ΒΟΥΛΗ Επί του ... Περιστυλίου

52 ΕΛΛΑΔΑ - ΕΥΡΩΠΗ: 40 ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΙ ΤΕΥΧΟΣ_ 019 Φ έτος, γιορτάζουμε στην Ελλάδα δύο μεγάλες επετείους. Γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση που οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου, ελεύθερου και κυρίαρχου ελληνικού κράτους με τη σύγχρονη έννοια του όρου. Γιορτάζουμε επίσης τα 40 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα, δηλαδή την απόφαση της χώρας μας να μοιραστεί ένα σημαντικό κομμάτι της εθνικής κυριαρχίας με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι δύο σημαντικές επέτειοι, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, που σηματοδοτούν όμως την εξελικτική πορεία του ελληνικού κράτους και του λαού μας, δηλαδή τη μετάβαση από την εθνική κυριαρχία στην ευρωπαϊκή συγκυριαρχία που βασίζεται στη δημοκρατία καθώς και την ειρηνική και ισότιμη συνύπαρξη των ευρωπαϊκών λαών. Αν προσθέσουμε μάλιστα και τα χρόνια της σύνδεσης με την τότε ΕΟΚ, έχουμε ήδη πολύ περισσότερα από 50 χρόνια ενεργού συμμετοχής της Ελλάδας στην οικοδόμηση της ενωμένης Ευρώπης. Η Ελλάδα είναι λοιπόν από τους παλιούς σε μια Ευρώπη των 27 που πιθανότατα θα αποκτήσει και νέα μέλη στο μέλλον. Αλλά, όπως όλοι γνωρίζουμε, η σχέση της Ελλάδας με το ευρωπαϊκό εγχείρημα δεν υπήρξε πάντα ανέφελη. Πέρασε από πολλές διακυμάνσεις και κρίσεις που έφεραν την Ελλάδα στο επίκεντρο δύσκολων ευρωπαϊκών αποφάσεων. Συνοψίζοντας την ιστορία της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, θα έλεγα ότι χαρακτηρίζεται από τρία βασικά στοιχεία. Πρώτον, λίγες και σωστές στρατηγικές αποφάσεις που κρίθηκαν στο χρόνο. Δεύτερον, πολιτικές και διπλωματικές επιτυχίες που συχνά ξεπερνούν το ειδικό βάρος της χώρας. Και τρίτον, σημαντικό έλλειμμα στην υλοποίηση κοινών αποφάσεων και πολιτικών. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Η Ελλάδα έκανε σίγουρα τις σωστές επιλογές σε κρίσιμα ιστορικά σταυροδρόμια και συνέδεσε έτσι πολύ νωρίς την τύχη της με την υπό διαμόρφωση ενωμένη Ευρώπη. Για να είμαστε όμως πιο ακριβείς, αυτές οι σωστές επιλογές έγιναν από λίγους ανθρώπους και κυρίως από πολιτικούς ηγέτες που είχαν την ικανότητα να βλέπουν πιο μακριά από τους άλλους. Το όνομα του Κωνσταντίνου Καραμανλή έρχεται αυτόματα στο μυαλό ως ο πολιτικός ηγέτης που σχεδόν μόνος του έβαλε την Ελλάδα στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Ως μέλος, είχε επίσης η Ελλάδα σημαντικές επιτυχίες σε αυτήν την αέναη διαπραγμάτευση που χαρακτηρίζει τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα αναφέρω μεταξύ άλλων τα Μεσογειακά προγράμματα, την ένταξη στο ευρώ και την ένταξη της Κύπρου, τα οποία δεν ήταν διόλου αυτονόητα και χρειάστηκαν μεγάλες προσπάθειες για να πετύχουν. Δυστυχώς όμως, δεν ήταν μόνον αυτά. Η Ελλάδα έζησε αρκετές κρίσεις, με απόγειο τη μεγάλη οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας που οδήγησε σε μια ανεπανάληπτη μείωση εισοδημάτων σε καιρό ειρήνης, σε εκτόξευση της ανεργίας ενώ παράλληλα τέθηκε υπό αμφισβήτηση και η συμμετοχή της Ελλάδας στο κοινό νόμισμα. Πώς μπορούμε λοιπόν να εξηγήσουμε αυτό το περίεργο μίγμα στρατηγικών αποφάσεων, πολιτικών επιτυχιών και διαδοχικών κρίσεων; Με τον κίνδυνο της υπεραπλούστευσης, η εξήγηση που προτείνωσυνδέεται με τις μεγάλες αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν τη νεότερη Ελλάδα, περισσότερο από πολλές άλλες χώρες-μέλη. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με λίγους αλλά πολύ σημαντικούς πολιτικούς ηγέτες στη σύγχρονη ιστορία της που ξεπέρασαν τα εθνικά σύνορα και αξιοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο τη γεωπολιτική σημασία της χώρας. Μια χώρα επίσης με κοσμοπολίτισσες Ελληνίδες και Έλληνες που διαθέτουν ισχυρή παρουσία στο διεθνή χώρο και λειτουργούν συχνά ως οι καλύτεροι πρεσβευτές της πατρίδας τους. Και σίγουρα μια χώρα με βαριά ιστορική κληρονομιά που άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην ευρωπαϊκή αλλά και την παγκόσμια Ιστορία. Ο συνδυασμός αυτών των τριών παραγόντων προσδίδει στην Ελλάδα ένα ειδικό βάρος που ξεπερνάει κατά πολύ το μέγεθος της χώρας, όταν βεβαίως λειτουργούν και συνδέονται σωστά μεταξύ τους. Δυστυχώς όμως ούτε οι σοφοί ηγέτες, ούτε οι σύγχρονοι Έλληνες Οδυσσείς, αλλά ούτε και η Ιστορία αρκούν πάντα για να αντισταθμίσουν τις αδυναμίες των οικονομικών δομών και των πολιτικών θεσμών της χώρας που καθιστούν μερικές φορές Η ευρωπαϊκή επέτειος και οι δικές μας αντιφάσεις ΤΟΥ ΛΟΥΚΆ ΤΣΟΎΚΑΛΗ Προέδρου του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), Καθηγητή στη Sciences Po, Παρίσι, και ομότιμου Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών