50 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ 52 ΤΕΥΧΟΣ_080 Υπουργοί και πρώην υπουργοί πολιτικών διχασμών που δημιουργήθηκαν από τον εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του 1940. Ήταν μια πραγματική αλλαγή πολιτικού καθεστώτος. Μέχρι το 1967, η χώρα διοικούνταν ως «βασιλευόμενη δημοκρατία», το Βασίλειο της Ελλάδας, με βάση το σύνταγμα του 1952. Ωστόσο, μια σειρά νόμων που είχαν τεθεί σε ισχύ κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στα τέλη της δεκαετίας του 1940, λειτουργούσαν παράλληλα και επέτρεπαν ατομικές και πολιτικές διακρίσεις σε βάρος υποστηρικτών της αριστεράς, υπονομεύοντας την πολιτική και κοινωνική ισότητα και τα ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες. Επιπλέον, τα συνδικάτα λειτουργούσαν υπό την ομπρέλα του κράτους, το οποίο περιόριζε την επιρροή τους, ενώ τα δικαιώματα των εργαζομένων, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και το δικαίωμα στην απεργία ήταν επίσης περιορισμένα. Η βασιλευόμενη δημοκρατία χαρακτηριζόταν επίσης από αδικαιολόγητες και πολιτικά αποσταθεροποιητικές επεμβάσεις των «ανακτόρων», δηλαδή του εκάστοτε Βασιλιά και του περιβάλλοντός του, και, περιστασιακά, ξένων πρεσβειών ή ακραίων εθνικιστικών φατριών εντός του στρατού και των δυνάμεων ασφαλείας. Τελικά, μια από αυτές τις φατρίες σχεδίασε και εκτέλεσε το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1967 και επέβαλε μια στυγνή επταετή δικτατορία. Κατά τη μετεμφυλιακή δημοκρατία, η πίστη στη δυτική συμμαχία και τις αξίες της και η επιδίωξη της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και της νομισματικής σταθερότητας εξελίχθηκαν στις κύριες ιδεολογικές κινητήριες δυνάμεις της πολιτικής του ελληνικού κράτους. Η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας στο πλαίσιο μιας μικτής «δυτικής» οικονομίας εξελίχθηκε στη «νέα μεγάλη ιδέα» του ελληνισμού, έγινε αποδεκτή από τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού και επιδιώχθηκε ενεργά από το ελληνικό κράτος ανεξάρτητα από ποια κυβέρνηση. ήταν στην εξουσία. Η οικονομία αναπτύχθηκε εξαιρετικά γρήγορα σε ένα περιβάλλον δημοσιονομικής, νομισματικής και εξωτερικής ισορροπίας και συνέκλινε γρήγορα προς τις πιο προηγμένες δυτικές οικονομίες. Αυτή η εμπειρία ήταν ένα πραγματικό «οικονομικό θαύμα». Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας και τη μετάβαση του 1974, το πολιτικό καθεστώς που πήρε τη θέση του ήταν η Ελληνική Δημοκρατία, μια φιλελεύθερη προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, βασισμένη στο νέο σύνταγμα του 1975. Αυτό αναγνώριζε πλήρως και σεβόταν τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα, χωρίς εξαιρέσεις , αποκλεισμούς και διακρίσεις μεταξύ των Ελλήνων πολιτών. Το νέο καθεστώς έχει συνδεθεί με ένα πλήρες σύνολο δημοκρατικών θεσμών, ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα, Τύπο και συνδικαλιστικές οργανώσεις και τη σχετικά ομαλή εναλλαγή των πολιτικών κομμάτων στην εξουσία. Αυτός είναι ο λόγος που το 1974 δεν σηματοδότησε απλώς την αποκατάσταση της δημοκρατίας πριν το 1967, αλλά μια πραγματική αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος. Το πολιτικό καθεστώς μετά το 1974 είναι χωρίς αμφιβολία το καλύτερο δημοκρατικό πολίτευμα στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Ωστόσο, οι επιδόσεις της οικονομίας επιδεινώθηκαν σημαντικά, όπως φαίνεται ξεκάθαρα στον Πίνακα 1. Το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας στη μετά το 1974 περίοδο δεν ήταν τόσο πρόβλημα ανεπαρκών οικονομικών πόρων όσο πρόβλημα ανεπάρκειας και αδυναμίας των πολιτικών θεσμών να συμβάλλουν στην προώθηση μακροπρόθεσμα επωφελών μεταρρυθμίσεων στο κράτος και την οικονομία. Υπήρχαν σημαντικοί πόροι στη διάθεση της Ελλάδας μετά τη μεταπολίτευση, τόσο λόγω των μεταβιβάσεων από την ΕΕ όσο και λόγω του υψηλού εξωτερικού δανεισμού. Ωστόσο, οι πολιτικοί θεσμοί της χώρας μετά το 1974 δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση αυτών των πόρων προωθώντας τις απαραίτητες πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ούτε να αποφύγουν τις αποσταθεροποιητικές βραχυπρόθεσμες επιλογές της οικονομικής πολιτικής. Το καθεστώς οικονομικής πολιτικής μετά το 1974 εξελίχθηκε σε μεγάλο βαθμό χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, ως αποτέλεσμα μιας διαπάλης για μερίδια εισοδήματος μεταξύ διαφόρων κοινωνικών ομάδων, με τις εκλεγμένες κυβερνήσεις να προσπαΑυτό το άρθρο ανασκοπεί, αναλύει και ερμηνεύει την εξέλιξη του κράτους και της οικονομίας της μεταπολεμικής Ελλάδας, πριν και μετά τη μεταπολίτευση του 1974. Η μεταπολίτευση του 1974 οδήγησε σε μια αλλαγή καθεστώτος που περιλάμβανε ένα πολύ μεγάλο μέρος του ιδεολογικού και θεσμικού οικοδομήματος που χαρακτήριζε την Ελλάδα στα είκοσι πέντε χρόνια μεταξύ του τέλους του εμφυλίου πολέμου το 1949 και της αποκατάστασης της δημοκρατίας το 1974. Αν και οι κοινωνικές και πολιτικές επιδόσεις και πολιτικοί θεσμοί βελτιώθηκαν σημαντικά μετά το 1974, οι οικονομικές επιδόσεις επιδεινώθηκαν. Αν και αυτό ήταν εν μέρει αναμενόμενο λόγω των διεθνών εξελίξεων, η απότομη επιδείνωση των οικονομικών επιδόσεων ήταν κυρίως αποτέλεσμα των αποτυχιών του πολιτικού καθεστώτος μετά το 1974 να προσαρμόσει τους μηχανισμούς δέσμευσης και συντονισμού που είχαν συμβάλει στο ‘οικονομικό θαύμα’ των δεκαετιών του 1950 και του 1960, να εμπεδώσει κατάλληλους και συνεπείς κανόνες στην οικονομική πολιτική και να εισάγει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στο κράτος και την οικονομία. Επιπλέον, η Ελλάδα εισήλθε στην Ε.Ε και αργότερα στη ζώνη του ευρώ σχετικά απροετοίμαστη οικονομικά, κάτι που συνέβαλε στην επιδείνωση των οικονομικών της επιδόσεων και, τελικά, στην κρίση χρέους της δεκαετίας του 2010 και στη μεγάλη οικονομική καθίζηση που ακολούθησε. Η μεταπολίτευση του 1974 είναι ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Η κατάρρευση της δικτατορίας τον Ιούλιο του 1974 δεν οδήγησε απλώς στην αποκατάσταση της προβληματικής μετεμφυλιακής δημοκρατίας, αλλά σε ένα εντελώς διαφορετικό και από τις περισσότερες απόψεις ανώτερο πολιτικό καθεστώς. Η μεταπολίτευση εγκαινίασε την πιο ώριμη δημοκρατική περίοδο της χώρας και την αρχή του τέλους των μεγάλων κοινωνικών και Πριν και Μετά τη Μεταπολίτευση του 1974 Θεσμοί, Πολιτική και Οικονομία στην Ελλάδα Του Γιώργου Αλογοσκούφη1 Πρώην Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών 1 Ο συγγραφέας είναι Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικής Επιστήμης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διατέλεσε μέλος της Βουλής των Ελλήνων στην περίοδο 1996-2009 και Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών στην περίοδο 2004-2008. Το άρθρο αυτό βασίζεται στο ομότιτλο υπό έκδοση βιβλίο του που θα εκδοθεί το φθινόπωρο από τις εκδόσεις Gutenberg.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz