρθρα, ανάμεσα στα υπόλοιπα, τα οποία εμείς θα προτείνουμε προς αναθεώρηση. Ελάτε και δεσμευτείτε, λοιπόν, ότι θα συμφωνήσετε και εσείς στη συνταγματική κατοχύρωση της αξιολόγησης στο δημόσιο και την αλλαγή του άρθρου 16. Θα αναμένω, επειδή δεν μας δίνεται η δυνατότητα σήμερα, κ. Ανδρουλάκη, να απαντήσετε, αλλά θα αναμένω την απάντησή σας με μεγάλο ενδιαφέρον». * * * Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που που ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υποβάλλει ανάλογη πρόταση αλληλοαποδοχής αναθεωρητέων διατάξεων του Συντάγματος. Το είχε κάνει και στην προηγούμενη αναθεώρηση ,το 2018 ως αρχηγός της ευρισκόμενης στην αξιωματική αντιπολίτευση ΝΔ προτείνοντας στην τότε κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ να υπερψηφίσουν τα δύο μεγάλα κόμματα το ένα τις προτάσεις του άλλου, ώστε να είναι ευκολότερη η ψήφιση τους στην αναθεωρητική Βουλή του 2019.Ομως η πρόταση δεν έγινε αποδεκτή από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Μένει να δειχθεί αν αυτή την φορά η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ πει το ”ναι” σε μια «ανταλλακτική» διαδικασία αναθεώρησης. Γνωρίζοντας βεβαίως ότι σε μια τέτοια περίπτωση ενδέχεται να δώσει λευκή επιταγή σε όποιον θα βρεθεί στην κυβερνητική εξουσία στην επόμενη, αναθεωρητική Βουλή να επιβάλλει το περιεχόμενο της αναθεώρησης που επιθυμεί, αφού γι’αυτό θα της αρκούν οι 151 ψήφοι της δεδηλωμένης που θα διαθέτει. Το Περιοδικό της Βουλής θέλοντας να συμβάλλει στον διάλογο για το ποιες είναι οι αναγκαίες αλλαγές στο Σύνταγμά μας φιλοξενεί σήμερα ένα εκτεταμένο αφιέρωμα στο οποίο καταθέτουν τις απόψεις τους προσωπικότητες από το χώρο της πολιτικής και της νομικής επιστήμης. Σ αυτή τη φάση επιδιώχθηκε οι αρθρογράφοι να μην είναι από το χώρο της ζέουσαςτης ενεργού δηλαδή πολιτικής ζωής, αλλά της πολιτικής εφεδρείας ώστε να διαθέτουν τα κριτήρια της εμπειρίας αλλά και της ψυχραιμίας που προσδίδει η απόσταση από τα γεγονότα και την τρέχουσα πολιτική ζωή. Αναζητώντας το περιεχόμενο της αναθεώρησης του Συντάγματος
ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ 4 ΤΕΥΧΟΣ_091 Ανοίγουμε το διάλογο εν όψει της αναθεώρησης του Συντάγματος Ποιες αλλαγές χρειάζεται το Σύνταγμα; Οπρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει προαναγγείλει ότι η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος θα εκκινήσει το προσεχές φθινόπωρο. Εν όψει αυτής της διαδικασίας το περιοδικό της Βουλής «Επί του... περιστυλίου!» επιχειρεί να ανοίξει τον σχετικό πολιτικό διάλογο. Στο παρόν τεύχος έχουν κληθεί να διαφέρουν τις απόψεις τους προσωπικότητες τόσο από το χώρο της πολιτικής, κυρίως πρώην υπουργοί, όσο και της επιστήμης, με την συμμετοχή καθηγητών πανεπιστημίου, κυρίως Συνταγματολόγων, από όλες τις Νομικές Σχολές της χώρας. Όλοι τους εκλήθησαν να απαντήσουν με ένα, σύντομο σχετικά, άρθρο τους στο βασικό ερώτημα: Ποιες αλλαγές χρειάζεται το Σύνταγμα ώστε αυτό να καταστεί σύγχρονο και περισσότερο ευέλικτο και λειτουργικό; Εννοείται πως στους αρθρογράφους δεν ετέθη κανένας περιορισμός ως προς τις θεματικές, τα κεφάλαια και τα υπό αναθεώρηση άρθρα που θα καταλαμβάνουν οι προτάσεις τους, ενώ τους επισημάνθηκε ότι καλό θα ήταν αυτές να συνοδεύονται και από ένα πολύ σύντομο σκεπτικό τεκμηρίωσης για τους λόγους που επιβάλλουν την αναθεώρηση ή την συμπλήρωση των επιμέρους διατάξεων που προτείνουν ως υποψήφιες προς αναθεώρηση. Τέλος σημειώνεται ότι πολλές προσωπικότητες και από τους δύο χώρους επιφυλάχθηκαν να τοποθετηθούν αργότερα, όταν η κυβέρνηση γνωστοποιήσει επισήμως τις προτάσεις της. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΩΔΩΡΗΣ Σ.Π.ΤΖΑΛΑΒΡΑΣ
5 10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2025 ΑΡΘΡΑ | ΠΡΩΗΝ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Πρόλογος Γίνεται, και πάλι, λόγος για την ανάγκη αναθεώρησης του ισχύοντος Συντάγματος. Δίχως να υποτιμώ την ανάγκη αναθεώρησης ορισμένων διατάξεών του -και κατ’ εξοχήν εκείνων του άρθρου 16 για την ίδρυση, επιτέλους, μη κρατικών μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ με συνταγματικώς ρητώς θεσπισμένους κανόνες δικαίου- θεωρώ ότι σήμερα, ίσως περισσότερο από πριν, πρέπει να επικεντρωθούμε πολύ περισσότερο στην πιστή και συνεπή εφαρμογή των ισχυουσών διατάξεων του Συντάγματος. Και τούτο αφενός διότι τα φαινόμενα παραβίασής τους, τύποις μεν δια της νομοθετικής οδού αλλά κατ’ ουσία με αποκλειστική «πρωτοβουλία» της Εκτελεστικής Εξουσίας, αναμφιβόλως πολλαπλασιάζονται. Και, αφετέρου, αρκετές φορές στο παρελθόν αναθεωρήθηκαν διατάξεις -π.χ. οι περί εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας- όχι διότι ήταν ανεπιτυχείς ή παρωχημένες οι κανονιστικές τους ρυθμίσεις, αλλά προδήλως διότι το Πολιτικό Σύστημα δεν ήταν διατεθειμένο για τους δικούς του, πολιτικούς καθαρώς λόγους και υπολογισμούς, να τις εφαρμόσει όπως αρμόζει στον ρόλο του Ρυθμιστή του Πολιτεύματος. Και εδώ μου παρέχεται η ευκαιρία να επισημάνω και ν’ αναδείξω ότι τούτο συνιστά, κατ’ αποτέλεσμα, «παθογένεια» της ίδιας της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Και μάλιστα όχι μόνο για την Χώρα μας αλλά και για πολλές άλλες Χώρες, για τις οποίες το Σύνταγμα αποτελεί το κύριο και καίριο θεσμικό θεμέλιο της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Ειδικότερα: Ι. Το εξαιρετικά επικίνδυνο φαινόμενο της υφέρπουσας κανονιστικής «διάβρωσης» του Συντάγματος και βασικών πτυχών της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας Στην «επικράτεια»της Δύσης, η οποία μέχρι πρότινος διέθετε την νομιμοποίηση και την αντίστοιχη «έξωθεν καλή μαρτυρία»ενός σχεδόν υποδειγματικού σεβασμού των Δημοκρατικών Θεσμών εν γένει, η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία έχει αρχίσει να «παρακμάζει», προεχόντως κάτω από το βάρος της θεσμικής και πολιτικής «οξείδωσης» των βασικών αντηρίδων της, και κατά πρώτο λόγο του Συντάγματος. «Οξείδωσης», η οποία δοκιμάζει επικίνδυνα τις αντοχές της κατά την υπεράσπιση της Ελευθερίας και των Δικαιωμάτων που συνιστούν τις επιμέρους εκφάνσεις άσκησής της στην πράξη. Α. Συγκεκριμένα, και μεταξύ άλλων, θέτοντας συχνά στο «περιθώριο» το γράμμα και το πνεύμα του Συντάγματος το Κράτος αδυνατεί να εγγυηθεί επαρκώς τον φιλελεύθερο χαρακτήρα της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, επέκεινα δε το θεσμικό και πολιτικό status της Διάκρισης των Εξουσιών, του Κράτους Δικαίου και της Αρχής της Νομιμότητας. Ενώ η, θεμελιώδης για την εμπέδωση της εν γένει δημοκρατικής οργάνωσης των κρατικών και των κοινωνικών δομών, αρχή της Ισότητας «υποχωρείατάκτως»μπροστά στην «επέλαση» των κάθε είδους ανισοτήτων. Κάπως έτσι διαγράφεται, βεβαίως σε πολύ γενικές γραμμές, αυτή η «παρακμιακή» πορεία της κανονιστικής «ευρωστίας» του Συντάγματος και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, με«σημείο αιχμής»την προϊούσα αδυναμία της να λειτουργήσει, κατά τον προορισμό της, ως«ιδανική»διαδικασία εγγύησης της Ελευθερίας και των Δικαιωμάτων μέσω των οποίων καθένας μπορεί να υπερασπισθεί την αξία του και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Β. Ως προς τα «καθ’ ημάς», αυτό το συμπέρασμα επιβεβαίωσαν πριν λίγο καιρό π.χ. τα, κατά γενική ομολογία άκρως προβληματικά έως υπονομευτικά για την Δημοκρατία, φαινόμενα των τηλεφωνικών υποκλοπών στο πεδίο της κατά τις διατάξεις του άρθρου 19 του Συντάγματος ακώλυτης άσκησης του δικαιώματος που διασφαλίζει το απόρρητο των επικοινωνιών. Πολλώ μάλλον όταν οι τότε ψηφισθείσες νομοθετικές ρυθμίσεις όχι μόνο δεν επέφεραν κάποιες ουσιαστικές βελτιώσεις στις ισχύουσες σχετικές διατάξεις, αλλ’ άφησαν στο περιθώριο -ή και στο «σκοτάδι»– την κατά τις διατάξεις του άρθρου 19 παρ. 2 του Συντάγματος αρμόδια για την διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών Ανεξάρτητη Αρχή, ήτοι την ΑΔΑΕ, καθιστώντας έτσι δυσχερή ή και αδύνατη την άσκηση κρίσιμων αρμοδιοτήτων της. ΙΙ.Με οδηγό τον Μπέρτολτ Μπρεχτ: Το Σύνταγμα και η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία στον «κύκλο με την κιμωλία» Το μείζον ζήτημα που τίθεται λοιπόν είναι αν και πώς μπορεί η πορεία αυτή ν’ αναστραφεί. Κυρίως δε ποιος είναι σε θέση, με βάση και την ευθύνη που του αναλογεί αντιστοίχως, ν’ αναλάβει το βάρος μιας τέτοιας αναστροφής.Απεριφράστως πιστεύω ότι το βάρος τούτο «πέφτει» και στις τρεις κρατικές εξουσίες -την Νομοθετική, την Εκτελεστική και την Δικαστική- υπό την έννοια ότι αυτές οφείλουν να εφαρμόζουν πιστά το Σύνταγμα και όχι ν’ αναζητούν, κατά τις περιστάσεις, «διεξόδους» τεχνηέντως συγκεκαλυμμένης παραβίασής του. Ίσως Του Προκοπίου Παυλοπούλου Σκέψεις για ορισμένες κορυφαίες θεσμικές προτεραιότητες: Προσχηματικές αναθεωρήσεις ή συνεπής εφαρμογή του Συντάγματος; τέως Προέδρου της Δημοκρατίας «Ακαδημαϊκού Επίτιμου Καθηγητή της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ 6 ΤΕΥΧΟΣ_091 ο Μπέρτολτ Μπρεχτ στον «Κύκλο με την Κιμωλία» –στην αρχική του μορφή, η οποία ολοκληρώθηκε το 1945 μέσα στα ερείπια που άφησε πίσω του ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο τίτλος του έργου ήταν«Ο Καυκασιανός κύκλος με την Κιμωλία»– μας δείχνει, και σήμερα, τον δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση υπό συμβολισμούς μιας λογοτεχνικώς ανυπέρβλητης αλληγορίας. Αλληγορίας, η οποία μάλλον έχει πολύ πιο παλιές ρίζες, στην Βίβλο και σε κινεζικό θεατρικό μύθο: Α.Σε μια περιοχή του Καυκάσου, χαρακτηρισμένη ως «καταραμένη», που βιώνει περίοδο μεγάλων κοινωνικών αναταραχών ο «ηγεμόνας» ανατρέπεται και εκτελείται από τους επαναστάτες. Η φαντασμένη και ιδιοτελής σύζυγός του Νατέλα έτρεξε να σωθεί, παίρνοντας μαζί της μόνο τα κοσμήματά της και ό,τι άλλο πολύτιμο είχε, αφήνοντας όμως στην τύχη του το μονάκριβο παιδί τους, τον πρίγκιπα Μιχέλ. Το παιδί αναλαμβάνει ν’ αναθρέψει και να μεγαλώσει μια υπηρέτρια στο παλάτι των Αμπασβίλι, η Γκρούσα, που φέρνει εις πέρας την αποστολή της με αυτοθυσία, αγνοώντας κάθε είδους τεχνητά διλήμματα και απειλές. Έτσι το παιδί επιβιώνει μόνο χάρη στην, κυριολεκτικώς μητρική, αυταπάρνηση της Γκρούσας. Οι καιροί αλλάζουν, οι επαναστάτες χάνουν την τελική μάχη. Η Νατέλα γυρίζει πίσω, αναζητώντας το παιδί που είχε κάποτε εγκαταλείψει δίχως ίχνος μητρικής ευαισθησίας. Τότε τίθεται το ζήτημα: Τίνος είναι το παιδί που επιβίωσε μέσα στην λαίλαπα της συμφοράς; Της Γκρούσας που το ανέθρεψε και το μεγάλωσε, σε πείσμα των καιρών; Ή της μάνας που το γέννησε, αλλά το άφησε στους «πέντε ανέμους»; Β.Ο Αζντάκ, ένας περιθωριακός που χρίσθηκε δικαστής επειδή κατά την επανάσταση έσωσε την ζωή του «Μεγάλου Δούκα» κρύβοντάς τον στο σπίτι του, κλήθηκε να κρίνει. Και τότε διέταξε, υπό όρους μιας σχεδόν πρωτόγονης πλην όμως βαθιά ανθρώπινης Δικαιοσύνης, κάποιο περιστασιακό βοηθό του να χαράξει με κιμωλία στο χώμα έναν κύκλο και να βάλει το παιδί στο κέντρο του. Όποια από τις δύο «μανάδες» θα κατάφερνε να το τραβήξει προς το μέρος της, θα κέρδιζε την ιδιότυπη αυτή δίκη. Η πραγματική μάνα, η Νατέλα, το σέρνει άσπλαχνα και βίαια κοντά της. Η τραγική Γκρούσα, αμφιρρέποντας απεγνωσμένα, το αφήνει για να μην το πληγώσει. Η «αποδεικτική διαδικασία» επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Στο τέλος ο Αζντάκ, αν και γνωρίζει με «δικανική πεποίθηση» ποια είναι η βιολογική μάνα, δίνει το παιδί στην Γκρούσα με το σκεπτικό ότι αυτή δεν θέλησε να το πληγώσει. Γιατί η γνήσια ευαισθησία της ανθρώπινης υπόστασης πρέπει οπωσδήποτε να υπερισχύσει έναντι οιουδήποτε συμφέροντος, το οποίο βαίνει πέραν του προορισμού και της αξίας του Ανθρώπου. Πρόκειται για μιαν έμμεση, και κάτω από συνθήκες «θεατρικής αδείας», επίκληση κανόνων Φυσικού Δικαίου, σε αντιπαραβολή προς το γνησίως Θετικό Δίκαιο. ΙΙΙ. Το καθολικό και ανεπίδεκτο διαπραγμάτευσης «πρόταγμα» για την υπεράσπιση του Συντάγματος και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας Κάνοντας την αναγκαία αναγωγή από την αλληγορία του «Κύκλου με την Κιμωλία»στα δεδομένα της σύγχρονης «περιπέτειας» του Συντάγματος και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, ο υποθετικός δικαστής «Αζντάκ» έχει να επιλέξει, μπροστά στο δίλημμα του ποιος είναι εκείνος ο οποίος μπορεί να υπερασπισθεί και να επαναφέρει στην πρότερη οιονεί «φυσική» κατάσταση το θεσμικό και κανονιστικό «κύρος» τους, μεταξύ: Α. Από την μια πλευρά της Πολιτικής Κοινωνίας –ήτοι του Κράτους εν γένει- εφόσον βεβαίως οι πολιτικές ηγεσίες, οι οποίες διαχειρίζονται κυρίως την Εκτελεστική Εξουσία, έχουν την δύναμη και είναι διατεθειμένες να ξαναδώσουν στην κρατική εξουσία τον ρόλο που της αναλογεί ως προς την υπεράσπιση του Συντάγματος και των «ζωτικών» φιλελεύθερων χαρακτηριστικών της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Και, από την άλλη πλευρά, της Κοινωνίας των Πολιτών, η οποία ούτως ή άλλως έχει κάθε λόγο και κάθε συμφέρον να υπερασπισθεί την θεσμική και πολιτική φυσιογνωμία τόσο του Συντάγματος όσο και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Και αυτό διότι το κρίσιμο διακύβευμα ενόψει της «παρακμιακής» πορείας του Συντάγματος και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας είναι, αναμφιβόλως, η Ελευθερία. Άρα τα Δικαιώματα, διά των οποίων η Κοινωνία των Πολιτών διαφυλάσσει την υπόστασή της και την επιτέλεση της αποστολής της μέσα σε συνθήκες δημοκρατικής διακυβέρνησης. Β.Υπό τ’ ανωτέρω δεδομένα θα ήταν πολύ δύσκολο για τον δίκαιο «Αζντάκ» ν’ αναθέσει την «επιμέλεια» της, μέσω του σεβασμού του Συντάγματος, ανόρθωσης της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας αποκλειστικώς στο Κράτος μολονότι, κατά την αποστολή του, οφείλει να είναι ο «φυσικός» εγγυητής του φιλελεύθερου χαρακτήρα της, επομένως δε ο εγγυητής της Ελευθερίας και των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Πέραν του ότι, κατά τα προμνημονευόμενα, μεγάλο μέρος της «παρακμιακής» πορείας του Συντάγματος και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας οφείλεται στις αδυναμίες και την ολιγωρία του κρατικού μηχανισμού, επιπροσθέτως η καταφανής έλλειψη ηγετικού κύρους των σύγχρονων πολιτικών ηγεσιών διεθνώς αναδεικνύει ότι δεν διαθέτουν τ’ απαιτούμενα εχέγγυα –θα έλεγε κανείς την απαιτούμενη πολιτική «γενναιότητα»- προκειμένου να επωμισθούν μια τόσο «ζέουσα» αποστολή. Γ. Άρα ο ακριβοδίκαιος «Αζντάκ», αποτιμώντας την ιστορία και την προοπτική του Συντάγματος και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας καθώς και την ανάγκη υπεράσπισης της Ελευθερίας και των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, θα είχε κάθε λόγο ν’ αναθέσει -βεβαίως δίχως να υποτιμά την εν γένει αποστολή του δημοκρατικώς οργανωμένου Κράτους- την «επιμέλεια» της ανόρθωσής τους κατά μεγάλο μέρος σ’ εκείνους οι οποίοι είναι ή οφείλουν να είναι διατεθειμένοι να φέρουν εις πέρας μια τέτοια αποστολή. Σ’ εκείνους, μέσα από τους αγώνες των οποίων πριν από δύο και πλέον αιώνες «γεννήθηκε», πάνω στην θεσμική «αντηρίδα» του Συντάγματος, η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία ως διαδικασία εγγύησης της Ελευθερίας. Σ’ εκείνους, για τους οποίους η προστασία της αξίας του Ανθρώπου και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του είναι «βιωματική» κατάσταση, ακόμη και όταν –ιδίως σε περιόδους δημοκρατικής ομαλότητας και στοιχειώδους ευημερίας– η κατάσταση αυτή ανυπερθέτως «υποφώσκει» πάντα στο υποσυνείδητό τους ως ενεργών Πολιτών. Με άλλες λέξεις σ’ εκείνους οι οποίοι συγκροτούν, διαχρονικώς, την δημοκρατική Κοινωνία των Πολιτών. Αυτό δε το μήνυμα πρέπει να στείλει, με κάθε νόμιμο και δημοκρατικό μέσο, και η δική μας Κοινωνία των Πολιτών σε καθέναν ο οποίος ευθύνεται, κατά το Σύνταγμα, για τα «ρήγματα» που προκαλούνται εδώ και καιρό και στην θωράκιση Θεμελιωδών, συνταγματικώς κατοχυρωμένων, Δικαιωμάτων. Επίλογος Στις προηγηθείσες παρατηρήσεις προσθέτω τελικώς την ακόλουθη αυτονόητη επισήμανση: Η προσχηματική επίκληση δήθεν «δημόσιου συμφέροντος», το οποίο μάλιστα «αυτοαναιρείται»κανονιστικώς εξαιτίας της εσκεμμένης «υπερχειλούς»- νομικής αοριστίας του -π.χ. επίκληση της, ούτως ή άλλως αόριστης, νομικής έννοιας της εθνικής ασφάλειας μ’ ευρύτατο περιεχόμενο, ουσιαστικώς ανεπίδεκτο αποτελεσματικού δικαστικού ελέγχου- προκειμένου να δικαιολογηθούν κρατικές παρεμβάσεις που θίγουν τον ίδιο τον πυρήνα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, χειροτερεύει ακόμη περισσότερο την θέση των υπευθύνων για τέτοιες ανεπίτρεπτες παρεμβάσεις. Διότι, και πέραν των άλλων, με τον τρόπο αυτό αλλοιώνουν, και μάλιστα ενσυνειδήτως, την έννοια και την κανονιστική λειτουργία του θεσμικώς «αυθεντικού» Δημόσιου Συμφέροντος κατά το Σύνταγμα. Άραγε η Δικαστική Εξουσία αξιοποιώντας, κατά τον προορισμό του, τον «θώρακα»της συνταγματικώς κατοχυρωμένης (άρθρο 87 του Συντάγματος) προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας των λειτουργών της, θα βρει υπό τις σύγχρονες άκρως προβληματικές περιστάσεις το θάρρος να υπερασπισθεί την «φυσική»αποστολή της αναδεικνυόμενη, μέσω και δια της εφαρμογής του Συντάγματος, σε υπεύθυνο «θεματοφύλακα»της Διάκρισης των Εξουσιών, του Κράτους Δικαίου και της Αρχής της Νομιμότητας, διατηρώντας έτσι «ζωντανή»και την ελπίδα ότι ο ζοφερός «επιμενίδειος ύπνος»της Πολιτικής Κοινωνίας δεν είναι «νομοτελειακός»;
ΑΡΘΡΑ | ΠΡΩΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟΙ 7 10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2025 Η επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος πρέπει να προσλάβει τα χαρακτηριστικά ενός γενναίου αναθεωρητικού εγχειρήματος που στοχεύει στην βελτίωση της λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, στην εμβάθυνση της Δημοκρατίας, στην ενίσχυση του κράτους δικαίου και στην ακλόνητη προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Οι σοβαρές θεσμικές τομές στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος και στη λειτουργία της Δικαιοσύνης υπηρετούν και τον στόχο για την ύπαρξη ενός κράτους δικαίου, που εξασφαλίζει για τους πολίτες του τη δικαιοσύνη, την ισότητα, την αλληλεγγύη και την κοινωνική συνοχή. Η πρώτη δέσμη θεσμικών αλλαγών πρέπει να μην επιτρέπει τη συγκέντρωση ανέλεγκτων υπερεξουσιών σε όργανα της εκτελεστικής εξουσίας, και μάλιστα μονοπρόσωπα, όπως π.χ. ο πρωθυπουργός. Θα χρειαστούν δικλείδες ελέγχου και θεσμικών ισορροπιών στο εσωτερικό των διακεκριμένων εξουσιών. Προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί να συμβάλλει η ενίσχυση των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας. Το δικαίωμα αναπομπής νόμων κατά το άρθρο 42 του Συντάγματος, που μηδέποτε ασκήθηκε μέχρι σήμερα, πρέπει να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο. Επί αναπομπής νόμου, για τους λόγους που κρίνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, η Βουλή υποχρεούται να ψηφίσει εκ νέου τις διατάξεις που αποτέλεσαν την αιτία αναπομπής, τροποποιούμενες ή συμπληρούμενες, με αυξημένη πλειοψηφία των 3/5 των βουλευτών. Στο ίδιο πλαίσιο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να προκαλεί προληπτικό έλεγχο συνταγματικότητας ψηφισθέντος νομοσχεδίου, προ της κύρωσής του, όταν προκύπτει σχετική αμφιβολία. Η άσκηση της αρμοδιότητας αυτής του Προέδρου της Δημοκρατίας προϋποθέτει την ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου, Δικαστηρίου που θα διευκολύνει τον ταχύτερο και αποτελεσματικότερο έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων. Η επιλογή της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας περνά στην αρμοδιότητα του Προέδρου της Δημοκρατίας, με τη διαδικασία που περιγράφεται παρακάτω. Η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του ΠΤΔ προϋποθέτει και ενίσχυση του κύρους των διαδικασιών εκλογής του από την Βουλή. Επανέρχεται η συνταγματική πρόβλεψη εκλογής του από αυξημένη πλειοψηφία, τουλάχιστον 3/5 των βουλευτών κατά την τρίτη ψηφοφορία ( 2/3 στις δύο πρώτες ψηφοφορίες), χωρίς την πρόβλεψη για διάλυση της Βουλής και εκλογές, κάτι που θα επιτρέψει την αναγκαία συνεννόηση μεταξύ των κομμάτων, όπως αρμόζει σε πρόσωπο που εκφράζει την ενότητα του έθνους. Πέραν των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, επιβάλλεται η τροποποίηση του άρθρου 86 του Συντάγματος για την ποινική ευθύνη των υπουργών, προκειμένου να καταστεί πιο αξιόπιστος και αντικειμενικός ο έλεγχος των προσώπων που ασκούν κυβερνητικά καθήκοντα. Απαιτείται, πρώτον, να ορισθεί με σαφήνεια η έννοια των αδικημάτων που τελούνται «κατά την άσκηση των καθηκόντων», ώστε να αποκλεισθούν από την δικαιοδοσία της Βουλής όσα αδικήματα τελούνται «επ’ ευκαιρία» της άσκησης των υπουργικών καθηκόντων. Απαιτείται, δεύτερον, μετά την υποβολή πρότασης για την σύσταση Προανακριτικής Επιτροπής από 30 βουλευτές, η υποχρεωτική συγκρότηση τριμελούς γνωμοδοτικού συμβουλίου, αποτελούμενο από Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου και δύο εισαγγελείς εφετών, το οποίο θα προβεί στον νομικό έλεγχο των στοιχείων της κατηγορίας και θα αξιολογήσει την ουσιαστική βασιμότητα αυτών. Με την γνωμοδότησή του αποφαίνεται το τριμελές συμβούλιο αν συντρέχει περίπτωση για διερεύνηση ποινικής ευθύνης. Είναι προφανές ότι η γνωμοδότηση του συμβουλίου θα αποτρέπει μικροκομματικούς υπολογισμούς και σκοπιμότητες. Την πρόβλεψη αυτή εισηγήθηκα ως υπουργός Δικαιοσύνης και ψηφίστηκε από την Βουλή (ν.3961/2011), χωρίς όμως να μπορεί να είναι υποχρεωτική, υπό το φως της ισχύουσας ακόμη συνταγματικής διάταξης. Η δεύτερη δέσμη θεσμικών αλλαγών πρέπει να καταπολεμά το φαινόμενο της ασφυκτικής επιρροής ισχυρών οικονομικών συμφερόντων, της ολιγαρχίας του χρήματος, στα κέντρα λήψης των αποφάσεων και να επιβάλλει την επιρροή της κοινωνίας των πολιτών. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεται η αντιπροσωπευτική δημοκρατία να γίνει ταυτόχρονα και συμμετοχική δημοκρατία. Δημοψηφίσματα για σπουδαία θέματα της κοινωνικής ζωής, μετά από πρωτοβουλία πολιτών και τη συγκέντρωση αριθμού υπογραφών, όπως και η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, σύμφωνα με το άρθρο 73 παρ.6 του Συντάγματος, για την οποία δεν υπάρχει ακόμη εκτελεστικός νόμος, είναι ενδεικτικά μέτρα που κατατείνουν στην καθιέρωση της συμμετοχικής Δημοκρατίας. Η τρίτη δέσμη θεσμικών αλλαγών στοχεύει στην ενίσχυση του κύρους και της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, επιδιώκει να καταστήσει την Δικαιοσύνη πραγματικό εγγυητή της Συνταγματικής νομιμότητας, της εν γένει έννομης τάξης. Αλλάζει ο τρόπος επιλογής της ηγεσίας των Ανωτάτων Δικαστηρίων, της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου και των Γενικών Επιτρόπων. Οι ολομέλειες των Ανωτάτων Δικαστηρίων και της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου προτείνουν στη Διάσκεψη των προέδρων της Βουλής τουλάχιστον έξι υποψηφίους για κάθε κενή θέση. Η Διάσκεψη των Προέδρων επιλέγει με αυξημένη πλειοψηφία τρεις από τους προταθέντες και υποβάλλει την πρότασή της για τους τρεις προκρινόμενους στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, από τους οποίους κάνει και την τελική επιλογή. Αλλάζει η επιθεώρηση και η αξιολόγηση των δικαστικών λειτουργών. Δεν υπάρχει ουσιαστική αξιολόγησή τους εντός της ισχύουσας δικαστικής ιεραρχίας, η επιθεώρηση από τους προϊσταμένους τους είναι συχνά κενό γράμμα. Προτείνω την ίδρυση Γενικής Επιτροπείας όλων των τακτικών δικαστηρίων της χώρας, στην οποία τοποθετείται επαρκής αριθμός δικαστικών λειτουργών από τον βαθμό του εφέτη και άνω, οι οποίοι ολοκληρώνουν τη θητεία τους στη Γενική Επιτροπεία, μη έχοντες πλέον οποιαδήποτε σχέση με την τυπική δικαστική ιεραρχία. Σε αυτή την Γενική Επιτροπεία ανατίθεται η επιθεώρηση και αξιολόγηση των δικαστικών λειτουργών. Τέλος, επειδή οι προβλεπόμενες από το Σύνταγμα Ανεξάρτητες Αρχές επωμίζονται το βάρος για την προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, επιβάλλεται να επιστρέψουμε στην προηγούμενη ρύθμιση του άρθρου 101Α και η επιλογή τους να γίνεται με ενισχυμένη πλειοψηφία των 4/5 είτε της διάσκεψης των Προέδρων είτε της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Την ανάγκη μαρτυρούν και όσα απαράδεκτα μεθοδεύτηκαν για την ΑΔΑΕ. Του Χάρη Καστανίδη Συνταγματική αναθεώρηση: γιατί και για ποιον Πρώην υπουργού
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz