Εθνικό Συμβούλιο: Η Βουλή της Ελεύθερης Ελλάδας Μάιος 1944
Εικαστικό εξωφύλλου: Β. Σεμερτζίδης, [Χωρίς τίτλο], τέμπερα σε χαρτί, Μάρτιος 1944 (Βιβλιοθήκη της Βουλής, Δωρεά Καλλιρρόης Σεμερτζίδη) © 2023 Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων Κατάλογοι ΒΒ 8 (2023) ISBN: 978-960-560-236-9
Εθνικό Συμβούλιο: Η Βουλή της Ελεύθερης Ελλάδας Μάιος 1944 Κατάλογος της Έκθεσης 2023
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ & ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ Γενική Επιμέλεια: Δρ Μαρία Καμηλάκη Αν. Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διοίκησης, Βιβλιοθήκης και Εκδόσεων, Βουλή των Ελλήνων Διοικητική Εποπτεία: Αθηνά Μ. Συναρέλλη Αν. Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης, Βουλή των Ελλήνων ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Επιμέλεια, Έρευνα, Κείμενα – Υπομνηματισμός: Δρ Στάθης Κουτρουβίδης, Τμήμα Κοινοβουλευτικών Αρχείων, Βιβλιοθήκη της Βουλής Καλλιτεχνικός Σχεδιασμός: Γιάννης Μετζικώφ Επιστημονική Σύμβουλος: Έλλη Δρούλια, π. Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης, Βουλή των Ελλήνων Φιλολογική επιμέλεια - Διορθώσεις: Ιουλιανή Θεοδόση, Τμήμα Κοινοβουλευτικών Αρχείων, Βιβλιοθήκη της Βουλής Συντήρηση Τεκμηρίων: Τμήμα Διατήρησης και Συντήρησης Έντυπου υλικού και Έργων Τέχνης, Βιβλιοθήκη της Βουλής: Αριέττα Ρεβίθη (Προϊσταμένη), Χαρά Ζαχιώτη, Μαρία Σακελλαρίου, Ιωάννα Σασιάκου Φωτογράφιση, ψηφιοποίηση και ψηφιακή επεξεργασία υλικού: Γιώργος Ζανιάς, Τμήμα Βιβλιοθήκης Πόλης και Διαχείρισης Συστημάτων Βιβλιοθήκης, και Ειρήνη Μανουσάκη, Τμήμα Κοινοβουλευτικών Αρχείων, Βιβλιοθήκη της Βουλής Γραφιστικός σχεδιασμός & εκτυπώσεις: Κωνσταντίνος Μπεζεριάνος & ΣΙΑ Ο.Ε. Εκθεσιακός εξοπλισμός: Εμμανουήλ Λιγνός, ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΜΟΥΣΕΙΑΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Διεύθυνση Εκδόσεων & Εκτυπώσεων, Προϊστάμενος: Σωτήρης Χρ. Στασινόπουλος Τμήμα Σχεδιασμού, Εργασιών Προεκτύπωσης & Ενημέρωσης, Προϊστάμενος: Δημήτρης Ζαζάς, Σχεδιασμός: Παναγιώτης Τζοανάκης Τμήμα Παραγωγής, Διαχείρισης Εκδόσεων & Εξυπηρέτησης Κοινού, Προϊστάμενος: Θανάσης Αθανασιάδης, Εκτύπωση: Σπύρος Αναγνωστόπουλος, Παναγιώτης Μαριόλης, Αντώνης Αθηναΐδης Ψηφιακή επεξεργασία εικόνων: Γιώργος Ζανιάς, Ειρήνη Μανουσάκη, Παναγιώτης Τζοανάκης Φιλολογική επιμέλεια - Διορθώσεις: Έλλη Δρούλια, Ιουλιανή Θεοδόση, Στάθης Κουτρουβίδης
ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) – Αρχείο Νίκου Μάργαρη Αρχείο Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ) Αρχείο Κώστα Σωτηρίου Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) - Κεντρική Υπηρεσία Συλλογή Εντύπων Αντιστασιακών Οργανώσεων Συλλογή Εντύπων Κατοχής Συλλογή Μιλτιάδη Σταμούλη ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Αργολίδας ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Ευρυτανίας ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Ημαθίας ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Λάρισας ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Μεσσηνίας ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πέλλης ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πιερίας ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Πρέβεζας ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Σερρών ΓΑΚ – Τοπικό Αρχείο Αιγίου Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, Φωτογραφικό Αρχείο Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Αρχείο Ελευθέριου Βενιζέλου Συλλογή Σοφοκλή Βενιζέλου Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο-Μορφωτικό Ίδρυμα Τραπέζης Ελλάδος (ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ) Ίδρυμα Κόκκαλη Ίδρυμα Κωνσταντίνου Σημίτη ΜΚΕ Πολιτιστική Εταιρεία «Φωτογραφίζοντας»* Πολεμικό Μουσείο, Φωτογραφικό Αρχείο Σύλλογος των Απανταχού Κορυσχαδιτών «Ο Άγιος Αθανάσιος» *Το σύνολο των φωτογραφιών που παραχώρησε η ΜΚΕ Πολιτιστική Εταιρεία «Φωτογραφίζοντας» προέρχεται κυρίως από βιβλία αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και ιστορικών ερευνητών της περιόδου κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά την απελευθέρωση (1945-1975), τα οποία απόκεινται στη «Βιβλιοθήκη Εθνική Αντίσταση» Για τη σύνθεση του εκθεσιακού αφηγήματος αξιοποιήθηκαν τεκμήρια από τις Συλλογές του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων και της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Η κατασκευή του εκθεσιακού εξοπλισμού έγινε με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Κόκκαλη
Για τη συνεισφορά τους ευχαριστούμε ιδιαίτερα τους/τις: Χρήστο Αηδονίδη, Απόστολο Αποστολάκη, Στέργιο Αποστόλου, Λαοκράτη Βάση, Κώστα Βώρο, Σπύρο Γιακουμέλο, Ισμήνη Δανιά, Λουκία Δήμου, Πάνο Ζέρβα, Γιώργο Ζούμπο, Νίκο Θεοδοσίου, Μαρία Καβάλα, Γιάννη Κανατά, Φιλήμονα Καραμήτσο, Άγγελο Καρλατήρα, Διονυσία Καρλατήρα, Δώρα Καρούτα, Μανόλη Κασιμάτη, Παναγιώτη Κατσούλη, Αγαμέμνονα Κολλιάτσο, Χαρίλαο Κοτζιά, Χρήστο Κώνστα, Τάσο Κωστόπουλο, Ζωζώ Λιδωρίκη, Ιωάννα Λουλάκη, Μιχάλη Λυμπεράτο, Γιάννη Μαλκογιάννη, Ελένη Μαργιόλη, Κώστα Μιχαλάκη, Λουκά Μπάλιο, Μπάμπη Μπαλτά, Ηλία Μπιτσάνη, Αντώνιο Μίγα, Γιάννη Παπανικολάου, Μιχάλη Πασιάκο, Πέτρο Πετράτο, Ευστάθιο Πιπλικάτση, Αντιγόνη Πολέμη-Τσιμπλή, Γιώργο Σαλεμή, Νίκο Σαλπιστή, Αργυρώ Σαρρή, Νίκο Σαραντάκο, Γεωργία Σίμωση, Κατίνα Τέντα-Λατίφη, Θεόδωρο Τανούλα, Καίτη Χατζή, Αλέκο Χατζηκώστα. ΙΔΙΩΤΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Ιδιωτική συλλογή Κατερίνας Ζωιτοπούλου-Μαυροκεφαλίδου Ιδιωτική συλλογή Φανής Πετραλιά Ιδιωτική συλλογή Γιώργου Πετρόπουλου Ιδιωτική συλλογή Βασίλη Χατζηλάμπρου Συλλογή Καλλιρρόης Σεμερτζίδου (Δωρεά στη Βιβλιοθήκη της Βουλής) Συλλογή Χρήστου Μοσχανδρέου (Δωρεά στη Βιβλιοθήκη της Βουλής)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Χαιρετισμός του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων, κ. Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα 11 Χαιρετισμός του Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας, κ. Φάνη Σπανού 13 Χαιρετισμός του Δημάρχου Καρπενησίου, κ. Νικολάου Σουλιώτη 15 Χαιρετισμός του Προέδρου του Δ.Σ. του Ιδρύματος Κόκκαλη, κ. Σωκράτη Κόκκαλη 17 Το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων ως τοπόσημο, Δρ Μαρία Καμηλάκη, Αν. Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διοίκησης, Βιβλιοθήκης και Εκδόσεων, Βουλή των Ελλήνων 19 Εισαγωγή 23 Συντομογραφίες 25 Χρονολόγιο 1938-1945 26 Η ιστορία του Σχολείου της Κοινότητας Κορυσχάδων 32 Η εποποιΐα της Εθνικής Αντίστασης 34 Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου 52 Οι εκλογές για το Εθνικό Συμβούλιο 58 Η «Μάχη της σοδειάς» 118 ΠΕΕΑ και Εθνικό Συμβούλιο: η επόμενη μέρα 128 Η καθημερινότητα 158 Έργα του Βάλια Σεμερτζίδη φιλοτεχνημένα στο Βουνό 174 Βάλιας Σεμερτζίδης (1911-1983): σύντομο βιογραφικό σημείωμα 176 Σελίδες από την Επιθεώρηση Τέχνης 195 Τραγούδια από την Εθνική Αντίσταση 196 Ενδεικτική βιβλιογραφία 198
Χαιρετισμός του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων, κ. Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα Στο σχολείο των Κορυσχάδων, σε μια ορεινή κοινότητα που λόγω της αμυντικής της τοποθεσίας έναντι των αεροπορικών επιθέσεων υπήρξε επίκεντρο της αντιστασιακής δράσης κατά τη διάρκεια της Κατοχής, διεξήχθησαν οι εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου μεταξύ 14 και 27 Μαΐου 1944. Στο πετρόκτιστο αυτό κτίριο, χαρακτηρισμένο από το 1983 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, φιλοξενείται η μόνιμη έκθεση του ανακαινισμένου Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων, καρπός της αγαστής συνέργειας της Βουλής των Ελλήνων, της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, του Δήμου Καρπενησίου και του Ιδρύματος Κόκκαλη, σε συνέχεια Προγραμματικής Σύμβασης που υπεγράφη τον Οκτώβριο του 2018, με κοινό όραμα την προβολή ενός εμβληματικού τοποσήμου υπό ανανεωμένη οπτική. Η Βουλή των Ελλήνων, ως θεσμικός θεματοφύλακας της ιστορικής μνήμης, συγχρηματοδότησε τις κτιριολογικές παρεμβάσεις, ενώ, διά της Βιβλιοθήκης της, μερίμνησε για την ιστορική έρευνα, την εκπόνηση και την υλοποίηση της μουσειολογικής μελέτης και την έκδοση του καταλόγου της μόνιμης Έκθεσης, καθώς και για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του Μουσείου. Το εκθεσιακό αφήγημα αξιοποιεί κείμενα, βιβλία, εφημερίδες, αφίσες, φωτογραφίες, καθώς και τρισδιάστατα αντικείμενα, με σκοπό την επισκόπηση σημαντικών στιγμών της Εθνικής Αντίστασης: πορείες αντάρτικων ομάδων και στρατιωτικών σωμάτων κληρικών μέσα στα χιόνια, στιγμιότυπα από εκλογές Εθνοσυμβούλων, στις οποίες σημειωτέον είχαν δικαίωμα ψήφου και οι γυναίκες, ορκωμοσίες, εκφωνήσεις ομιλιών, αλλά και στιγμές χαλάρωσης, όπως η φωτογραφία της Συλλογής Γιάννη Μαλκογιάννη στην οποία απεικονίζονται να χορεύουν μαζί ο Ναπολέων Ζέρβας, ο Άρης Βελουχιώτης, ο Κρις Γούντχαουζ και ο Γιώργος Χουλιάρας, λίγο πριν από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, φωτίζουν τις «επίσημες» και «ανεπίσημες» όψεις της Εθνικής Αντίστασης. Ξεχωριστή θέση επέχουν τα σχέδια που ο Βάλιας Σεμερτζίδης φιλοτέχνησε κατά τη διάρκεια του Εθνικού Συμβουλίου, τα πρωτότυπα των οποίων έχουν δωρηθεί από την Καλλιρρόη Σεμερτζίδη προς τη Βιβλιοθήκη της Βουλής. Ο κύκλος της αφήγησης ανοίγει από το Εθνικό Συμβούλιο σε ευρύτερες θεματικές μείζονος σημασίας για την εποχή, όπως η επονομαζόμενη «Μάχη της σοδειάς», ήτοι ο αγώνας επιβίωσης που έδωσαν οι αντιστασιακές οργανώσεις για να αντιμετωπίσουν τις συνθήκες πείνας που επικράτησαν κυρίως στα αστικά κέντρα το 1941-1942, και η ενεργός θεσμική ανάμειξη του γυναικείου φύλου, όπως αποτυπώνεται λ.χ. μέσα από τη συμμετοχή γυναικών στη διαδικασία για την εκλογή Εθνοσυμβούλων τον Απρίλιο του 1944. Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων συνιστά ένα κύτταρο συλλογικής μνήμης σε ένα ολιγάνθρωπο σήμερα χωριό, που ωστόσο αποπνέει ιστορική μνήμη, την αρχιτεκτονική παράδοση της Ηπείρου και της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και παραπέμπει σε αξιοσημείωτη φροντίδα για την παιδεία, αν σκεφτούμε τα σχολικά πονήματα της Ρόζας Ιμβριώτη. Εδώ αναδεικνύεται για ακόμη μία φορά η συμβολή της Βουλής των Ελλήνων στην ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών, της ιστορίας και του πολιτισμού τους. Η αίθουσα του 1ου ορόφου του σχολείου, η οποία διακοσμήθηκε για τις ανάγκες του Εθνικού Συμβουλίου με μορφές ηρώων της Επανάστασης του 1821, αποτυπώνει τη σύνδεση δύο στιγμών της ελληνικής Ιστορίας με κοινό αξιακό υπόβαθρο τη σθεναρή Αντίσταση προς τον κατακτητή και την αταλάντευτη πίστη του ελληνικού λαού στο πολύτιμο αγαθό της Ελευθερίας. Στην εποχή της αυτοματοποιημένης ευκολίας των νέων τεχνολογιών, τα διδάγματα που προκύπτουν από την εντρύφηση σε υψηλές αξίες και στους αιματηρούς αγώνες για τη διεκδίκησή τους είναι απαραίτητα και χρησιμότατα.
Χαιρετισμός του Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας, κ. Φάνη Χ. Σπανού Σταυροδρόμι θεών και ηρώων υπήρξε ο τόπος μας, η Στερεά Ελλάδα. Οι Θερμοπύλες το καταμαρτυρούν, όπως και το Μαντείο των Δελφών. Η Θήβα και οι Πλαταιές το βεβαιώνουν, όπως επίσης η Αρχαία Ερέτρια, ο Ορχομενός και η Χαλκίδα. Αιώνες μετά, στα ίδια χώματα, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, ο Ταλαντίου Νεόφυτος, ο Πανουργιάς, ο Γκούρας, ο Παπαντριάς, ο Αντώνης Κατσαντώνης και πόσοι άλλοι, μάχονται για την Εθνεγερσία. Και ξανά -στη σύγχρονη ιστορία πλέον- χιλιάδες ανώνυμοι ήρωες πέφτουν στα χαρακώματα, δίνουν την ψυχή τους στην Εθνική Αντίσταση και τον Μάιο του 1944, στο ιστορικό χωριό των Κορυσχάδων, πραγματοποιούν την πρώτη Εθνοσυνέλευση των μαχόμενων για την απελευθέρωση Ελλήνων. Η Ιστορία του τόπου μας δεν γράφτηκε με… μελάνι. Γράφτηκε με αίμα και χαράχτηκε στη γη μας με καλέμι! Οφειλή δική μας είναι να μη λησμονήσουμε το παρελθόν. Να τιμήσουμε εμφατικά την ιστορική μνήμη και τους ένδοξους προγόνους μας. Να προσφέρουμε ισχυρά διδάγματα στο σήμερα και -το κυριότερο- να δημιουργήσουμε μια ισχυρή προοπτική για το αύριο. Με αυτήν ακριβώς τη στόχευση, εμείς, στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ανταποκριθήκαμε ασμένως - το 2018- στο κάλεσμα της Βουλής των Ελλήνων. Αμέσως μετά τις εορταστικές εκδηλώσεις για τα 74 χρόνια από την συμπλήρωση της έναρξης του Απελευθερωτικού Αγώνα κατά των κατακτητών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, συμπράξαμε με τη Βουλή των Ελλήνων, τους Δήμους Καρπενησίου και Αγράφων και το Ίδρυμα Κόκκαλη. Και επισφραγίσαμε τη σύμπραξή μας με την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας για την αποκατάσταση, τη συντήρηση και -κυρίως- την ανάδειξη και τον εκσυγχρονισμό του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων. Μια αποστολή για την οποία εργαστήκαμε όλοι μεθοδικά και με σεβασμό στα γεγονότα, τα δεδομένα και τη νωπή ιστορική μνήμη. Εξειδικευμένοι μηχανικοί καταπιάστηκαν με τα κτιριακά προβλήματα του Μουσείου, αλλά το σημαντικότερο σκέλος των εργασιών ήταν η συντήρηση των τοιχογραφιών, η ιστορική έρευνα για τη συγκέντρωση νέου υλικού (τεκμήρια, εικόνες, φωτογραφίες κλπ.) και η εκπόνηση της μουσειολογικής μελέτης. Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας είναι το αναμορφωμένο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων με το ανανεωμένο και εμπλουτισμένο εκθεσιακό αφήγημα που σας περιμένει -όλους εσάς τους επισκέπτες- να το ανακαλύψετε! Σε κάθε σελίδα του Καταλόγου που κρατάτε ανά χείρας, αλλά και σε κάθε βήμα μέσα στο Μουσείο, αναβιώνουν οι στιγμές, τα συναισθήματα, το “άρωμα” των ιστορικών γεγονότων, που αντικατοπτρίζουν τα μοναδικά του εκθέματα. Καλή περιήγηση!
Χαιρετισμός του Δημάρχου Καρπενησίου, κ. Νικολάου Σουλιώτη Το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων αποτελεί ιστορικό ορόσημο, αφού τα σημαντικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκεί την περίοδο της σύγχρονης Ιστορίας και τα οποία σφράγισαν τις μετέπειτα πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις είναι πολλαπλά, συνδυάζοντας τόσο το θεωρητικό όσο και το οικονομικό επίπεδο. Ο εμβληματικός χώρος του παλιού πετρόκτιστου σχολείου, που περιτριγυρίζεται από τα ευρυτανικά βουνά, ήταν το πιο ενδεδειγμένο σημείο για να εμπνεύσει τους ανθρώπους του ’44 ώστε εκεί να στεγάσουν τις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου, συγκεντρώνοντας αντιπροσώπους από όλη την Ελλάδα με μοναδικό στόχο την απελευθέρωση της χώρας και την αποκατάσταση της εθνικής ενότητας και λαϊκής κυριαρχίας. Σε αυτό το σχολείο – Μουσείο, πλέον, Εθνικής Αντίστασης – στις Κορυσχάδες θεσμοθετήθηκε επί της ουσίας ένα επαναστατικό σύνταγμα που επικύρωσε τους λαοκρατικούς θεσμούς και κατοχύρωσε τις ελευθερίες για μια ανεξάρτητη και κοινωνικά δίκαιη Ελλάδα. Το ιστορικό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου Κορυσχάδων Ευρυτανίας χάρη στις πολλαπλές εναλλασσόμενες χρήσεις που έχει υπηρετήσει, με αποκορύφωμα το Ψήφισμα του Εθνικού συμβουλίου που έμεινε γνωστό και ως «Ψήφισμα των Κορυσχάδων», και παράλληλα λόγω της ιδιαίτερης τυπικής αρχιτεκτονικής του, χαρακτηρίστηκε το 1983 από την Κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Η σημασία των γεγονότων και οι σελίδες όπως γράφτηκαν στην Ιστορία εντοπίστηκαν ήδη από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, οπότε και ιδρύθηκε το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων, με σκοπό τη διάσωση, προβολή και έκθεση ντοκουμέντων, φωτογραφιών, βιβλίων και έντυπου υλικού που αναφέρονται στην ιστορία του Εθνικού Συμβουλίου και γενικά της Εθνικής Αντίστασης του 1941 - 1945. Η συσσωρευμένη ιστορική ενέργεια του χώρου και η μνημειακή αξία, αλλά και το αυξανόμενο ενδιαφέρον των επισκεπτών δημιούργησαν την ανάγκη αναβάθμισης και ενίσχυσης της ιστορικής γνώσης με ένα συνεκτικό και πληρέστερο υλικό τεκμηρίωσης και αφήγησης στον χώρο και τον χρόνο. Το 2018, η υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ της Βουλής των Ελλήνων, της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, του Ιδρύματος Κόκκαλη και του Δήμου Καρπενησίου στήριξε το όραμά μας για τη δημιουργία ενός δικτύου μουσείων και μνημειακών χώρων που θα αναδεικνύουν την ιστορική αξία της περιοχής, ενδυναμώνοντας την πολιτιστική ταυτότητα της Ευρυτανίας. Αυτή η προσπάθεια δημιουργεί μια νέα προοπτική με πολλαπλούς στόχους και μετρήσιμα αποτελέσματα. Πιστεύουμε ότι η αναμόρφωση του ιστορικού αυτού χώρου θα ολοκληρώσει το αφήγημα, δημιουργώντας πληρότητα και συνεκτικότητα ως προς τις κρίσιμες πλευρές των γεγονότων που συνέβησαν τα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης. Με την ανάδειξη και την ενδυνάμωση της εθνικής μνήμης θα μυηθούν στο ιστορικό γίγνεσθαι οι νεότερες γενιές, αφού βασική μας προτεραιότητα είναι η συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα όλων των βαθμίδων. Το νέο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων είναι ένα μεγάλο στοίχημα για εμάς που υπηρετούμε την Τοπική Αυτοδιοίκηση και που θέλουμε να συνδέσουμε το παρελθόν με το παρόν και κυρίως με το μέλλον. Η συνολική αυτή πρωτοβουλία με τον εμπλουτισμό του υλικού, τη διαμόρφωση μόνιμης έκθεσης και τη διοργάνωση περιοδικών εκδηλώσεων υποστηρίζει τις δημοκρατικές αξίες και παρέχει ισότιμες ευκαιρίες διά βίου μάθησης. Τα μουσεία μεταμορφώνουν τον κόσμο. Παρουσιάζοντας το παρελθόν, ανοίγουν νέους ορίζοντες και διαμορφώνουν νέες καινοτόμες ιδέες με σκοπό την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος. Και το δικό μας Μουσείο θέλουμε να είναι ένα από αυτά. Νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους όσους εργάστηκαν και συνεργάστηκαν, για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα.
Χαιρετισμός του Προέδρου του Δ.Σ. του Ιδρύματος Κόκκαλη, κ. Σωκράτη Κόκκαλη Βρέθηκα πρώτη φορά στις Κορυσχάδες σε πολύ μικρή ηλικία, όμως ακόμα και σε ένα παιδί ήταν προφανής η σπουδαιότητα όσων συνέβησαν εκεί την άνοιξη του 1944. Η ελπίδα, η αλληλεγγύη και ο ενθουσιασμός των ντόπιων και των αιρετών αντιπροσώπων του σκλαβωμένου λαού, που είχαν συγκεντρωθεί από όλη την κατεχόμενη χώρα, έχουν μείνει χαραγμένα στην ψυχή μου. Είμαι ευγνώμων στη Βιβλιοθήκη της Βουλής, που μέσω του Ιδρύματος Κόκκαλη μας έδωσε τη δυνατότητα να συμβάλουμε στον εκσυγχρονισμό του Μουσείου των Κορυσχάδων, που ιδρύθηκε μετά την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Είμαι βέβαιος ότι στη νέα, σύγχρονη μορφή του το Μουσείο θα συνεχίσει να διατηρεί ζωντανή τη μνήμη μιας μεγάλης στιγμής της ελληνικής Δημοκρατίας και θα αποτελέσει έναν πόλο ανάπτυξης της Ευρυτανίας.
Το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων ως τοπόσημο Τοπόσημα θεωρούνται κτίρια τα οποία, πέραν της χρηστικής τους σύνδεσης με μια συγκεκριμένη περιοχή και τις πρακτικές ανάγκες των κατοίκων της, φέρουν αυξημένο συμβολικό και εκφραστικό φορτίο. Ένα τέτοιο αρχιτεκτόνημα είναι αναμφίβολα το Σχολείο της κοινότητας Κορυσχάδων, που λίγα χρόνια μετά την ανέγερση και αποπεράτωσή του το 1939 με χρήματα ξενιτεμένων Κορυσχαδιτών, έμελλε την άνοιξη του 1944 να φιλοξενήσει τις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου. Η επιλογή του οικισμού των Κορυσχάδων ως έδρας του Εθνικού Συμβουλίου δεν ήταν τυχαία, καθώς στη διάρκεια της Κατοχής η ομώνυμη κοινότητα, λόγω της αμυντικής φύσης της τοποθεσίας της, υπήρξε επίκεντρο αντιστασιακών δράσεων (ενδεικτικά αναφέρεται ότι λειτούργησε ως έδρα της XIIIης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και του τυπογραφείου της, όπου εκδιδόταν η εφημερίδα Ελεύθερη Ελλάδα, ενώ για μικρό διάστημα εκεί εγκαταστάθηκε και το στρατηγείο του ΕΛΑΣ). Στο πετρόκτιστο σχολείο των Κορυσχάδων συγκεντρώθηκε το σύνολο των Εθνοσυμβούλων από τις 14 έως τις 27 Μαΐου 1944, ύστερα από τη διεξαγωγή εκλογών σε εθνική κλίμακα τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς. Οι εργασίες έλαβαν χώρα στη διακοσμημένη με μορφές των επαναστατών του 1821 αίθουσα, με τις τοιχογραφίες να έχουν φιλοτεχνηθεί από ζωγράφους που είχαν ανέβει στο Βουνό, απεικονίζοντας σημειολογικά τη σύνδεση του Εθνικού Συμβουλίου με τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Το σχολείο επαναλειτούργησε τη δεκαετία του 1950, ενώ οριστικά διέκοψε τη λειτουργία του τη δεκαετία του 1980, εξαιτίας της έλλειψης μαθητών. Οι πρώτες συζητήσεις για τη μετατροπή του χώρου σε μνημείο και Μουσείο για την Εθνική Αντίσταση ανάγονται ήδη στο 1977 και δυναμικότερα από το 1982. Το 1983, επί Υπουργίας Μελίνας Μερκούρη, χάρη στην ιδιαίτερη τυπική αρχιτεκτονική του, το κτίριο χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, ενώ το 1992 το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων συστάθηκε σε νομικό πρόσωπο και αποφασίστηκε η στέγασή του στο ιστορικό κτίριο του σχολείου. Τελικά, το 2017, κατόπιν αιτήματος του Δημάρχου Καρπενησίου, Νικολάου Σουλιώτη, και του τότε Δημάρχου Αγράφων, Θεόδωρου Μπαμπαλή, προς τη Βουλή των Ελλήνων, αποφασίστηκε να γίνει αναμόρφωση των δύο μουσείων Εθνικής Αντίστασης που υπήρχαν αφενός στις Κορυσχάδες, στο ιστορικό κτίριο του Σχολείου, και αφετέρου στη Βίνιανη, έδρα της κυβέρνησης της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Αντίστασης (Π.Ε.Ε.Α.). Ακολούθησε η υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ της Βουλής των Ελλήνων, της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, του Δήμου Καρπενησίου και του Δήμου Αγράφων, την 20ή Μαρτίου του 2018. Δυνάμει του Μνημονίου, υπογράφηκαν ξεχωριστά δύο προγραμματικές συμβάσεις για έκαστο των μουσείων, με τη συμμετοχή, εκτός των προαναφερθέντων φορέων, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Ιδρύματος Κόκκαλη. Το έργο στις Κορυσχάδες προχώρησε και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2021 με επισκευές στην εξωτερική πλευρά του σχολείου και πλήρη αποκατάσταση των πρωτότυπων τοιχογραφιών. Το αντίστοιχο έργο στη Βίνιανη δεν έχει μέχρι στιγμής προχωρήσει λόγω ανυπέρβλητων δυσκολιών. Σε αυτό το πλαίσιο, η Βουλή ανέλαβε να συμμετάσχει στη χρηματοδότηση των επισκευών που θα κρίνονταν αναγκαίες, την εκπόνηση της μουσειολογικής μελέτης, την ιστορική έρευνα και τη συγκέντρωση τεκμηριωτικού υλικού, την παρακολούθηση των εργασιών διαμόρφωσης του χώρου, την οργάνωση και συντήρηση του χαρτώου υλικού και των αντικειμένων, την τοποθέτηση των τεκμηρίων στον χώρο της έκθεσης, την ανάπτυξη της Βιβλιοθήκης του Μουσείου, τον σχεδιασμό και την έκδοση του καταλόγου της Έκθεσης, την παροχή γενικής τεχνογνωσίας και την επικοινωνιακή προβολή του όλου εγχειρήματος. Τα στελέχη της Βιβλιοθήκης της Βουλής, με επικεφαλής τον ιστορικό και επιμελητή της Έκθεσης Δρα Στάθη Κουτρουβίδη και υπό την εποπτεία αρχικά της Έλλης Δρούλια, ιστορικού, π. Προϊσταμένης της Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης της Βουλής, και επιστημονικής συμβούλου του εγχειρήματος και εν συνεχεία της γράφουσας, πραγματοποίησαν εκτεταμένη έρευνα και επικοινωνία με πλήθος φορέων, δημοσίων και ιδιωτικών, που ξεπέρασαν τους 50 – τους ευχαριστούμε έναν προς έναν ξεχωριστά, όπως αποτυπώνονται
στις σελ. 7-8 του παρόντος Καταλόγου, για την πολύτιμη συνεισφορά τους. Συγκεντρώθηκε ένα ιδιαίτερα πλούσιο εποπτικό υλικό, την επιμέλεια του οποίου προς έκθεση ανέλαβε το Τμήμα Διατήρησης & Συντήρησης Έντυπου Υλικού & Έργων Τέχνης της Βιβλιοθήκης της Βουλής και τη μουσειογραφική ενορχήστρωσή τους ο καλλιτεχνικός επιμελητής Γιάννης Μετζικώφ. Στόχος είναι μέσω Έκθεσης και Καταλόγου να επιτευχθεί η παραστατική αναβίωση των κρίσιμων συμβάντων της περιόδου και ειδικότερα των γεγονότων στις Κορυσχάδες τον Μάιο του 1944. Με το ίδιο σκεπτικό έγινε και πιστή σκηνική αναπαράσταση του περιβάλλοντος χώρου του Εθνικού Συμβουλίου. Συνοδευτικός της Έκθεσης, ο ανά χείρας Κατάλογος αποτυπώνει το σύνολο σχεδόν των τεκμηρίων και των κειμένων που παρουσιάζονται στο Μουσείο. Για την επιμελημένη παρουσίασή του ευχαριστώ τη Δρα Ιουλιανή Θεοδόση, η οποία επίσης ανέλαβε τη φιλολογική επιμέλεια του in situ εποπτικού υλικού. Για την ψηφιακή επεξεργασία των φωτογραφιών ευχαριστίες ανήκουν στην Ειρήνη Μανουσάκη και τον Γιώργο Ζανιά, ενώ για τον γραφιστικό σχεδιασμό και τις εκτυπωτικές εργασίες εγκάρδιες ευχαριστίες οφείλονται στη Διεύθυνση Εκδόσεων & Εκτυπώσεων της Βουλής, και ιδιαιτέρως στον Παναγιώτη Τζοανάκη. Τι θα συναντήσει ο επισκέπτης/η επισκέπτρια, εισερχόμενος/-η στο Μουσείο; Μέσα από αρχειακό υλικό, εφημερίδες, αφίσες και άλλα έντυπα, φωτογραφίες, καθώς και τρισδιάστατα αντικείμενα, πλαισιωμένα από τεκμηριωτικά κείμενα, αποτυπώνονται σημαντικές στιγμές της Εθνικής Αντίστασης, ξεκινώντας ήδη από την πρώτη καταγεγραμμένη αντιστασιακή πράξη εναντίον των Γερμανών κατακτητών, στις 26 Μαΐου 1941, από τον μαθητή της Ε΄ Γυμνασίου Μαθιό Πόταγα, το νεαρό αγόρι από τη Βυτίνα που βγήκε άοπλο στη μέση του δρόμου και φώναξε «Σταθείτε. Δεν θα μας σκλαβώσετε. Είμαι εδώ μόνος. Αλλά η Ελλάδα ολόκληρη ακολουθεί». Ο διοικητής της φάλαγγας τον πυροβόλησε και οι στρατιώτες τού συνέθλιψαν το κεφάλι. Η ιστορία όμως είχε ξεκινήσει να γράφεται και το φωτογραφικό υλικό της Έκθεσης τη ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας: πορείες ανταρτών μέσα στα χιόνια, στιγμιότυπα από τις εργασίες των συλλογικών οργάνων (όπως η Β΄ Συνδιάσκεψη του ΕΑΜ Στερεάς Ελλάδας το 1943), εκλογές Εθνοσυμβούλων, ορκωμοσίες και υπογραφές πρακτικών, εκφωνήσεις ομιλιών αλλά και στιγμές χαλάρωσης από την καθημερινότητα συνθέτουν ένα μωσαϊκό μικροϊστοριών, που συνολικά αφηγούνται την ιστορία της Εθνικής Αντίστασης. Οι ήρωες γίνονται άνθρωποι, χωρίς να αφηρωίζονται: π.χ. σε φωτογραφία από το Αρχείο Νίκου Μάργαρη (ΑΣΚΙ), ο Κώστας Θέος απεικονίζεται πάνω σε γαϊδουράκι, καθ’ οδόν προς το Εθνικό Συμβούλιο· σε αντίστοιχο τεκμήριο από τη Συλλογή Σπύρου Μελετζή βλέπουμε τον ζωγράφο Δημήτρη Γιολδάση να απαθανατίζει τον Άρη Βελουχιώτη, ενώ σε άλλες φωτογραφίες από την ίδια συλλογή παρακολουθούμε θεατρικές παραστάσεις που δόθηκαν στο Βουνό από ομάδες της ΕΠΟΝ και πολιτών. Ξεχωριστή μνεία αξίζει να γίνει στα σχέδια του Βάλια Σεμερτζίδη, που τα φιλοτέχνησε κατά τη διάρκεια του Εθνικού Συμβουλίου, τα πρωτότυπα των οποίων έχουν δωρηθεί από την Καλλιρρόη Σεμερτζίδη προς τη Βιβλιοθήκη της Βουλής – της οφείλουμε εγκάρδιες ευχαριστίες για τη γενναιοδωρία της. Ομοίως, περίοπτη θέση καταλαμβάνει η ιατρική τσάντα του γιατρού Πέτρου Κόκκαλη, ευγενική παραχώρηση του γιου του, Σωκράτη Κόκκαλη, αλλά και μια κινηματογραφική μηχανή Bolex 16 mm, ίδιου τύπου με εκείνην που χρησιμοποίησε ο Γιάννης Νισυρίου, που μαζί με τον Δημήτρη Μεγαλίδη κατέγραψαν πλάνα από τις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου, με σκοπό τη διάδοση του αντιστασιακού αγώνα τόσο στον ελληνικό λαό όσο και στο εξωτερικό. Τέλος, παράλληλα προς τις κύριες αφηγηματικές γραμμές, το εκθεσιακό αφήγημα διευρύνεται και καλύπτει θεματικές ενότητες όπως η «Μάχη της σοδειάς», ο αγώνας επιβίωσης που έδωσαν οι αντιστασιακές οργανώσεις με σύνθημα «Ούτε σπυρί, ούτε στάρι στους κατακτητές», για να αντιμετωπίσουν τις συνθήκες πείνας που επικράτησαν κυρίως στα αστικά κέντρα το 1941-1942 . επίσης, εκτείνεται σε ζητήματα που βρίσκονταν στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, όπως είναι η ενεργός πολιτειότητα των γυναικών, που αποτυπώνεται π.χ. μέσα από τη συμμετοχή γυναικών στην ψηφοφορία για την εκλογή Εθνοσυμβούλων τον Απρίλιο του 1944 και την ομιλία της Χρύσας Χατζηβασιλείου, μιας από τις πέντε γυναίκες Εθνοσυμβούλους, και το γλωσσικό ζήτημα, με τη συγκέντρωση στο Καρπενήσι για τη λαϊκή
εκπαίδευση και κεντρικό ομιλητή τον Εθνοσύμβουλο Κώστα Σωτηρίου (σε φωτογραφία από το αρχείο της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας & Ενημέρωσης διακρίνεται σε πανό το σύνθημα «Η Δημοτική γίνεται πραγματικότητα σε κατώτερα και ανώτερα σχολεία»). Η Βουλή των Ελλήνων, αναδεχόμενη για ακόμη μια φορά τον ρόλο του θεματοφύλακα της θεσμικής μας μνήμης, υποστηρίζει ένα εγχείρημα όχι τοπικού, αλλά εθνικού ενδιαφέροντος. Είμαι βέβαιη ότι το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων θα αποτελέσει πόλο έλξης για την περιοχή, εμβαθύνοντας την ιστορική μας αυτογνωσία και προσφέροντας γόνιμα εκπαιδευτικά και επιστημονικά ερεθίσματα. Μεσοπρόθεσμος στόχος είναι στο άμεσο μέλλον να αυξηθεί η αναγνωρισιμότητα και η επισκεψιμότητα του χώρου, να κατοχυρωθεί η ιδιαίτερη ταυτότητα του Μουσείου (museum branding) και να υπάρξει πλαισίωσή του με εκπαιδευτικά προγράμματα, οργανωμένες ξεναγήσεις, πολιτιστικές δράσεις και άλλες συνέργειες. Γιατί στιγμές της ιστορίας μας, όπως αυτές που εκτυλίχθηκαν κατά τις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου το 1944, προσθέτουν μια ακόμη ψηφίδα στον διαχρονικό αγώνα των Ελλήνων για Ελευθερία, όπως οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης κατέδειξαν, επικαλούμενοι συμβολικά ως προπάτορές τους ήρωες της Επανάστασης του 1821. Σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, υπό διαφοροποιημένες συνθήκες, το αίτημα του ελληνικού λαού για ανεξαρτησία και εθνική αξιοπρέπεια παραμένει ηχηρό και επιτακτικό, μας εμπνέει και μας συνοδεύει μέχρι σήμερα. Δρ Μαρία Καμηλάκη Αν. Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διοίκησης, Βιβλιοθήκης και Εκδόσεων
Εισαγωγή Με τον όρο Εθνική Αντίσταση αναφερόμαστε, με δύο λέξεις, στη δράση των αντιστασιακών οργανώσεων εναντίον των δυνάμεων Κατοχής, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Η ιστορική περίοδος, σχετικά σύντομη σε χρονική διάρκεια, σηματοδοτείται από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου τον Οκτώβριο του 1940 και τη νικηφόρα επέλαση του Ελληνικού Στρατού στο Αλβανικό Μέτωπο. Η Αντίσταση στην ουσία ξεκινά το 1941, με την εισβολή των ναζιστικών δυνάμεων στην Ελλάδα και την έναρξη της γερμανικής Κατοχής. Κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες και τους σκληρούς όρους που επέβαλαν οι δυνάμεις Κατοχής, ο ελληνικός λαός, στο μεγαλύτερο μέρος του, αντιστάθηκε και αγωνίστηκε για την απελευθέρωση σχεδόν από την πρώτη στιγμή. Η περίοδος ήταν γεμάτη από γεγονότα που όχι μόνο επηρέασαν τις εξελίξεις τότε, αλλά καθόρισαν την πορεία της ελληνικής Ιστορίας και το επόμενο διάστημα, πολλές φορές με τραγικό τρόπο. Στο πλαίσιο της Εθνικής Αντίστασης, η συγκρότηση και η διεξαγωγή των εργασιών του Εθνικού Συμβουλίου, της Βουλής της Ελεύθερης Ελλάδας, που πραγματοποιήθηκαν από τις 14 έως και τις 27 Μαΐου 1944 στις Κορυσχάδες, ήταν μια κορυφαία αντιστασιακή εκδήλωση και αποτελεί τον πυρήνα της Έκθεσης που παρουσιάζεται εδώ. Σε αυτό τον χώρο, στο Σχολείο των Κορυσχάδων, τον Μάιο του 1944 συγκεντρώθηκαν οι αντιπρόσωποι του ελληνικού λαού, εκλεγμένοι άνδρες και –για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού κοινοβουλευτικού συστήματος– γυναίκες, ως ένα είδος βουλευτικού σώματος, ενώ η χώρα βρισκόταν ακόμα στο μεγαλύτερο μέρος της υπό κατοχή από τις δυνάμεις του Άξονα. Το γεγονός υπήρξε πρωτόγνωρο για την εποχή και τις δεδομένες συνθήκες. Ακόμα πιο ιδιαίτερο καθιστούν το γεγονός οι διαδικασίες της εκλογής των μελών αυτής της Βουλής, καθώς οι εκλογές διεξήχθησαν τον Απρίλιο του 1944 υπό όρους που ποικίλλαν ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες της κάθε περιοχής. Η Έκθεση αναπτύσσεται σε οκτώ άξονες, που αποτυπώνονται και στον συνοδευτικό Κατάλογο: μια εισαγωγική παρουσίαση της Εθνικής Αντίστασης συνολικά, μια σύντομη απεικόνιση της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοπόταμου το 1942, την αναλυτική περιγραφή της σύγκλησης του Εθνικού Συμβουλίου, την εξιστόρηση της περίφημης «Μάχης της σοδειάς», την παρουσίαση των γεγονότων και των εξελίξεων που ακολούθησαν το Εθνικό Συμβούλιο, το χαρμόσυνο γεγονός της απελευθέρωσης, την αποτύπωση της καθημερινής ζωής των ανθρώπων εκείνη την περίοδο και, τέλος, την παρουσίαση πρωτότυπων έργων του ζωγράφου Βάλια Σεμερτζίδη με αφορμή αυτά τα γεγονότα. Ιδιαίτερο τμήμα της Έκθεσης αποτελεί η αποτύπωση του βίου και της πολιτείας των Εθνοσυμβούλων που έλαβαν μέρος στις εργασίες του. Την ολοκληρωμένη αναπαράσταση του τόπου και της εποχής συμπληρώνει η παράθεση Χρονολογίου και της ιστορίας του Σχολείου των Κορυσχάδων. Σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά τα ιστορικά γεγονότα και παρότι η περίοδος έχει μελετηθεί και καταγραφεί ως σημαντικό κομμάτι της ελληνικής Ιστορίας, κατά τη διάρκεια των εργασιών για τη δημιουργία του Μουσείου και της Έκθεσης, νέα στοιχεία για τις δράσεις των ομάδων της Εθνικής Αντίστασης και ιδίως για την ιστορία του Εθνικού Συμβουλίου ήρθαν στο φως. Η συνεργασία με τους τοπικούς φορείς συνετέλεσε ουσιαστικά στην ολοκλήρωση του εγχειρήματος. Οι δυσκολίες δεν έλειψαν, σε πολλές φάσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά στη συγκέντρωση υλικού. Η αρχική «μαγιά» του υλικού για το Εθνικό Συμβούλιο και τις εργασίες του προερχόταν αποκλειστικά από τη συλλογή του φωτογράφου της Αντίστασης Σπύρου Μελετζή, που ο ίδιος είχε δωρίσει στο Μουσείο. Το υλικό ήταν εξαιρετικό –και έχει ενταχθεί στην Έκθεση–, αλλά η ιστορική σημασία των γεγονότων απαιτούσε τον εμπλουτισμό του. Μετά από κάποια πρώτα εμπόδια, στην πορεία της έρευνας και των εργασιών, πλήθος ιδιωτών και συλλογικών φορέων, δημόσιων και ιδιωτικών, κατανοώντας την ανάγκη και την αξία του εγχειρήματος, συνεισέφεραν, ο καθένας με τα τεκμήρια που διέθετε, στην ενίσχυση του Μουσείου. Οι συνεισφορές στάθηκαν καίριες για τη δημιουργία ενός σύγχρονου Μουσείου Εθνικής Αντίστασης στις Κορυσχάδες, καθώς για τη έκδοση του ανά χείρας τόμου. Η πρόθυμη προσφορά και η
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz